گفتگو با دانشجوی اهل سنت تقریب مذاهب

با پاسخ دادن به سوال زیر، (در قسمت نظرات) از جوایز ارزنده ای بهره مند شوید: راهکارهای عملی برای وحدت شیعه و سنی چیست؟ در ادامه گفتگویی را در رابطه با موضوع سوال تقدیم می کنیم. دانشجو: جناب آقای دکتر سلام علیکم، در گفتگوی قبل در مورد راههای وحدت بین برادران مسلمان، در مورد وحدت حداقلی (وحدت حول اعتقاد به خداوند، پیامبراکرم، قرآن، محبت به اهل بیت و خلافت علی رضی‌الله‌عنه) توضیحاتی فرمودید. لطفاً راجع به وحدت حداکثری توضیح بفرمایید. دکتر: با سلام، خدمت برادر عزیزم، امیدوارم حالتان خوب باشد. اولین راهکار عملی برای ایجاد وحدت، فهم ضرورتِ وحدت است. خداوند متعال مؤمنین را برادر یکدیگر دانسته و دستور فرموده که اگر اختلافی بین این برادران رخ داد، بر دیگر مسلمانان است که بین آنها را اصلاح نمایند. (1) و آنقدر به این برادری اهمیت می دهد که اگر کسی برای رفع حاجت برادرش اقدام کند خداوند خود، برای رفع حاجت او اقدام می‌فرماید (2) و بالعکس در اثر نزاع با یکدیگر، سستی و ذلت نصیبشان خواهد شد.(3) در مورد ضرورت پرهیز از نزاع، از بیان هزاران شواهد تاریخی اثرات منفی اختلاف، صرف نظر کرده و فقط توجه شما را به رهنمود استعمار پیر انگلستان به جاسوس خود، جلب می‌کنم. مستر همفر انگلیسی در ص 26 خاطرات خود می‌نویسد" آن مسئول بر من بانگ زد که تو باید آتش اختلاف را شعله ورتر کنی ... ما بریتانیایی ها نمی‌توانیم در رفاه زندگی کنیم مگر آنکه در همه مستعمر ات آشوب و درگیری ایجاد کنیم ... ، تنها از طریق آشوب میان مردم است که خواهیم توانست سلطان عثمانی را در هم کوبیم در غیر این صورت چگونه یک ملت کوچک خواهد توانست بر یک ملت بزرگ چیره شود". نتیجه می گیریم اختلاف مسلمین ، باعث ذلت آنها و تسلط استعمار کهنه و نو بر آنان می‌شود. دانشجو: آقای دکتر، این جدائیها و تفرقه ها در آخرت ، چه عواقبی دارد؟ دکتر: پیامبر اکرم صلی الله علیه واله فرمودند: یهود بر هفتاد و یک فرقه تقسیم شد که همگیشان در آتش جهنم‌اند مگر یک گروه، نصاری بر هفتاد و دو گروه تقسیم شدند که همگی شان در جهنم خواهند بود جز یک گروه و بزودی امت من بر هفتاد و سه فرقه تقسیم می‌شوند که همگی جهنمی خواهند بود مگر یک فرقه.(4) دانشجو: خیلی جالب است! به نظر شما این فرقه ناجیه کیست؟ دکتر: پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله فرموده اند: مثل اهل بیت من مانند کشتی نوح است که هر کس سوار آن شد نجات یافت و هر که تخلف نمود، غرق شد.(5) لذا اگرما بخواهیم جزو فرقه ناجیه باشیم جز تمسک باهل بیت راهی نداریم وبرای نجات جامعه اسلامی ،بایدهمه فرقه ها حول محور اهل بیت متحد شوند. بگذریم، پس اولین مرحله برای ایجاد وحدت ، درک ضرورت وحدت است. دومین مرحله ، ایجاد احساس برادری و دوستی در بین مسلمین است. تا وقتیکه این احساس در بین امتهای اسلامی زنده نشود و هر گروهی ، فرقه دیگر را دشمن خود بداند، تلاش برای ایجاد وحدت و تقریب بجایی نمی‌رسد. مرحله سوم، که وحدت حداقلی نامیدیم، وحدت حول مشترکات است. منجمله اعتقاد بخداوند متعال، پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله و مودت به اهل بیت علیهم‌السلام. دراین میان، مشترکات دیگری هم هست که باید برجسته شود، مانند اعتقاد به حدیث سفینه، حدیث ثقلین،حدیث منزلت، حدیث غدیرو... که از مسلمات اعنقادات شیعه و اهل تسنن هستند (6) که توضیح و اعتقاد محکم تربه هر کدام از اینها باعث نزدیکتر شدن گروههای اسلامی به یکدیگر می‌شود. مرحله چهارم، که وحدت حداکثری است ،متضمن عالیترین شکل وحدت می‌باشد چرا که وحدتی درازمدت ، واقعی، راهبردی و پایدار است. راهکار اصلی این مرحله «گفتگو برای رفع اختلافات» میباشد. قرآن کریم در این مورد می‌فرماید:‌   «ادع الی سبیل ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه و جادلهم بالتی هی احسن.» (7) یعنی (مردم را) با حکمت و موعظه نیکو بسوی راه پروردگارت دعوت کن و با آنان گفتگویی به بهترین وجه بنما. یعنی ما باید مردم را با سخنانی مطابق علم و عقل، و یا با پندهای نیکو و مطابق فطرت و عواطف ،بسوی خداوند بخوانیم. بسیاری از افراد، با سخنانی که مطابق عقل یا فطرت آنهاست، متذکر شده و دعوت الهی را پاسخ مثبت می دهند ولی گاهی ممکنست بعضی دارای نظر مخالفی باشند. با اینان باید با روشی بسیار نیکو یعنی با ادب، احترام ودوستی، گفتگو نمود و اشکالاتشان را پاسخ گفت. طبیعی است که لفظ زیبای «جدال احسن»، هرگونه ، توهین استهزا، تحقیر، جسارت به تقدسات و تعصب در ضمن گفتگو را نفی می‌فرماید.  پیامبر اکرم صلی الله علیه واله از مخالفین برای اثبات حرفهایشان ،درخواست برهان می‌فرماید: «قل هاتوا برهانکم ان کنتم صادقین» (8)  بطریق اولی مؤمنین بایددر گفتگوهایشان، برهانی و بدور از تعصب باشندو اگرحتی فرد مخالف حرف حقی زد، بپذیرند . امام صادق علیه‌السلام در ذیل این آیه می‌فرمایند، جدال غیراحسن آن بحثی است که حرف حق خصم باطل خود را نپذیری تا بتوانی بر او غلبه کنی و این حرام است. بالعکس جدال احسن، مناظره زیبا یست که خداوند متعالی به پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ، تعلیم فرمود (در جواب کسیکه از برانگیخته شدن استخوانهای پوسیده ، تعجب کرده بود)که:"بگو آن خدایی که اول بار آنرا (از عدم) آفرید آنرا (دوباره) زنده می‌کند". این جدال احسن است زیرا باعث قطع عذر کافرین و رفع شبهه آنها می‌شود. و بدانیم که وظیفه ما هدایت افراد نیست بلکه ابلاغ حق است (هدایت به دست خداوند است) پس هر کسی که در او خبری وجود داشته باشد، همین برهان و موعظه او را کفایت می‌کند، و کسیکه در او زمینه خیری وجود نداشته باشد، حیله ها (باطل دانستن بعضی حرفهای حق او) هم در او غیر موثر خواهد بود.(9) لذااگر احیاناً فرد مقابل، حرف حقی زد، پذیرش این حرف حق، از سوی ما باعث می‌شود که او احساس جبهه گیری از جانب ما نکند، نتیجتاًدلش نرم شده و بهتر استدلالات ما را می‌پذیرد.  از سوی دیگربایداز نظر علمی نیز مسلط بر بحث باشیم وهمه فراز وفرودهایش را بشناسیم. حمزه بن محمد ملقب به طیار، از امام صادق علیه‌السلام پرسید، به ما خبررسیده که شما از مناظره (ما) با مردم ناراضی هستید؟ فرمودند: برای امثال تو اشکال ندارد، تو کسی هستی که هنگامیکه پرواز میکنی بخوبی می‌توانی فرود آیی و هنگامیکه فرود آمده ای بزیبایی می‌توانی پرواز کنی.(10) علاوه بر رعایت انصاف و تسلط بر بحث، قرآن کریم بما می‌آموزد که به مخالف توهین نکینم. (11) در برخورد ها، او را گمراه و خود را هدایت یافته، نخوانیم بلکه ازلحن پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله تبعیت کنیم که به کفار فرمودند: اگر من آئینی روشن تر و هدایت کننده تر از آئین پدرانتان بیاورم، باز هم انکار می‌کنید؟(12) و اگر مخالف در مناظره ، حرف درشتی زد، ما به نیکویی وزیبایی باو جواب دهیم.(13) و گاهی با طرح سوالاتی ، عقل و فطرت خفته آنان را بیدار کرده بطوری که جواب ، از درونشان بجوشدنه اینکه ماپاسخ را به آنان تحمیل نماییم.(14) و با ذکر مشترکات، او را از موضع تقابل و تخاصم به موضع نرمش و قبول و دوستی بیاوریم.(15) با کاربرد این اسلوبهای زیبای مناظره (و مطالب دیگری که به دلیل ضیق وقت از آن می‌گذریم) از جانب پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ، بسیاری از یهود ،نصاری و مشرکین که در گفتگوی با پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله شرکت میکردند، اعتراف بحق نموده و مسلمان می شدند.(16) دانشجو: آقای دکتر ، من شنیده ام که اهل بیت نیز مناظراتی با مخالفین داشته اند، روش آنان چگونه بوده است؟ دکتر: ابن ابی‌العوجاء کافر، در مسجد النبی وارد شد و در حالیکه دوستانش دورش بودند، شروع به سخنان کفر آلود نمود. مفضل‌بن‌عمر(از اصحاب امام صادق علیه السلام) که بسیار خشمگین شده بود بر سر او فریاد زد که ای دشمن خدا راه الحاد را پیش گرفته ای، ابن‌ابی‌العوجاء باو گفت: اگر از پیروان جعفربن‌محمدصادق هستی، او این چنین با ما صحبت نمی‌گوید و او، از این بالاتر از ما شنیده است و هرگز بما فحش و ناسزا نگفته و در پاسخ ما راه خشونت و تعدی نپیموده ، او مرد بردبار و عاقل و هوشیار و متینی است که هرگز سبکسری دامن گیرش نمی‌شود. او بخوبی به سخنان ما گوش می‌دهد ... هنگامیکه حرف خود را تمام کردیم و گمان نمودیم که پیروز شدیم و با متانت شروع به سخن می‌کند و با جمله های کوتاه ،تمام دلائل و شواهد ما را پاسخ می‌دهد و بهانه‌های ما را قطع می‌کند، آن چنانکه قدرت بر پاسخ گفتن او ندارم تو اگر از یاران او هستی، اینگونه سخن مگو.(17) دانشجو: بسیار جالب بود ، جناب دکتر، مجادله ای که خداوند در قرآن کریم از آن نهی می‌فرماید چیست؟(18) دکتر: جدال غیراحسن در واقع "مراء" است که هدف بحث، روشن شدن حقیقت نیست، بلکه هر کسی در صدد اثبات تفوق و برتری خود می‌باشد (ولو با استفاده از حربه های باطل مثل تحقیر و تهمت به طرف مقابل) در اینحال نه تنها حقیقتی روشن نمی‌شود و وحدتی صورت نمی‌گیرد، بلکه برعکس، نفاق و دشمنی تشدید می‌شود. امیرالمومنین علیه‌السلام در این‌باره می‌فرمایند: «از مجادله و ستیز بپرهیزید، زیرا دلهای برادران را نسبت به هم بیمار و مکدر می‌کند.»(19) دانشجو: سیره علمای اسلامی در قرون گذشته چه بوده است؟ دکتر: آنان به سنت «جدال احسن» پایبند بوده و آنرا بخوبی انجام داده و به نتایج عالی هم رسیده اند که بنده فقط به دو نمونه از آن ها اشاره می‌نمایم: الف) در زمان ملک شاه سلجوقی و وزیر دانشمندش نظام الملک، مناظره ای بین یک عالم شیعه و علمای اهل تسنن برپا شد، اینان در ابتدا شیعه را کافر می‌دانستند ولی بعد از مناظره حقیقت، معلوم و دشمنی ها مرتفع شد و حاصل آن کتاب «موتمر علماء بغداد» شد که کتاب بسیار زیبایی است و به فارسی هم ترجمه شده است. ب) مناظره مکاتباتی بین عالم بزرگ شیعه مرحوم شرف الدین و عالم دانشگاه الازهر مصر، شیخ سلیم بشری، در جوی بسیار برادرانه و فضایی آکنده از احترام و دوستی انجام شد (پیرامون مسائل امامت)، بطوریکه روزبروز این دو عالم دینی را به یکدیگر نزدیک تر کرده و جدایی ها را به وحدت تبدیل نمود. سپس این نامه ها جمع آوری شده و بصورت کتاب «المراجعات» درآمد که کتاب بسیار آموزنده ایست. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه