فرق خالقيت و ربوبيت خداوند در چيست؟

خالقيت و ربوبيت دو مفهوم اضافي و نسبي هستند که عقل آنها را از لحاظ کردن رابطه بين خدا و خلق انتزاع مي کند. اما خالقيت؛ بعد از اثبات واجب الوجود به عنوان نخستين علت براي پيدايش ساير موجودات و در نظر گرفتن اينکه همگي آنها در هستي خودشان نيازمند به او هستند صفت خالقيت براي واجب الوجود و مخلوقيت براي ممکن الوجود انتزاع مي شود. مفهوم خالق که بر اساس اين رابطه وجودي به دست مي آيد مساوي با علت هستي بخش و موجد (ايجاد كننده) مي باشد، که البته خلق کردن خداوند مانند تصرفات انسان در اشياء و ساختن مصنوعات (ابداع) نيست که نيازي به حرکت و به کار گرفتن اندام هاي بدن داشته باشد، در خداوند اين گونه نيست که آفريدن چيزي و آفريده چيزي ديگر باشد. اما ربوبيت: مخلوقات نه تنها در اصل وجود و پيدايش شان نيازمند به خدا هستند، بلکه همه شئوون وجودي آنها وابسته به خداوند است و هيچ گونه استقلالي ندارند و او به هر نحوي که بخواهد در آنها تصرف مي کند و امورشان را تدبير مي کند، هنگامي که اين رابطه را به صورت کلي در نظر بگيريم مفهوم ربوبيت انتزاع مي شود که لازمه آن تدبير امور است و مصاديق فراواني مانند حفظ و نگه داري کردن، حيات بخشيدن و ميراندن، روزي دادن و به رشد و کمال رساندن، راهنمائي کردن و... را دارد. البته شوون مختلف ربوبيت را مي توان به دو دسته کلي تقسيم کرد: 1. ربوبيت تکويني: که شامل اداره امور همه موجودات و تأمين نيازمنديهاي آنها و در يک کلمه «کارگرداني جهان» مي شود. 2. ربوبيت تشريعي: که اختصاص به موجودات ذي شعور و مختار دارد و شامل مسائلي از قبيل فرستادن أنبياء و نازل کردن کتب آسماني و تعيين وظايف و تکاليف و... مي گردد. حاصل آنکه ربوبيت مطلقه الهي بدين معنا است که مخلوقات در همه شوون وجودي خود وابسته به خداي متعال هستند. پس فرق خالقيت و ربوبيت در اين شد که خالقيت نسبتي است بين آفريننده و آفريده شده که بر مي گردد به اصل پيدايش موجودات توسط خداوند قادر. اما ربوبيت نسبتي است بين خالق و مخلوق (نه در اصل وجود بلکه) در نيازمندي ها و وابستگي هاي موجودات در همه شؤون به خداوند متعال. لذا مرتبه خالقيت مقدم بر ربوبيت بوده و ابتدا خداوند مي آفريند و بعد جهت بقاي مخلوقاتش ربوبيت همه جانبه خود را عطا مي کند. در قرآن به اين دو صفت خداوند بسيار اشاره شده از جمله اين آيه که مي فرمايد: يا ايها الناس اعبدوا ربکم الذي خلقکم که ربانيت را جدا از خالقيت خداوند مطرح كرده است و همين تفكيك مي رساند که ربوبيت خداوند غير از خالقيت اوست (و الاّ به الذي خلقکم نيازي نبود). نکته: همان طور که اشاره شد هم خالقيت و هم ربوبيت دو مفهوم اضافي و نسبي هستند به اين معنا که اين دو صفت در مورد موجودات در معناي محدود تري به کار مي روند و حد اعلي و همه جانبه آن در خداوند است. لذا در بين مخلوقات هم ايجاد هست اما به معناي ساختن و ابداع که به کمک و اذن خداوند است و همين مرتبه نازله در ربوبيت بين مخلوقات هم هست به اين معنا که خداوند بعضي از آفريدگان را به وسيله بعضي ديگر اداره مي کند. و هم چنين روشن است که اين دو صفت با هم تلازم دارند و محال است رب جهان غير از خالق آن باشد بلکه همان کسي که مي آفريند مي پروراند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه