حکومت عدل الهي چيست؟ و چه فرقي با جمهوري اسلامي دارد؟

قبل از بیان پاسخ، توضيح اين نکته در مورد ساختار حکومت در اسلام لازم است که اسلام فراتر از معرفي شکل خاصي از حکومت و متناسب با احکام ثابت و تغيير ناپذير خود، چارچوب هاي کلي و کلاني را معرفي کرده که آن چارچوب ها در درون خود تغييرات، تطورّات و اشکال متعدد و متنوعي را پذيرا مي شوند. اسلام نه بکلّي مردم را به حال خود رها کرده که هر چه خود خواستند انجام دهند ونه شکل تنگ و محدودي را براي حکومت معرفي مي کند که تنها در شرايط زماني و مکاني محدودي قابل اجرا باشد، چارچوب کلاني که اسلام ارائه مي دهد از دامنه و خطوط وسيعي برخوردار است که همه اشکال صحيح و عقلايي حکومت در آن مي گنجد و البته اشکال حکومت نبايد از آن چارچوب و اصول کلي فراتر بروند. ما از آن چارچوب کلي و کلاني که اسلام براي حکومت معرفي کرده به حکومت اسلامي تعبير مي کنيم. اين چارچوب در زماني با ساختار و شکلي خاص ظهور مي يابد و در زمان ديگر با ساختار ديگري و هيچ يک از آن دو شکل و ساختار و ساير اشکال با ماهيت اسلامي بودن حکومت تضاد و منافات ندارد. ازجمله چارچوبه کلي و کلان اسلام براي حکومت که بر آمده از آموزه هاي اسلامي است، اين است که در زمان حضور معصوم ـ عليهم السلام ـ ايشان بايد در رأس حکومت قرار گيرد و در زمان غيبت فقيه جامع شرايط جانشين اوست، اين چارچوب کلي و غير قابل تغيير اسلام براي حکومت است. از اين رو در عصر غيبت ارائه هر شکلي از حکومت بايد بر چارچوب ولايت فقيه استوار باشد و فقيه جامع شرايط در رأس آن قرار بگيرد که اين امر مستند به ادله عقلي و نقلي روشن و متقني است. و ارايه هر شکلي از حکومت که بر اين چارچوب مستقر نباشد خارج از نظام سياسي اسلام بوده و حکومت اسلامي محسوب نمي گردد. با توجه به اين نکته در پاسخ به سئوال شما بايد بگوييم تعبير «حکومت عدل الهي» در کلمات بزرگان معمولا ناظر به چارچوب کلي و کلان اسلام براي حکومت است از اين چارچوب کلي گاهي به حکومت اسلامي تعبير مي شود و گاهي تعبير حکومت عدل الهي يا حکومت عدل اسلامي، به کاربرده مي شود در تعابير مرحوم امام بارها اين تعابير به کار رفته و اصل کلي و چارچوب کلان نظام سياسي اسلام از آن اراده شده و در کنار تعبير «جمهوري اسلامي» آورده شده که گوياي اين مطلب است. به عنوان نمونه ايشان در جريان برگزاري همه پرسي جمهوري اسلامي فرمودند: « من اميدوارم که يک جمهوري اسلامي و يک عدل اسلامي و يک حکومت عادل پيدا بشود که مملکت ما را از اين گرفتاري ها نجات بدهد و نگذارد ديگر دست اجانب در اين مملکت باز باشد و استقلال و آزادي را براي شما بيمه کند». « با رأي قاطع به جمهوري اسلامي، حکومت عدل الهي را اعلام نموديد حکومتي که در آن جميع اقشار ملت با يک چشم ديده مي شوند». هم چنين فرمودند: <<حکومت اسلامي يعني حکومت مبتني بر عدل و دموکراسي و متکي به قواعد و قوانين اسلام». در جاي ديگر فرمودند: ملت ما مهيا باشند که در هر قدمي که براي اصلاح و براي پيشبرد اسلام و نهضت اسلامي بر مي دارند شياطيني که نمي خواهند اسلام به ثمر برسد و نمي خواهند جمهوري اسلامي برقرار بشود به مخالفت خودشان ادامه مي دهند عازم باشيد، مجهز باشيد براي اين که مقابله کنيد با اين قشرهايي که مانع از رشد نهضت ما هستند. اين مصيبت ها را تحمّل بکنيد اين توطئه ها را و به پيش برويد که خداي تبارک و تعالي با شماست و پيروزي نصيب ملت ايران است ان شاء الله خواست ما ايجاد حکومت عدل اسلامي است». در اين تعابير و مانند آن منظور از حکومت عدل الهي يا حکومت عدل اسلامي اساس نظام سياسي اسلام و ناظر به چارچوب کلي و کلان اسلام براي حکومت است بدون اينکه اشاره به ساختار و شکل آن داشته باشد. بنابراين اگر منظور از «حکومت عدل اسلامي»، نظام سياسي اسلام و اصل حکومت اسلامي باشد در اين صورت تفاوتي با جمهوري اسلامي نداشته و ناظر به چارچوب کلي حکومت است و تعبير جمهوري اسلامي ناظر به شکل حکومت است که امروزه بيانگر نقش و جايگاه آراي مردم در حکومت می باشد. اما اگر منظور از «حکومت عدل اسلامي» پيشنهاد براي شکل حکومت و به عنوان جايگزيني براي جمهوري اسلامي باشد در اين صورت معرفي شکلي از حکومت به جاي جمهوري اسلامي است و با آن متفاوت مي باشد زیرا گوياي نقش مردم آن چنان که امروز در عنوان جمهوري اسلامي هست نمي باشد در حالي که تعبير جمهوري اسلامي به روشني بيانگر جايگاه و نقش مردم در نظام اسلامي است و مردم سالاري ديني را به عنوان يک الگو در عرصه بين المللي و به عنوان بديلي در مقابل دموکراسي هاي غربي معرفي مي کند. مرحوم امام آن چنان بر اين تعبير «جمهوري اسلامي» تأکيد داشتند که حتي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي و در زماني که در فرانسه اقامت داشتند اين تعبير را براي رفع نوع نظام آينده کشور معرفي نمودند. ايشان در مصاحبه با بي بي سي و در پاسخ سئوال خبرنگار از نوع حکومت پس از سرنگوني رژيم شاه فرمودند: يک حکومت جمهوري اسلامي اما جمهوري است براي اينکه به آراء اکثريت مردم متکي است و اما اسلام براي اينکه قانون اساسي اش عبارت است از قانون اسلام. هم چنين در مصاحبه با خبرنگار روزنامه فرانسوي لوموند فرمودند: اما جمهوري به همان معنايي است که همه جا جمهوري است لکن اين جمهوري بر يک قانون اساسي اي متکّي است که قانون اسلام مي باشد اين که ما جمهوري اسلامي مي گوييم براي اين است که هم شرايط منتخب و هم احکامي که در ايران جاري مي شود اينها بر اسلام متکي است لکن انتخاب با ملت است و طرز جمهوري همان جمهوري است که همه جا هست. به نظرمی رسد با توجه به قانون اساسي که اداره امور کشور را با اتکاء به آراي عمومي مردم از راه انتخابات و يا همه پرسي مي داند، و با تأکيد مرحوم امام و مقام معظم رهبري بر توجيه جمهوريت نظام در کنار اسلاميت آن، نام «جمهوري اسلامي» گوياتر و رساتراز ساير نام ها براي نظام اسلامي است زيرا هم بيانگر جايگاه و نقش مردم در نظام اسلامي است و هم بيانگر اسلاميت نظام و حاکميت ارزش ها و اصول اسلامي بر کشور است. سخن را با کلامي از مقام معظم رهبري در اين باره به پايان مي بريم که فرمودند: جمهوري اسلامي يک مرکب انضمامي نيست که ترکيبي باشد از چيزي به نام جمهوري و چيزي به نام اسلامي تا يکي بگويد که من طرفدار جمهوريتم بيشتر، يکي بگويد من طرفدار اسلاميتم بيشتر، اين جوري نيست اصلا، مي توان گفت مرکب نيست بلکه يک حقيقت است، آن جمهوري است، آن اتکاء به آراء مردمي است که خدا آن را مقرر کرده است خدا موظف کرده است ما را که در اين زمينه رأي مردم را، انتخاب مردم را، اراده مردم را معتبر بشماريم جمهوري اسلامي يعني آن نظام سياسي اي که براي مردم حق قائل است با همه اين سعي اي که براي حق مردم وجود دارد و در همه اين قلمرو عظيم با اتکاء به اراده خدا و تشريع الهي. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه