سوره واقعه منظور از اولین و آخرین چه کسانی هستند؟

سوره واقعه وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ (10) أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ (11) فِی جَنَّاتِ النَّعِیمِ (12) ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ (13) وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ (14)1. اجمالا می توان گفت که منظور از اولین امت های گذشته و نخستین و مراد از اخرین امت آخرین است .2. توضیح بیشتر در این آیات به چگونگى تقسیم نفرات سابقون در امم گذشته و این امت اشاره کرده، مى گوید: گروه کثیرى از امت هاى نخستینند (ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِینَ). و گروه اندکى از امت آخرین (وَ قَلِیلٌ مِنَ الْآخِرِینَ). ثلة چنان که راغب در مفردات مى گوید در اصل به معنى قطعه مجتمع از پشم است، سپس به معنى جماعت و گروه به کار رفته است.بعضى نیز آن را از ثل عرشه (تختش فرو ریخت و حکومتش قطع شد) گرفته و آن را به معنى قطعه مى دانند، و در اینجا به قرینه مقابله با قلیل من الآخرین به معنى قطعه عظیم است.طبق این دو آیه گروه زیادى از مقربان از امتهاى پیشینند، و تنها کمى از آنها از امت محمد ص مى باشند.ممکن است در اینجا این سؤال پیش بیاید که چگونه این مساله با اهمیت فوق العاده امت اسلامى سازگار است، با اینکه خدا آنها را بهترین امت خطاب کرده و فرموده: کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ ... (آل عمران 110).پاسخ این سؤال با توجه به دو نکته روشن مى شود: نخست اینکه منظور از مقربان همان سابقون و پیشگامان در ایمانند، مسلم است که در امت اسلامى پیشگامان در پذیرش اسلام در صدر اول گروه اندکى بودند که نخستین آنها از مردان على ع و از زنان خدیجه بود در حالى که کثرت پیامبران پیشین و تعداد امتهاى آنها و وجود پیشگامان در هر امت، سبب مى شود که آنها از نظر تعداد فزونى یابند.دیگر اینکه کثرت عددى دلیل بر کثرت کیفى نیست، و به تعبیر دیگر ممکن است تعداد سابقون این امت کمتر باشند ولى از نظر مقام بسیار برتر، همانگونه که در میان خود پیامبران نیز تفاوت است: تِلْکَ الرُّسُلُ فَضَّلْنا بَعْضَهُمْ عَلى بَعْضٍ ما بعضى از رسولان را بر بعض دیگرى برترى دادیم (بقره- 253).ذکر این نکته نیز لازم به نظر مى رسد که ممکن است بعضى از مؤمنان در زمره پیشگامان در ایمان نباشند، اما داراى صفات و ویژگیهاى دیگرى باشند که آنها را همردیف سابقون قرار مى دهد و از نظر پاداش و اجر همردیف آنها هستند، لذا در بعضى از روایات از امام باقر ع چنین نقل شده که فرمود:نحن السابقون السابقون و نحن الآخرون: ما پیشگامان پیشگام، و ما آخرون هستیم .و در روایتى از امام صادق ع آمده است که به جمعى از پیروان خود خطاب کرد و فرمود:انتم السابقون الاولون، و السابقون الآخرون، و السابقون فى الدنیا الى ولایتنا، و فى الآخرة الى الجنة: شما سابقون نخستین و سابقون آخرین هستید، در دنیا پیشگام در ولایت ما بودید و در آخرت پیشگام در بهشتید .این نکته نیز لازم به یادآورى است که بعضى تعبیر به اولین و آخرین را به اولین امت اسلام و آخرین امت اسلام تفسیر کرده اند، طبق این تفسیر همه مقربان از امت اسلامند.اما این تفسیر نه با ظاهر آیات سازگار است، و نه با روایاتى که در ذیل این آیات وارد شده که افرادى از امم پیشین را بالخصوص به عنوان سابقون اولین معرفى کرده است. تفسیر نمونه، ج 23، ص: 198 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه