اولین و آخرین آیات قرآن

اولین آیات  اولین و آخرین سوره و آیاتی که از قرآن نازل شده کدام است؟ در مورد اولین آیاتی که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد سه دیدگاه وجود دارد: 1. پنج آیه اول سوره علق، 2. سوره مدثر، 3. سوره فاتحه الکتاب. بنا بر شواهد و روایات معتبر، اولین آیات نازل شده پنج آیه ابتدی سوره علق بوده و سوره حمد پنجمین سوره ی است که بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد. بنابر قولی این سوره اولین سوره کاملی است که نازل گردید. در مورد آخرین آیات نازل شده نیز اختلافاتی وجود دارد، طبرسی در مجمع البیان در جمع بین اقوال مختلف مینویسد: مفسران میگویند: وقتی آیه «إِنَّکَ مَیِّتٌ وَ إِنَّهُمْ مَیِّتُونَ»1 بر پیامبر صلی   الله علیه و آله نازل شد، فرمود: ا ی کاش! میدانستم این زمان چه وقتی است؟ بعد خداوند متعال سوره هی «فتح» و «نصر» را نازل کرد و از آن پس پیامبر صلی   الله علیه و آله در بین تکبیر و قرائت سکوت میکرد و میفرمود: « سبحان اللّه  و بحمده استغفرالله و اتوب الیه ». مردم به رسول خدا صلی الله علیه و آله عرض کردند: چنین ذکری را نمیگفتید؟ فرمود: این ندا و فریاد جان و روان من است و آن حضرت صلی الله علیه و آله پس از نزول این سوره، یک سال در قید حیات بود. وقتی که بری حجه الوداع از مدینه خارج شدند، آیه کلاله2 و سپس در حال وقوف در عرفات آیه « الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ »3 نازل گردید و پس از آن رسول خدا صلی الله علیه و آله هشتاد روز در قید حیات بود. بعد به ترتیب، آیه ربا4 و در واپسین مرحله « وَ اتَّقُوا یَوْماً تُرْجَعُونَ فِیهِ إِلَی اللّه ِ»5 به عنوان آخرین آیه نازل شد. آخرین سوره ی که بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نازل گردید، سوره توبه است. البته آخرین سوره ی که یکباره و به طور کامل نازل شده، سوره نصر است. ترتیب زمانی نزول آیات نیز به ترتیبی که الان در قرآن وجود دارد، نبوده؛ بلکه به مقتضی حوادث و رویدادهی مختلف گاهی یک آیه یا چند آیه و گاهی نیز یک سوره کامل بر پیامبر اکرم صلی   الله   علیه و آله نازل میشد؛ ولی ترتیب و چینش فعلی آیات قرآن کریم به اتفاق همه مسلمین و به دلیل روایات متعدد و اسناد محکمی که وجود دارد به دستور پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده است.6 1. زمر 39، آیه 30. 2. نساء 4، آیه 176. 3. مائده 5، آیه 3. 4. بقره 2، آیات 278 ـ 280. 5. همان، آیه 281. 6. ر.ک: حجتی، سید محمد باقر، پژوهشی در تاریخ قرآن. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه