این سخن علامه مصباح یزدی یعنی چه «علل حوادث بعد از انتخابات ریاست جمهوری دهم ضعف علوم انسانی در دانشگاه ها بود» اصلا بازسازی و اسلامی سازی علوم انسانی در دبیرستان و دانشگاه یعنی چه؟

مسائل و حوادث رخ داده پس از انتخابات ریاست جمهورى دهم ، اگر چه در ظاهر ، اعتراض نسبت به نتایج انتخابات به نظر مى‌رسید ، اما روند آن نشان داد مسائل محدود به نتایج انتخابات نبوده ، در پوشش این امر به دنبال اعلام اعتراض علیه کلیت نظام اسلامى است . به تعبیرى مى‌توان گفت ، در مراحل بعدى ، این اعتراضات به سخنگویى جریان‌هاى سکولار و مخالف عینیت دیانت و سیاست ، تبدیل شد . که شعارهاى ساختارشکنانه و ضد اسلامى و ضد ملى آنان نمود آشکار این واقعیت بود . اما این مسائل چه ارتباطى مى‌تواند با مسائل علوم انسانى در دانشگاه‌ها داشته باشد ؟ در پاسخ به این مسئله لازم است قدرى در محتواى درسى مطالب علوم انسانى مطرح شده در محافل علمى دقت نمود . نمى‌دانیم آشنایى شما با محتواى متون علوم انسانى تا چه اندازه است . اما در یک ارزیابى کلى مى‌توان گفت ، مبناى بسیارى از مطالبى که امروزه تحت عنوان علوم انسانى در دانشگاه‌هاى ما تدریس مى‌شود ، و ذهن بى‌آلایش جوانان پاک ما را پذیراى محتواى خود مى‌کند ، چیزى جز مبانى که در نگرش‌هاى انسان‌محور غرب مورد تأکید قرارگرفته نیست . تمدن غرب پس از جریان رنسانس و روى‌آورى به نگرش‌هاى سکولاریستى در مسائل اجتماعى ، به طراحى مبانى فکرى و عقدیدتى این نظریه نیز پرداخت ، که نتایج آن در قالب علوم انسانى که در دانشگاه‌هاى معتبر غربى تدریس مى‌شود ، هویدا شد . برخى از نخبگان جامعه ایران نیز هنگامى که اولین مواجهه‌ها را با تمدن غرب پیدا کردند ، اقدام به اخذ بدون تصرف این علوم کردند . در حالى که جامعه ما براى رفع برخى علل عقب‌ماندگى‌هاى خود به دنبال اخذ مسائل تکنیکى از دیگران بود ، برخى جریان‌هاى فکرى به جاى رفع این معضل ، مى‌خواستند دست به اصلاح محتواى فکرى و هویتى جامعه بزنند . تعبیرى که گفته مى‌شد ، اگر ایرانى بخواهد پیشرفت کند باید از فرق سر تا نوک پایش غربى شود ، در راستاى همین امر تحلیل مى‌شود . از این حیث جریان غرب‌زده یا به تعبیرى روشنفکرى غرب‌زده دست به ترجمه مو به مو محتواى علوم انسانى غربى ، جهت تدریس در مراکز علمى ایران و پایه‌گذارى نهضت ترجمه نمود . امرى که هنوز که هنوز است مبانى کلى طرح‌هاى علوم انسانى در دانشگاه‌ها را تشکیل مى‌دهد . به ندرت اساتید متعهدى پیدا مى‌شوند که از نظر عملى و علمى بتوانند خود را از سیطره این محتوا خارج کرده ، به ارائه طرح‌هاى بومى و متناسب با هویت دینى و ملى جامعه ایران در زمینه علوم انسانى بپردازند . از جمله نتایج این سیطره این است که جوان متعهد مسلمان ، پس از طى مراحل دانشگاهى در علوم انسانى ، على‌رغم تمایلات دینى و ملى‌اش ، به فردى دلبسته به نظام هویتى غربى تبدیل مى‌شود . انقلاب اسلامى در راستاى احیاى تمدن ، هویت و تفکر ، دینى و اصیل جامعه ایران ، دست به انجام برخى تغییرات در مسائل علمى زد . لزوم انقلاب فرهنگى در دانشگاه‌ها ، ایجاد مراکز متعدد علمى و پژوهشى ، جهت تنظیم متون علوم انسانى متناسب با هویت انقلاب اسلامى ، همه و همه به جهت رفع همین نقایص بود . على‌رغم این دغدغه ، هنوز که هنوز است در ابتداى مسیر هستیم . به این معنى که هنوز نتوانسته‌ایم به صورت جامع و کامل به علوم انسانى بومى مبتنى بر آموزه‌هاى اصیل انقلاب اسلامى دست‌یابیم . جوان متدین و انقلابى ایرانى را بر سر کلاس‌هایى مى‌فرستیم ، که در برخى موارد استاد و متن آن محتواى ضددینى و هویتى دارند ، نتیجه آن فارغ‌التحصیلى نخبگانى است که اگر عرق ملى نداشته باشند ، داراى افکارى ضداسلامى از نظر محتوا مى‌شوند ، اگرچه ممکن است به دلیل تقید به دیانت و اخلاق چندان پایبندى عملى به آموخته‌هاى خود نداشته باشند . اما در این میان هستند معدود افرادى که به جهت اعتقاد علمى و عملى به محتواى آموزشى خود ، جریانى را ایجاد کنند که در تقابل عملى با نظام اسلامى قرارگیرد . با ایجاد آشوب‌هاى خیابانى به خیال تغییر محتواى اسلامى و ایرانى نظام ایران باشند . از این جهت منطقى است که جریان‌هاى عیمق ، بصیر و موشکاف ، که دغدغه فضاهاى فکرى ، فرهنگى و هویتى جامعه را دارند از محتواى غیراسلامى و غیربومى علوم انسانى گلایه‌مند بوده مسائل رخ داده را منتسب به این محتوا بدانند . اما در مورد این‌که معناى اسلامى شدن محتواى علوم انسانى چیست ؟ باید گفت ، طبق مطالب مطرح شده ، منظور این است که ما باید بتوانیم بر اساس مبانى فکرى ، فرهنگى ، هویتى و دینى خود یا همان توحیدمحورى و انسان‌شناسى مبتنى بر آن ، طرحى براى ساختمان‌هاى فکرى و علمى جامعه ارائه کنیم . نه این‌که ساختمان‌هاى فکرى و انسانى را با توجه به مبانى غربى انسان‌شناسى ، یا اومانیسم ، تنظیم کنیم . یعنى جامعه اسلامى براى این‌که محتواى اسلامى خود را حفظ کند باید اقتصادى مبتنى بر آموزه‌هاى اسلامى داشته باشد ، نه اقتصادى سرمایه‌دار یا سوسیالیستى ، سیاستى مبتنى بر هویت دینى و ملى خود داشته باشد ، نه سیاستى کمونیستى یا لیبرال ، فلسفه ، جامعه‌شناسى ، روان‌شناسى ، علوم ارتباطى و . . . . چرا که علوم انسانى در هر جامعه‌اى زیربناى فکرى و علمى یا به تعبیرى بعد نرم‌افزارى آن جامعه را تشکیل مى‌دهد . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه