اینکه بیان میشود: عرش الهی، بواسطه ی برخی گناهان کبیره، به لرزه در می آید، به چه معناست؟ آیا این مطلب، ریشه ی روایی دارد؟ و اگر دارد، حقیقت این مطلب چیست؟

1. تعبیر لرزیدن و یا لرزاندن عرش خدا تعبیری روایی است . در متون دینی به خصوص در احادیث و روایاتی که از رسول خدا و ائمه معصومین ـ علیهم السلام ـ وارد شده بیان شده که چیزهایی  عرش خداوند را می لرزاند که به اختصار به چهار مورد از آن ها اشاره می شود:1 ـ گریه یتیم: عرش خدوند به جهت گریه و ناله یتیم که پدر و مادر و یا یکی از والدینش را از دست داده به لرزه می‌افتد، چنانکه حدیثی از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ وارد شده که آن حضرت فرمود : « ان الیتیم إذا بکی اهتز له العرش. وقتی یتیم گریه کند عرش خداوند به لرزه می‌افتد»(1) .فاضل هندی نویسنده کتاب شریف کشف اللثام، حدیثی را در کتابش ذکر کرده که رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرموده است : «وقتی یتیم کتک بخورد به جهت گریه او عرش خداوند می لرزد»(2)و همچنین امام صادق(ع) فرموده است: « إذا بکی الیتیم اهتز له العرش . وقتی یتیم گریه کند عرش خداوند از گریه او به لرزه می‌آید»(3).2 ـ طلاق: از جمله چیزهایی که سبب می شود تا عرش خداوند بلرزد، طلاق است. زن و شوهری که با عقد نکاح و پیوند زناشویی، با یکدیگر وصلت کرده و کانون خانواده را تشکیل داده‌اند, اگر با طلاق بنیاد خانواده را فرو بریزند, عرش خداوند به لرزه می‌افتد. امام صادق (ع) فرموده در میان چیزهایی که خداوند برای بندگانش حلال کرده چیزی به اندازه طلاق مورد خشم و غضب خداوند نمی باشد(4).ثعلبی در تفسیرش نقل کرده که حضرت علی ـ علیه السلام ـ از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ روایت کرده که آن حضرت فرمود: تزوجوا ولا تطلقوا فإن الطلاق یهتز منه العرش. ازدواج بکنید، ولی طلاق ندهید, زیرا عرش خداوند را به لرزه می‌‌آورد»(5). و طبرسی در مکارم الاخلاق نیز حدیثی به همین مضمون را نقل کرده است.(6)3 ـ مدح فاجر : اگر کسی شخص فاجر را که کارهای فسق و فجور انجام می‌دهد, مدح و ستایش کند, باعث خشم و غضب خدا می‌گردد و عرش او را به لرزه می‌‌آید، چنانکه رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ فرمود : إذا مدح الفاجر اهتز العرش وغضب الرب. وقتی که فاجر مدح و ستایش بشود. عرش به لرزه می‌آید و خداوند غضب می‌کند»(7). مرحوم علامه مجلسی نیز در بحار الانوار، این حدیث را از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل کرده که مدح فاجر عرش خداوند را به لرزه می‌آورد و خداوند خشم و غضب می‌کند.(8)4 ـ خواندن خداوند به اسامی مقدس او: خواندن خداوند سبحان به اسامی و نامهای مقدس او نیز، موجب لرزة عرش خداوند می‌شود, و این لرزش تفاوت دارد با لرزه عرش خداوند که به سبب اذیت و آزار یتیم و گریه, و یا وقوع طلاق و مدح فاجر به لرزش می آمد, در موارد یاد شده، عرش خداوند به جهت مبغوضیت عمل که موجب خشم خداوند می شد به لرزه می آمد, زیرا که آزار رساندن به یتیم و ناراحت کردن و گریه او و یا وقوع طلاق وجدایی بین زن و شوهر و از هم پاشیدن نظام مقدس خانواده و یا ستایش و مدح فاجر, به دلیل زشتی ماهیت عمل و قبحیت او موجب خشم خداوند می شود و از این باب عرش الهی به لرزه می آید. ولی اگر کسی خداوند را به نامهای مقدس او بخواند و به وسیله اسامی او از او چیزی را طلب و مسألت نماید, عرش خداوند به جهت تعظیم اسمای الهی به لرزه می آید. به این معنی که اسامی ذات مقدس الهی چنان عظمت و قداست دارد, که از ذکر آنها عرش الهی به جهت احترام و عظمت او به لرزه می‌افتد! چنانکه از امام صادق ـ علیه السلام ـ در دعای طواف وارد شده است: «اللهم ! إنی أسألک باسمک الذی إذا ذکر اهتز له عرشک, خدایا! من تو را به نامت می‌خوانم که وقتی ذکر شود عرشت به جهت او به لرزه می‌افتد»(9) و این دعا را شیخ صدوق در مقنع و شیخ طوسی در مصباح المتهجد ذکر نموده اند(10).در بحار، دعای مفصل و طولانی از رسول خدا ـ صلی الله علیه و آله ـ نقل شده که در آن دعا آمده است : « اللهم إنی أدعوک باسمک الواحد الاعز ، وأدعوک اللهم باسمک الصمد ، وأدعوک اللهم باسمک العظیم الوتر ، وأدعوک اللهم باسمک الکبیر المتعال.. و رسول خدا (ص) به فرزندان عبدالمطلب فرمود : یا بنی عبد المطلب سلوا ربکم بهؤلاء الکلمات ، فوالذی نفسی بیده ما دعا بهن عبد بإخلاص دینه إلا اهتز له العرش, أی فرزندان عبدالمطلب پروردگار تان را به وسیلة این کلمات مقدس بخوانید. قسم به خدایی که جان من به دست او است هیچ بند‌ه‌ای از روی اخلاص دینش به وسیله این کلمات خداوند را نخواند جز اینکه عرش به جهت او به لرزه افتاد»(11).   2. از آنجا که عرش به معنای مقام قدرت و پادشاهی خداوند است منظور از گناهانی که عرش خدا را می لرزاند گناهان بزرگ و عظیمی است که آثار سوء آن در ملکوت و عالم امر و حقیقت به خوبی مشخص و آشکار است و در آنجا بزرگ و عظیم شمرده می شود و روی هم رفته کنایه از بزرگی و قابل توجه بودن چنین گناه و معصیتی است  . پاورقی:1. صدوق، ثواب الأعمال، ص 200 .2. الفاضل الهندی, کشف اللثام، چاپ قدیم, ج 2, ص 532.3. صدوق, من لایحضره الفقیه, وسائل الشیعه، چاپ آل البیت, ج1, ص188، حر عاملی, وسائل الشیعه، ج 21, ص446. ر.ک: صدوق, المقنع, ص72.4. حر عاملی, وسائل الشیعه, چاپ آل البیت, ج 22, ص 8 .5. عوالی اللئالی, ابن ابی جمهور احسائی, چاپ سید الشهداء, چاپ اول، ج 2, ص139.6. طبرسی, مکارم الاخلاق, منشورات شریف مرتضی, چاپ ششم، ص 197.7. ابن شعبه الحرانی , تحف العقول, چاپ دوم, مؤسسه نشر اسلامی، ص 46.8. مجلسی, بحار الأنوار, ج 74, ص150.9. کلینی, محمد بن یعقوب، الکافی, ج 4, ص 406.10. صدوق, المقنع, مؤسسه امام هادی، ص 256, الطوسی, مصباح المتهجد, چاپ اول, بیروت، مؤسسه فقه شیعه, ص 482.11. مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 14، ص 338 .   .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه