بر اساس آیات قرآن کریم، حضرت حوا علیها سلام از همان نفسی آفریده شده که حضرت آدم از آن آفریده شده بود «یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها»(نساء/۱) بنابراین آدم و حوا از یک نفخه الهی و روح خدایی آفریده شده و به لحاظ روح انسانی هر دو یکسان هستند. قرآن کریم آفرینش حوا از دنده چپ حضرت آدم علیه السلام یا طفیلی بودن خلقت حوا را نفی می نماید و هر دوی آنها را از نفس واحد، می داند.از جمله مسائلى که در قرآن کریم، آیات زیادى را به خود اختصاص داده است، موضوع خلقت زن و مرد است.

بر اساس آیات قرآن کریم، حضرت حوا علیها سلام از همان نفسی آفریده شده که حضرت آدم از آن آفریده شده بود «یا أَیُّهَا النّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وَ خَلَقَ مِنْها»(نساء/1) بنابراین آدم و حوا از یک نفخه الهی و روح خدایی آفریده شده و به لحاظ روح انسانی هر دو یکسان هستند. قرآن کریم آفرینش حوا از دنده چپ حضرت آدم علیه السلام یا طفیلی بودن خلقت حوا را نفی می نماید و هر دوی آنها را از نفس واحد، می داند.از جمله مسائلى که در قرآن کریم، آیات زیادى را به خود اختصاص داده است، موضوع خلقت زن و مرد است. ومستفاد از آن آیات این است که اوّلاً: بر خلاف آنچه که در بعضى از کتب مذاهب و ادیان معتقدند که، زن از مایه اى پست تر از مایه مرد آفریده شده و یا این که به زن، جنبه طُفیلى داده است به این که زن مقدمه وجود مرد بوده و براىمرد آفریده شده است به همین جهت حضرت حوا، همسر آدم از باقیمانده گِل آدم خلق شده است، قرآن کریم با کمال صراحت در آیات متعددى مى فرماید که زنان را از همان جنس مردان و از سرشت مردان آفریده ایم، و هر دو از یک گوهرند و براى یکدیگر آفریده شده اند هُنّ لباسٌ لکم و انتم لباس لهنّM}: زنان زینت و پوشش شما هستند و شما نیز زینت و پوشش آن ها{M، (بقره، 187) توضیح آن که: آیاتى که مبدأ پیدایش انسانها را مطرح کرده، از فرد یا صنف خاصى سخن نگفته است، بلکه در این آیات، واژه هاى «انسان»، «بشر»، بکار رفته است و مبدأ آفرینش همه را یک چیز مى داند («ماء»، «طین»، «تراب»،«نطفه» و «علقه» و...) و در هیچ یک از مراحل پیدایش نسل انسانى، پى جنسیّت در میان نبوده است و تفاوتى میان آفرینش زن و مرد نیست. اما نسبت به آفرینش حضرت حوّا که در آیات مختلف به آن اشاره شده است (از جمله سوره نساء، آیه 1 / سوره اعراف، آیه 189 / سوره زمر، آیه 6)، گر چه برخى از مفسرین به ظهور ابتدائى آیات شریفه خلقکم من نفس واحدة و خلق منها زوجها یا ... و جعل منها زوجها یا ... ثمّ جعل منها زوجها تمسک جسته و عقیده دارند زن از مرد خلق شده و جزئى از وجود مرد است، اما بیشتر مفسرین، (حسینى تهرانى، محمدحسین؛ نور ملکوت قرآن، ج 2، ص 98)گفته اند که معناى آیه این است که زنان از جنس مردان هستند و شاهد بر این نظر، سه آیه دیگر است که مى فرماید«خداوند همسرانتان را از جنس شما قرار داد و من آیاته أن خلق لکم من انفسکم ازواجا...، (21 روم) و اللّه جعل لکم من انفسکم ازواجا، (72 نحل) جعل لکم من انفسکم ازواجا، (11 شورى)، زیرا قطعا معناى آیه این نیست که همسر هر مردى از آن مرد آفریده شده است بلکه منظور وحدت طینت و سرشت آفرینش زن و مرداست. لذا مرحوم علامه طباطبایى(ره) با بیان این نکته که «مِن» در آیات شریفه فوق، «مِن» نشویه است (یعنى منشأچیزى را بیان مى کند مى فرماید: «ظاهر آیه و خلق منها زوجها (نساء، آیه 1) این است که همسرى از نوع مردآفرید و افراد انسانى، بازگشت به دو فرد همانند و مشابه دارند... بنابراین آنچه که در برخى از تفاسیر ذکر شده است که مقصود آیه، بیان این نکته است که زن از آدم، مشتق شده و پاره اى از وجود آدم است و خداوند همسر آدم را از دنده اوآفرید، سخنى بدون دلیل است و آیه بر این مطلب دلالت ندارد»، (الطباطبایى السید محمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، ج 4،طهران: دار الکتب الاسلامیة، الطبعة الرابعة، 1362، ص 145). و هبة الزحیلى و فخر رازى و بسیارى دیگر از مفسرین اهل سنت نیزبر این نظر هستند، (الزحیلى وهبة، التفسیر المنیر، ج 1، دمشق: دار الفکر، ص 139). ثانیا: آنچه که در برخى روایات وجود دارد مانند روایت ابو مقرام از امام صادق(ع) این است که خداوند متعال هنگام آفرینش، مشتى از خاک را از زمین برداشت و از آن، آدم را بیافرید و از بقیه (بقیه آن خاک نه بقیه خاک یا گل آدم)حضرت حوا را آفرید، (الطباطبایى، پیشین، ج 4، ص 156 و نیز ر.ک العروس الحویزى عبد على تفسیر نور الثقلین، ج 1، قم المطبعة العلمیة، الطبعةالثانیة، 1383، صص 429 ـ 431). ثالثا: نه تقدم زمانى ملاک شرافت است و نه نوع ماده خلقت، چنانکه بسیارى ازانسانهاى فاجر قبل از بسیارى ازاولیاء خاص الهى و حتى قبل از اشرف مخلوقات (حضرت محمد مصطفى(ص)) خلق شده اند و شیطان نیز در برترى خودش بر آدم و علت اباء از سجده براى آدم به ماده خلقت استناد کرده است که من از آتش و آدم از خاک خلق شدهاست، (اعراف، آیه 12، ص آیه 76، حجر آیه 33) و خداوند متعال در مقام پاسخ به او فرمودند «علت سجده به آدم، تعلیم اسماء الهى به آدم است»، (بقره، آیات 30 تا 34) نه ماده خلقت. و اصولاً یگانه ارزش در بین انسانها، تقواى الهى است، (حجرات، آیه 13) که کسب آن همگانى و بدون هیچ گونه پیش شرط جنسیتى و نژادى و قومى و... است و راه آن بندگى خداوند ان اعبدونى هذا صراط مستقیم، (یس، آیه 61){J بنابراین اولا، آیات قرآن مجید پیرامون خلقت آدم و حوا بیانگر ترتیب نیست .زیرا به دنبال بیان خلقت حضرت آدم(ع) می فرماید: «... وخلق منها زوجها» (سوره نساء، آیه 1) در این آیه خلقت حوا با کلمه «واو» بر آدم عطف شده که مفید ترتیب نیست . بنابراین از نظر اثباتی ظاهر آیه قرآن دلالتی بر چگونگی مطلب ندارد بلکه چه بسا همزمان خلق شده باشند. وقتی شما می گویید برادرم وارد خانه شد و خواهرم، معنایش این نیست که خواهر شما بعد از برادرتان وارد خانه شد ولی اگر بگویید (برادرم وارد خانه شد سپس خواهرم از این جمله ترتیب زمانی فهمیده می شود. ثانیا، این آیه بیانگر این نیست که حواء از باقی مانده و اضافی گل آدم آفریده شده باشد، بلکه آیه چنین است «خلقکم من نفس واحده و خلق منها زوجها و بث منهما رجالا و نساء کثیرا؛ خداوند شما انسان ها را از نفس واحده آفرید و از آن نفس جفتش را بیافرید...». بحث از گل و آدم نیست و نفرموده که خلق آدم را از گل واحدی بلکه فرموده همه انسان ها را از نفس واحدی معین حقیقت واحدی آفرید یکی از آن انسان ها هم آدم است. پس هیچ یک بر دیگری از نظر حقیقت برتری ندارد، حتی جفت آنها هم از همان نفس و حقیقت آفریده شده. اگر گفته شود مراد از «نفس واحده» در آیه آدم است پاسخ می دهیم؛ این ترجمه با ادامه آیه که می فرماید «و بث منهما رجالا و نساء ...» و گسترش داد از آن دو (آدم و حوا) مردان و زنان زیادی را سازگار نیست زیرا معنای اول آیه این می شود که همه شما را از یک نفر آفرید و معنای آخر آیه این می شود که همه شما را از آن دو نفر آفرید و گسترش دارد. اما این که اگر نفس واحده به معنای حقیقت واحد است نه آدم و خلقکم به همه انسان ها اعم از زن و مرد بر می گردد پس چرا خلقت زوجش را دوباره تکرار فرمود؟ پاسخش این است که در ذهن مردم آن زمان چنین بود که جنس و وجود زن طفیلی وجود مرد است و با این جمله خداوند پاسخ می دهد که خیر همه شما انسان ها از یک حقیقت و نفس آفریده شده اید و زوج این حقیقت هم از همین حقیقت است. ثالثا، بر فرض این که آدم و حوا را در دو زمان آفریده باشد و یکی بعد از دیگری بوده باشد این مسأله نه دلیل بر برتری آدم می شود و نه دلیل بر عدم قدرت خداوند در قرآن می فرماید ما زمین و آسمان را در شش شبانه روز (شش دوران) آفریدیم یعنی با وجودی که قدرت داشت به گونه ای دیگر بیافریند ولی اراده و حکمت متعالی او چنین تعلق گرفت که در شش دوران بیافریند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه