آیا می شود حکم آیه ای توسط سنت معصوم ، نسخ شود؟ مثالی وجود دارد؟ چون من در جایی خواندم هست . کلاً نسخ و منسوخ و شاخه های آن را توضیح دهید.

در پاسخ به توضیحات زیر توجه کنید : معنای لغوی نسخ: از نظر لغت، «نسخ» به معنای از بین بردن و زائل نمودن است، و درمنطق شرع، تغییر دادن حکمی و اعلام پایان مدت آن و جانشین ساختن حکم دیگر به‌جای آن است.( راغب اصفهانی، محمد، المفردات فی غریب القرآن، دفتر نشر الکتاب، چاپ دوم، 1406 هـ ، ص 49 )2- بدون تردید قرآن داراى آیات ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، عام و خاص و مجمل و مبین است. و چون حکم برخى از احکام با اختلاف زمان و مکان دگرگون مى شود از این رو خداوند بزرگ اجراى برخى از احکام را در محدوده زمانى خاصى لازم نموده است در این خصوص خداوند بزرگ مى فرماید: (ما نَنْسَخْ مِنْ آیَه اَوْ نُنْسِها نَأْتِ بِخَیْر مِنْها أَوْ مِثْلِها...);[1] هر چه از آیات قرآن را نسخ کنیم یا حکم آن را رها سازیم بهتر از آن یا مانند آن بیاوریم.نسخ در قرآن به معناى رفع احکام مندرج در آیات است نه رفع عین آیه اى که نازل شده، چنان که حکم عده زنانى که همسرانشان فوت کرده از یک سال به چهار ماه و ده روز تغییر یافته است. بنگرید:(وَ الَّذینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَروُنَ أَزْواجاً وّصِیّةً لأَزْواجِهِمْ مَتاعاً إلَى الْحَوْلِ غَیْرَ إخْراج...).[2]کسانى که از شما فوت مى کنند و همسرانى باقى مى گذارند وصیت کنند که آنها را تا یک سال نفقه دهند و از خانه شوهر بیرون نکنند.طبق این آیه عده وفات یک سال بوده سپس به آیه زیر نسخ شده است:(وَ الَّذینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُر وَ عَشْراً...).[3]مردانى که فوت مى کنند و زنانشان زنده اند آن زنان باید از شوهر کردن تا مدت چهار ماه و ده روز خوددارى کنند.نسخ برخى از آیات از دیدگاه شیعه و اهل سنت ثابت شده است اما برخى مثل ابى مسلم اصفهانى به طور کلى نسخ در شریعت اسلام را نفى کرده و آیاتى را که در مورد آنها ادعاى نسخ شده تأویل نموده اند.[4]4- بنا به آنچه در خطبه اول نهج البلاغه آمده (وَ بَیْنَ مُثْبَتٍ فِی اَلْکِتَابِ فَرْضُهُ وَ مَعْلُومٍ فِی اَلسُّنَّةِ نَسْخُهُ ) و علمای شیعه نیز بدان معتقدند حکم ثابت به وسیله قرآن، با سنت متواتر نسخ مى گردد. این نوع نسخ، اشکال عقلى و نقلى ندارد چون همان گونه که قرآن با خود قرآن نسخ می شود با سخن پیامبر وائمه معصومین نیز که سخنشان همان سخن خداوند است نسخ می گردد چنانکه در قرآن کریم نیز به این موضوع تصریح شده که پیامبر سخنی را از خود نمی گوید و هر چه را می گوید وحی خداوند است « ما ینطق عن الهوی ان هو الا وحی یوحی » واما در باره مصداق سخن امیر مومنان که می فرماید حکمی در قرآن به صورت حتمی آمده ودر سنت نسخ ان ثابت است از موضوع مجازات زنا کار محصن یعنی زن و مرد همسر دار میتوان نام برد که در قرآن کریم مجازات زنا حبس ابد در خانه ذکر شده و بعد حکم آن نسبت به زن شوهر دار و مرد بدون همسر به وسیله سنت و مجازات رجم که به سنت ثابت است نسخ شد ونسبت به زن ومرد مجرد با آیه مربوط به حد زنا نسخ شد . عکس آن یعنی سنّت با قرآن نیزنسخ شده است؛ مانند حکم روزه که در آغاز تشریع،چنان بود که مسلمانان تنها می توانستند در آغاز شب افطار کنند که بعداً بوسیله آیه (و کلوا واشربوا حتّی تیبیّن لکم الخیط البیض من الا سود من الفجر»نسخ شده است.پی نوشته هاـ سوره بقره، آیه 106.ـ همان، آیه 240.ـ همان، آیه 234.ـ اصول فقه، ابوزهره، ص 195 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه