معناي عزيز از نظر ادبیات و از نظر اسلام چيست؟

عزيز در لغت عزيز از عزز است. يعني توانا، قدرتمند، غلبه کننده و کسي که حالت شکست ناپذيري داشته باشد. بر همين اساس است که به پادشاهان قدرتمند، عزيز مي گفتند. يعني کسي که قدرتش از همه بيشتر است و همه را شکست مي دهد و بالاتر از او کسي وجود ندارد. براي کسي هم که بر دشمن پيروز مي شد عرب ها مي گفتند عزيز گشت يا عزت يافت و لذا در برخي از کتاب هاي لغت نوشته اند، عزيز يعني غلبه گر و اين به خاطر اين است که شخص توانا و قدرتمند و شکست ناپذير و همواره پيروز است. بنابراين، معناي لغوي عزيز همان قدرت و توانائي است و اگر به شخصي محترم و گرامي عزيز مي گويند به خاطر اين است که آن شخص يک قدرت و اراده اي دارد که ديگران به او با ديده ی احترام و بزرگواري مي نگرند حال اين خصوصيت گاهي قدرت و توانايي مادي است مانند: پول، مقام، زور بازو و گاهي نيز قدرت معنوي است. در برخي از کتاب هاي لغت براي عزيز معن ي دومي نيز آمده و آن تحمل کردن دشواری است و به کسي که مصيبتي را تحمل مي کند و يا گرفتاري دارد، مي گويند او عزيز است. اين را هم مي توان گفت: معناي دوم، عزيز نمي باشد، بلکه تناسبي با معناي لغوي دارد که همان شدت بود. يعني تحمل و صبر کردن سخت است و قدرت مي خواهد تا بر مشکلات غلبه پيدا کند. عزيز در قرآن کریم عزيز از «عزز» است که با مشتقاتش 119 بار در قرآن کريم آمده است و در همه ی اين ها معناي توانائي، قدرت و شکست ناپذيري وجود دارد و اگر در برخي موارد هم در مورد انسان هاي عادي، مانند فرعون و گنهکاران به کار رفته باز به نوعي با معناي لغوي ارتباط دارد که نشان دادن قدرت است. هر چند در حقيقت انسان ها قدرت شکست ناپذير ندارند، ولي گاهي بر اثر طغيان چنين مي پندارند. نمونه هايي از استعمال عزيز در قرآن کریم: 1. توانايي، قدرت و شکست ناپذيري خداوند متعال: بيشترين موارد استعمال کلمه ی «عزيز» در مورد خداوند متعال است که مي رساند همه ی انسان ها در برابر خداوند متعال، شکست پذيرند و قدرت لايزال، غلبه بر دشمنان، قدرت عذاب کردن و بخشيدن، قدرت خلق و تدبير جهان، قدرت برپايي محشر و شکست ناپذير مطلق فقط و فقط خداوند متعال مي باشد. 2. پادشاه و حکمران: کلمه ی عزيز گاهي در مورد شاهان و حکمرانان به کار رفته است، علتش اين است که مردم آن ها را قدرتمند، غلبه کننده و پيروز مي دانستند که در واقع همان معناي لغوي عزيز است، هر چند پندار مردم درباره ی عزيز بودن اين حکمرانان اشتباه بود. 3. احترام و غلبه: به انسان هاي محترم عزیز می گویند که گاهي اين احترام به خاطر مقامات معنوي است و گاهي نيز به خاطر مقام، ثروت و زور بازو، از این روی به آن ها عزيز مي گويند. بر همين اساس خداوند متعال مؤمنان را هشدار مي دهد که احترام و غلبه و عزت اصلي در گرو حرکت در صراط مستقيم الهي است و دل بستن به حکومت هاي غير ديني و مقام و ثروت که زوال پذيرند، پنداري غلط مي باشد و اين خداوند است که چون قدرت دارد و شکست ناپذير مي باشد، مي تواند به انسان هاي مؤمن عزت و احترام دهد و پيروزي نهايي را شامل آن ها کند. 4. خود خواهي و غرور: به نظر مي رسد انسان مغرور و خودخواه، خود را پيروز و غالب مي داند و در اثر هوي و هوس خود را به نوعي شکست ناپذير و برتر مي داند، لذا در قرآن کريم آمده است که انسان هاي گنهکار را عزت مي گيرد. يعني خودشان را عزيز مي پندارند: وَإِذَا قِيلَ لَهُ اتَّقِ اللّهَ أَخَذَتْهُ الْعِزَّةُ بِالإِثْمِ فَحَسْبُهُ جَهَنَّمُ وَلَبِئْسَ الْمِهَادُ؛ «و هنگامي که به آن ها گفته شود: از خدا بترسيد، عزت (لجاجت و تعصب) آن ها را به گناه مي کشاند، آتش دوزخ براي آنان کافي است و چه بد جايگاهي است». 5. سخت و سخت گير: خداوند متعال در ترسيم شخصيت الهي رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايد: لَقَدْ جَاءکمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِکمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْکم بِالْمُؤْمِنِينَ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ؛ «به يقين رسولي از خود شما به سويتان آمد که رنج هاي شما بر او سخت است و اصرار بر هدايت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است». خداوند متعال، رحمت پيامبر اکرم (ص) را اين گونه توصيف نمود، مؤمنان را هم کساني مي داند که بر مؤمنان مهربان باشند؛ ولي براي کفار عزيز باشند. يعني سخت گير باشند و در مقابل آن ها کوتاه نيايند، لذا مي فرمايند: «اي کساني که ايمان آورده ايد، هر کس از شما از آئين خود بر گردد، خداوند جمعيتي را مي آورد که آن ها را دوست دارد و آنان نيز خدا را دوست دارند. (اين جمعيت) در برابر مؤمنان متواضع و در برابر کافران عزيز هستند. (يعني سرسخت و نيرومندند) آن ها در راه خدا جهاد مي کنند و از سرزنش هيچ ملامتگري هراسي ندارند، اين فضل خداست که به هر کس بخواهد مي دهد و فضل خدا وسيع و خداوند داناست». .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه