جریان شناسی به چه معناست و منظور از جریان شناسی سیاسی چیست؟

برای روشن شدن مفهوم «جریان شناسی» ابتدا لازم است معنای «جریان» مشخص شود. جریان عبارت است از تشکل، جمعیت و گروه اجتماعی معینی که علاوه بر مبانی فکری، از نوعی رفتار ویژه اجتماعی برخوردار است.[ خسرو پناه، عبدالحسین، جریان شناسی فکری ایران معاصر، قم: مؤسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی، 1388، ص 9.] جریان دارای سه ویژگی و شاخصه اساسی است که عبارتند از:1. اجتماعی بودن و برخورداری از نوعی رفتار ویژه اجتماعی،2. دارا بودن تشکل و جمعیت،3. برخورداری از اندیشه مشخص و رفتار معین مرتبط با آن،ازاین رو به اندیشه منسجم و نظام مند یک شخصیت علمی که به صورت تشکل اجتماعی در نیامده است، جریان گفته نمی‌شود. بر این اساس، جریان شناسی عبارت خواهد بود از شناخت منظومه و گفتمان، چگونگی شکل گیری، معرفی مؤسسان و چهره‌های علمی و تأثیرگذار در گروه‌های فکری، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی است.[ همان، ص 10.]جریان سیاسی به معنای یک طیف گسترده فکری، اعتقادی، سیاسی و ایدئولوژیک است. یک جریان سیاسی شامل چندین گروه، حزب، جناح و تشکل است که از نظر اعتقادی، فکری، سیاسی، ایدئولوژی، اهداف و روش‌های مبارزه سیاسی با هم دارای اشتراکاتی می‌باشند و در مواقع انتخابات و تحولات سیاسی مهم ممکن است موضع‌گیری کرده یا نامزد و یا نامزدهایی به مردم معرفی کنند. جریان فکری سیاسی دارای مبدأ یا منشأ، مسیر یا بستر و مقصد یا هدفی است که در آن روان است. هدف‌های یک جریان تسلط بر حاکمیت سیاسی در یک جامعه و استقرار ارزش‌ها و نظام سیاسی مورد نظر خود است.[ ر.ک: میرسلیم، سیدمصطفی، جریان شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی، تهران: گروه تحقیق جهاد دانشگاهی، 1384و مظفری، آیت، جریان شناسی ایران معاصر، قم: پژوهشکده تحقیقات اسلامی، 1385.]بنابراین، جریان شناسی سیاسی نباید با شناخت احزاب و گروه‌های سیاسی اشتباه گرفته شود زیرا هر چند در جریان شناسی سیاسی، آشنایی با احزاب و گروه‌های سیاسی لازم و ضروری است، اما صرف شناخت احزاب به معنای جریان شناسی نیست بلکه در جریان شناسی سیاسی در کنار شناخت احزاب، شناسایی بسترها و زمینه‌های شکل‌گیری و گفتمان فکری حاکم بر آن‌ها لازم است. به طور کلی جریان‌های‌های اجتماعی به چهار رویکرد مختلف تقسیم پذیرند: 1. جریان‌های فکری؛ تشکل و جمعیت اجتماعی است که از مبانی اندیشه‌ای برخوردار است و تأثیر گذاری آن بیشتر حوزه فکری است. 2. جریان‌های فرهنگی؛ تشکل و جمعیت اجتماعی است که بیش از آن کهبه مباحث فلسفی و کلامی بپردازند، از فعالیت فرهنگی و تبلیغی برخوردار هستند و بیشتر در زمینه فرهنگی و رفتاری تأثیر گذار هستند. 3. جریان‌های سیاسی؛ تشکل و جمعیت‌های اجتماعی است که رویکرد و فعالیت آن‌ها سیاسی است و تأثیر گذاری آن بیشتر در زمینه سیاسی است. 4. جریان‌های اقتصادی؛ تشکل و جمعیت‌های اجتماعی است که رویکرد آن‌ها اقتصادی است و در زمینه اقتصادی تأثیر گذار می‌باشند. البته به تعبیری به همه این جریان‌ها می‌توان جریان فکری اطلاق نمود زیراهر جریان اجتماعی به لحاظ فکری دارای اندیشه خاص در عرصه‌های هستی شناختی و انسان شناختی و معرفت شناختی است و به لحاظ اجتماعی دارای مرجعیت اجتماعی و اثر گذاری در جامعه است اما آنچه این جریان‌ها را از یکدیگر متمایز می‌سازد، رویکرد و زمینه فعالیت و تأثیر گذاری آن‌هاست. بر این اساس، جریان شناسی براساس تقسیم بندی جریان‌های اجتماعی، چهار رویکرد عمده خواهد داشت؛ جریان شناسی فکری، جریان شناسی فرهنگی، جریان شناسی سیاسی و جریان شناسی اقتصادی. در پژوهش حاضر، جریان شناسی را با رویکرد جریان شناسی سیاسی دنبال خواهیم کرد و در این راستا به تبیین خطوط فکری، چگونگی شکل گیری،معرفی چهره های اصلی و تأثیرگذار در گروه‌های سیاسی کشور خواهیم پرداخت. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه