تفاوت در خلقت یعنی چه ؟

این مطلب را از زوایای گوناگونی می توان بررسی نمود ، که در هر کدام از این زوایای دید گوشه ای از مساله قابل حلّ است. لذا برای رسیدن به پاسخ کامل این مساله ، باید مجموع پاسخها را در نظر داشت نه تک تک آنها را.1. دو گونه نگاه به موجودات عالم و از جمله انسان می توان داشت. در یک نگاه ، که نگاه غیر واقع بینانه و غیر عالمانه است ، تک تک موجودات عالم ، گسسته و جدا از همدیگر و بی ارتباط به یکدیگر دیده می شوند ؛ امّا در نگاه دوم ، همه ی موجودات عالم به صورت پیوسته و در ارتباط تنگاتنگ به همدیگر مشاهده می شوند. در نگاه اوّل نسبت موجودات به همدیگر مثل نسبت مشتی خاک و شن و ماسه و امثال آنهاست که در کنار هم قرار دارند ولی ربط وجودی خاصّی بین آنها نیست. امّا در نگاه دوم موجودات عالم مانند اعضاء و اجزای یک بدن دیده می شوند که کاملاً به هم مربوط بوده یک مجموعه ی منسجم و منظّم را شکل می دهند. در چنین نگاهی عملکرد هر یک از موجودات در عملکرد و وجود تک تک موجودات عالم موثّر است. بر اساس همین نگاه است که گفته شده :« جهان چون چشم و خطّ و خال ابروست ـــــ که هر چیزی به جای خویش نیکوست.» باز بر همین اساس است که گفته شده:« اگر یک ذرّه را برگیری از جای ــــ جهان یک سر فرو ریزد ساراپای.» آری عالم خلقت ، مثل پیکر انسان است که بد کار کردن برخی اعضاء مانند کلیه یا کبد یا قلب یا مغز یا پوست و ... باعث اشکال در کار دیگر اعضاء نیز می شود. البته همانطور که تأثیر کار هر یک از اعضاء و اجزای بدن در دیگر اعضاء و اجزاء متفاوت بوده و کم و زیاد دارد ؛ در نظام خلقت نیز تأثیرات موجودات در همدیگر به یک اندازه و به یک شکل نیست. امّا اینکه چرا موجودات عالم چنین خصوصیّتی داشته ، در همدیگر موثّرند ناشی از نظام علّت و معلولی عالم است. یعنی چون قانون علّیّت در عالم مادّه حاکم است لذا تأثیرات ، به صورت زنجیره ای در عالم مادّه می چرخند. کار خوب و خوب کار کردن اجزای عالم ، باعث خوب کار کردن و کار خوب کردن دیگر اجزاء می شود و برعکس بد کار کردن و کار بد کردن برخی اجزاء نیز موجب گسترش بی نظمی نسبی در عالم می شود که نتیجه ی آن انواع و اقسام فساد و تباهی است. لذا خداوند متعال فرمود:« ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذیقَهُمْ بَعْضَ الَّذی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ . ـــــــــــ فساد و تباهی ، در خشکى و دریا آشکار شده است بخاطر حاصل دست مردم ؛ تا خدا به آنها بچشاند بعضی از آنچه را که انجام داده اند ، شاید بازگردند» (الروم:41) بر این اساس ، همانگونه که خشکسالی ها ، سیلها ، شیوع برخی امراض ، جنگها ، گرانی ها ، نا امنی ها و ... نتیجه ی وضعی و تکوینی عملکرد افراد و جامعه ی بشری است ؛ معلولیّتها ، بد قیافه شدنها ، عدم تناسب اندام و امثال آنها نیز معلول یک سری از علل مادّی است که اکثر آنها به نحوه ی به عملکرد انسانها بر می گردد. نتیجه ی مقدّس شمردن موش در هندوستان ، شیوع چند سال پیش مرض طاعون در آن کشور بود ؛ شیوع مرض ایدز در غرب ، نتیجه همجنسگرایی و بی بند و باری جنسی غربیهاست. به هم ریختن اقتصاد جهانی در آمریکا و اروپا و هجوم گرانی افسار گسیخته در چند ماه گذشته ، نتیجه ی اقتصاد مبتنی بر ربا است. اینها بلایایی هستند که منشاء بشری آنها معلوم است ؛ امّا در بسیاری از ناهنجاریهای موجود ، دست پنهان بشر آشکار نیست. حضرت علّامه حسن زاده آملی ـ ایّده الله ـ می فرمودند: روزی زن و شوهری با کودکشان پیش من آمده از مرض غش و صرع فرزندشان شکوه کردند. و از من دعایی طلب نمودند تا فرزندشان ان شاءالله شفا یابد. علّامه ی بزرگوار فرمودند: من به آنها گفتم مریضی این بچّه ناشی از بی دینی شماست. پدر بچّه گفت: آقاجان ما افراد متدیّنی هستیم. علاّمه فرموده بودند: مگر دینداری فقط به نماز خواندن و روزه گرفتن است؟! مگر ائمه(ع) نفرمودند که زن و شوهر زیر نور ماه نزدیکی نکنند که بیم مبتلا شدن بچّه به جنون و مرض صرع وجود دارد؟ آیا این گونه دستورات بهداشتی جزء دین نیستند؟! خدا و فرستادگان او آنچه باید می گفتند گفته اند ؛ گناه از بشر است که عمل به دین نمی کند. کتب روایی شیعه پر از روایاتی است که می گوید اگر زن و شوهر به هنگام نزدیکی فلان کار را بکنند فرزند آنها بدقیافه یا خوش قیافه می شود. اگر فلان کار را بکنند فرزند آنها ممکن است کور یا کر یا لال یا ... به دنیا بیاید. این گونه روایات که از منبع غیب سرچشمه گرفته اند از قواعد حاکم بر عالم خلقت به ما خبر می دهند تا ما انسانها ندانسته موجب تباهی و خرابی نشویم. پس وجود برخی نارسایی ها تقصیر خدا نیست بلکه نتیجه ی عملکرد غیر الهی بشر است. خداوند متعال همانگونه که راه سعادت و شقاوت اخروی را بیان نموده ، راه سعادت و شقاوت دنیوی را هم نشان داده است. لذا اگر به خاطر عملکرد کسی برای شخص دیگری مشکلی پیش آمده که استحقاق آن را نداشت ، به حکم عدل خداوندی ، صاحب عمل ، باید در روز قیامت تاوان آن را به آن که متضرر شده است بپردازد ؛ و اگر چیزی برای پرداخت ندارد باید گناه او را به گردن بگیرد. اگر والدین یا پزشک یا هر کس دیگری سهل انگاری نمودند و فرزندی مشکل دار متولّد شد ، اگر آنها مقصّر باشند باید در قیامت تاوان آن را بپردازند. و اگر آنها مقصّر نبوده اند ، خداوند جبّار (جبران کننده) که « کَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَة ــــ رحمت را بر خود نوشته و حتمی کرده است.»(الأنعام:12) کمبود او را جبران می کند و در مقابل کمبودی که ناشی از نظام علّی و معلولی عالم خلقت است ، به او عوض می دهد ؛ البته به شرط آنکه آن شخص راه کفران و الحاد پیش نگرفته باشد و خدا را متّهم به بی عدالتی نکند.«إِنَّ اللَّهَ لا یَظْلِمُ مِثْقالَ ذَرَّةٍ وَ إِنْ تَکُ حَسَنَةً یُضاعِفْها وَ یُؤْتِ مِنْ لَدُنْهُ أَجْراً عَظیماً . ــــــــــــ خداوند(حتّى) به اندازه سنگینى ذره اى ستم نمى کند؛ و اگر کار نیکى باشد، آن را افزون مى سازد؛ و از نزد خود ، پاداش عظیمى مى دهد.»(النساء:40) « وَ اللَّهُ ذُو فَضْلٍ عَظیمٍ . ـــــــ و خداوند داراى فضل و دَهِش بزرگى است.»(آل عمران:174)2. باید توجّه داشت که زشتی و زیبایی اقسامی دارد که عبارتند از زشتی و زیبایی محسوس ، زشتی و زیبایی خیالی ، زشتی و زیبایی وهمی ، زشتی و زیبایی عقلی و زشتی و زیبایی قلبی. حسن و قبح محسوس همان است که حواسّ انسان آن را ادراک می کند و اکثر مردم قادر به درک آن هستند. این قسم از حسن و قبح ، پایین ترین و ناپایدارترین قسم زیبایی و زشتی است . گل زیباست ، قیافه ی برخی افراد زیباست امّا اینها چند روزی بیش دوام ندارد. امّا حسن و قبح خیالی ، آن قسم از زیبایی و زشتی است که محسوس نیست ولی قوّه ی خیال انسان ، قادر به ادراک آن و بلکه قادر به ایجاد آن است. مثل زیبایی یک تصویر خیالی ، زیبایی یک آرزوی دنیوی و ... این قسم از حسن و قبح ، چنان قدرتمند است که حتّی می تواند زیبایی و زشتی محسوس را تحت تأثیر قرار داده ، زشت را زیبا و زیبا را زشت جلوه دهد. شیطان نیز از همین ترفند برای فریفتن انسانها سود می جوید. « قالَ رَبِّ بِما أَغْوَیْتَنی لَأُزَیِّنَنَّ لَهُمْ فِی الْأَرْضِ وَ لَأُغْوِیَنَّهُمْ أَجْمَعین . ــــــــــــ (ابلیس) گفت:پروردگارا! چون مرا گمراه ساختى، من(نعمتهاى مادّى را) در زمین در نظر آنها زینت مى دهم (امور گذارا و کم ارزش را زیبا جلوه می دهم) ، و همگى را گمراه خواهم ساخت.»(الحجر:39) . حسن و قبح وهمی نیز از جهاتی شبیه حسن و قبح خیالی است با این تفاوت که فارغ از صور و اشکال است. مثل زیبایی یا زشتی محبّت یا بغض حاکم بین دو نفر ، که نه محسوس است و نه خیالی بلکه با قوّه ی وهم ادراک می شود که قویتر از خیال و ضعیفتر از عقل است ؛ لذا آن را اوج خیال و دامنه ی عقل گویند. اینگونه حسن و قبحها هم به شدّت مورد سوء استفاده ی شیاطین قرار می گیرد. چنین بود که برادران یوسف (ع) ، محبّت حضرت یعقوب نسبت به یوسف را زشت و دشمنی خود با یوسف را نیک پنداشته اقدام به قتل او کردند. « إِذْ قالُوا لَیُوسُفُ وَ أَخُوهُ أَحَبُّ إِلى أَبینا مِنَّا وَ نَحْنُ عُصْبَةٌ إِنَّ أَبانا لَفی ضَلالٍ مُبین . ــــــــــ هنگامى که(برادران) گفتند:«یوسف و برادرش (بنیامین ) نزد پدر، از ما محبوبترند؛ در حالى که ما گروه نیرومندى هستیم! مسلّماً پدر ما، در گمراهى آشکارى است.» (یوسف:8) اینها در حالی پدر خود را گمراه می انگاشتند که آن حضرت ، پیامبر خدا و معصوم بود. لذا توطئه کرده یوسف را به چاه انداختند « وَ جاؤُ عَلى قَمیصِهِ بِدَمٍ کَذِبٍ قالَ بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمیلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ . ـــــــــ و پیراهن او را با خونى دروغین(آغشته ساخته، نزد پدر) آوردند؛ (حضرت یعقوب) گفت: بلکه نفس شما این امر را برایتان زیبا جلوه داد. پس بر من باد صبر زیبا ؛ و در برابر آنچه مى گویید، از خداوند یارى مى طلبم.» (یوسف:18). قسم دیگر حسن و قبح ، حسن و قبح عقلی است که ادراک کننده ی آن قوّه ی عقل است. مثل زیبایی یک رابطه ی ریاضی یا زیبایی یک قاعده ی فلسفی یا زیبایی یک اعتقاد مبتنی بر برهان عقلی که متأسفانه اکثر مردم به خاطر ضعف عقل و نداشتن تعقّل از ادراک اینگونه از حسن و قبحها بی بهره اند. اکثر مردم نسبت به زیبایی ها و زشتی های عقلی ، مثل افراد نابینا یا کم بینا هستند نسبت به زیبایی و زشتی های محسوس. از اینروست که خداوند متعال می فرماید:« ... وَ أَکْثَرُهُمْ لا یَعْقِلُونَ. ــ و اکثرشان تعقّل نمی کنند. » (المائدة:103) امّا برترین و بالاترین زیبایی ها ، زیبایی قلبی است که مخصوص اولیای الهی و عارفان حقیقی است. اینها عالم را سراسر ظهور اسماء خدا می بینند و ذرّه ای کجی و زشتی در عالم مشاهده نمی کنند و تمام هستی را ظهور جمال بی مثال حضرت حق جمیل می یابند. لذا سعدی گفت:« به جهان خرّم از آنم که جهان خرّم از اوست ـــــ عاشقم بر همه عالم که همه عالم از اوست.» عارف دیگری گفته است:« جهان چون چشم و خطّ و خال و ابروست ـــــ که هر چیزی به جای خویش نیکوست.» در نظر چنین انسانهایی ، حتّی زشت ترین موجودات ــ در نظر افراد عادی ــ نیز در جایگاه وجودی خویش زیباست ؛ و زشتی ظاهری او عین زیبایی است چنان که اگر او به ظاهر زشت نبود ، عالم زیبا نبود. لذا گفته اند:« ابرو اگر راست بودی کج بودی.» یعنی همانگونه که زیبایی ابرو به این است که کج باشد ، زیبایی برخی موجودات نیز به این است که به ظاهر زشت باشند. امّا این حقیقت را نه اهل حسّ می فهمند نه اهل خیال و وهم . اهل عقل نیز اگرچه آن را تصدیق می کنند ولی به عمق آن راه نمی برند. تنها اهل دل اند که با چشم خدایی نظر می کنند و تمام به ظاهر زشتها را هم زیبا می بینند. این مقام کسانی چون حضرت زینب ــ سلام الله علیها ــ است که در بطن زشت ترین جنایت تاریخ ، یعنی جنایت یزیدیان در کربلا و در زیر خرد کننده ترین مصیبتها که زبان اکثر مردم را به کفر گویی و اعتراض به قضای الهی می گشاید ، می فرماید: « مَا رَأَیْتُ إِلَّا جَمِیلا ــــــــ من جز زیبایی ندیدم.»(اللهوف ،ص160) با توجّه به مقدّمه ی پیش گفته ، حال چشمها را باید شست و جور دیگر باید دید. باید از خود پرسید: آیا آنچه به ظاهر زشت می نماید ، از دیدگاه عقل و قلب هم زشت است؟ و آیا آنچه به ظاهر زیبا می نماید حقیقتاً هم زیباست؟ باید از خود پرسید که چه کسی حقّ قضاوت دارد ، حسّ ، خیال و وهم یا عقل و قلب؟ آنجا که حسّ چیزی را زیبا می یابد ولی عقل آن را زشت می شمارد تشخیص کدامیک ترجیح دارد؟ برای قضاوت در مورد زشتی و زیبایی یک موجود ، باید تمام ابعاد آن را نظاره نمود ، انسان فقط قیافه و شکل نیست که بر اساس زیبایی و زشتی آن ، بتوان در مورد کلّ آن اظهار نظر نمود. از طرفی انسان قابل تجزیه هم نیست که بتوان فقط در مورد یک جزء او اظهار نظر نمود. وقتی انسان تجزیه شد دیگر انسان نیست. لذا حکم قیافه را منطقاً نمی توان به انسان سرایت داد. انسان یک مجموعه با صدها و هزاران ابعاد پیچیده است که تمام ابعاد آن در ارتباط با همدیگر ، انسان را می سازند. لذا در قضاوت نسبت به یک بعد از وجود انسان باید ارتباط آن را با تمام ابعاد دیگر لحاظ نموده آنگاه قضاوت نمود. برخی افراد خیال می کنند بینی بزرگی دارند لذا آن را با عمل جرّاحی کوچک می کنند تا زیباتر شوند غافل از آن که در سایه ی این زیبایی حسّی و جزئی که کسب می کنند ، دهها و صدها زیبایی دیگر را نابود کرده اند. آن بینی که خداوند متعال آفریده بود متناسب با جایگاه چشمها ، اندازه ی حفره های سینوسی ، اندازه دریچه ی نای حلق ، اندازه ی ریه ها و ... بود. حال این شخص با کوچک نمودن بینی ، تمام آن تناسبات را به هم ریخته است. بلی از نظر اهل حسّ ، قیافه ی این شخص زیباتر شده است امّا از نظر یک دانشمند کالبد شناس که دید عمیقتری به زیبایی بدن دارد ، زیبایی و تعادل بدن چنین شخصی به هم ریخته است ؛ و در دراز مدّت چشمهای او آسیب خواهد دید ؛ چون بینی ، وظیفه ی تقسیم نور برای چشمها را بر عهده دارد و این وظیفه با کوچک شدن بینی تا حدودی مختلّ می شود. همینطور سینوسهای شخص و ریه های او و به تبع آنها تمام بدن او آسیب خواهد دید. لذا از نظر عقل ، وجود آن بینی اوّلی زیباترین بینی ممکن برای آن شخص است. از اینرو پزشکان متعهّد و پایبند به سوگند پزشکی خود ، حاضر نمی شوند چنین بینی عقلاً زیبایی را دستکاری کنند. اینگونه پزشکان فقط در مواردی دست به عمل پلاستیک می زنند که بینی یا چهره ی شخص حقیقتاً دچار مشکل فیزیولوژِکی بوده با نیازهای بدن متناسب نباشد.وقتی قوّه ی حسّ انسان در مسند قضاوت نشسته و یک سویه در باره ی زشتی و زیبایی امور قضاوت می کند باید از او پرسید: آیا یک مجسمه ی زیبا از انسان ، قابل مقایسه با یک انسان به ظاهر زشت هست؟ آیا مردی حاضر است به جای ازدواج با دختری به ظاهر زشت با مجسمه ای بسیار زیبا ازدواج کند؟ اگر آدمی در همین قیافه و ظاهر خلاصه می شد قاعدتاً باید مجسمه ی زیبا بر انسان زشت برتری می داشت ولی چنین نیست. آیا مردی حاضر است دختری زیبا ولی عقب مانده ی ذهنی را بر دختری زشت ولی باهوش ترجیح داده به همسری انتخاب نماید؟ آیا انسانی زیبا ولی بداخلاق ، برتر از انسانی با قیافه ی نازیبا ولی خوش اخلاق است؟ آیا دختر خانمی حاضر است با مردی خوش تیپ ولی معتاد و هرزه ازدواج نماید؟ و ... اگر جواب منفی است پس معلوم می شود که انسان را باید جامع دید و با لحاظ تمام ابعاد وجودی او در موردش قضاوت نمود. زیبایی های فراوانی برای انسان وجود دارد. یکی قیافه ی زیباتری دارد . آن یکی عقل پربارتری دارد ؛ دیگری عطوفت فراوانتری دارد. چهارمی عفّت پر رنگی دارد. بعضی غمخوار خوبی هستند. برخی خوش سخن اند و... . لذا ، چه بسا افرادی که خوش قیافه ولی غیر قابل تحمّلند و بر عکس ، برخی افراد به ظاهر نازیبا ولی دوست داشتنی و تو دل برو هستند. برخی زیبا ولی بی مزّه و چِندِش آورند ولی برخی دیگر نازیبا امّا بانمک و جذّابند. و ... . اینجا تنها حسّ نیست که در مورد زیبایی و زشتی قضاوت می کند بلکه عقل و قلب نیز دست به سنجش می زنند. لذا حتماً مشاهده فرموده اید دختران نازیبایی را که با مردان ایده آلی ازدواج نموده اند و دختران زیبایی را که در به در دنبال شوهر می گردند یا با مردانی کم ارزش ازدواج نموده اند. همینطور حتماً مشاهده نموده اید زنان نازیبایی را که زندگی شیرینی دارند و در مقابل زنان زیبایی که به جای کانون پر مهر خانواده ، گرفتار کانون گرم جنگ و جدال خانوادگی شده اند. کافی است سری به دادگاه خانواده بزنیم تا معلوم شود که زیبایی حقیقی در چیست. اکثر آن زوجهایی که کارشان به طلاق می کشد زیبا رویانند ؛ چون ملاک ازدواج همسران اینها تنها قیافه بوده و بس. به قول سهراب سپهری : « ... من نمی دانم که چرا می گویند : اسب حیوان نجیبی است ، کبوتر زیباست؟ و چرا در قفس هیچ کسی کرکس نیست؟ گل شبدر چه کم از لاله ی قرمز دارد؟ چشم ها را باید شست ، جور دیگر باید دید. واژه ها را باید شست. واژه باید خودِ باد ، واژه باید خود باران باشد.»3. اهل ظاهر بر این پندارند که قیافه ی زیبا ، ثروت ، قدرت و امثال این امور همواره نعمت بوده و خوبند و در مقابل ، نازیبا بودن ، فقر و ضعف و امثال آنها همواره نقمت بوده بد هستند. امّا عاقلان و اهل دل بر این باورند که هرچه از دوست رسد نیکوست. اینها به برهان و عرفان دریافته اند که خداوند متعال حکیم بوده هیچ کارش بی حکمت نیست. همچنین یافته اند که خداوند متعال بندگانش را بیش از خودشان دوست دارد ، لذا محال است بد بندگانش را بخواهد ؛ بلکه آنچه او برای بنده اش خواسته بهترین خواسته است ؛ امّا اکثر بندگان مانند کودکانی هستند که محبّت را به شکلات و پفک و امثال آنها می شناسند. خداوند متعال می فرماید: «عَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ عَسى أَنْ تُحِبُّوا شَیْئاً وَ هُوَ شَرٌّ لَکُمْ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ وَ أَنْتُمْ لا تَعْلَمُون . ـــــــــ چه بسا شما چیزى را خوش نداشته باشید ، حال آن که خیرِ شما در آن است. و یا چیزى را دوست داشته باشید، حال آنکه شرِّ شما در آن است. و خدا مى داند، و شما نمى دانید.»(البقرة: 216) باز می فرماید: « یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا یَحِلُّ لَکُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّساءَ کَرْهاً وَ لا تَعْضُلُوهُنَّ لِتَذْهَبُوا بِبَعْضِ ما آتَیْتُمُوهُنَّ إِلاَّ أَنْ یَأْتینَ بِفاحِشَةٍ مُبَیِّنَةٍ وَ عاشِرُوهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ فَإِنْ کَرِهْتُمُوهُنَّ فَعَسى أَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ یَجْعَلَ اللَّهُ فیهِ خَیْراً کَثیراً . ـــــــــــــ اى کسانى که ایمان آورده اید! براى شما حلال نیست که از روى اکراه(و ایجاد ناراحتى براى زنان) از آنها ، ارث ببرید . و آنان را تحت فشار قرار ندهید که قسمتى از آنچه را به آنها داده اید(از مهر) ، تملک کنید! مگر اینکه آنها عمل زشت آشکارى انجام دهند. و با آنان ، بطور شایسته رفتار کنید! و اگر از آنها ، (به جهتى) کراهت داشتید ، (فوراً تصمیم به جدایى نگیرید!) چه بسا چیزى خوشایند شما نباشد ، و خداوند خیر فراوانى در آن قرار مى دهد.»(النساء:19) آری چه بسا کسی چنین بپندارد که اگر زیباتر بود به نفعش بود ؛ حال آنکه معلوم نیست چنین باشد. کافی است کمی عمیقتر و دقیقتر به اطراف خود نظر کنیم و مقایسه ای کنیم بین زیبارویان و افراد عادی تا ببینیم مفاسد اخلاقی بین کدام قشر افزونتر است. تمایل کدام گروه به بی عفّتی و خودنمایی و تکبّر و خودبینی و تحقیر دیگران و امثال این امور شدیتر است؟ همینطور در ثروت و قدرت امثال آنها هم اگر دقّت کنیم می بینیم همواره میل ثروتمندان و قدرتمندان به مفاسد اخلاقی بیش از فقراء و ضعفاست. پس چنین نپنداریم که اینگونه از امور همواره خیرند. زیبایی و زشتی ، ثروت و فقر ، قدرت و ضعف و ... همگی وسائل امتحانند. نه زیبا و ثروتمند و قدرتمند مالک زیبایی و ثروت و قدرت خود است نه زشت و فقیر و ضعیف مالک زشتی و فقر و ضعف خود. بلکه همه ی اینها به بشر داده شده تا انسانها امتحان شوند ؛ و امتحان برای این است که استعدادهای انسانی و الهی بشر شکوفا شود. خداوند متعال در این دار امتحان ، به هر کسی آن چیزی را داده که با آن می تواند رشد کند. اگر زیبا را زشت می نمود حتماً مردود می شد و اگر برعکس زشت را زیبا می نمود او نیز یقیناً به کمال لایق خود نمی رسید. امّا با وضع موجود برای همه ، هم امکان رشد و تکامل وجود دارد هم امکان سقوط. چون امکانات داده شده به هر کسی دقیقاً متناسب با نیاز وجود او برای تکامل است و این لازمه ی حکیم بودن خداست.اهل دنیا همه چیزی را در مقایسه با غایات دنیوی آن می سنجند. برای مثال می گویند: آنکه به ظاهر نازیباست چه گناهی کرده که نمی تواند همسر مناسبی برای خود بیابد؟ امّا خداوند حکیم سعادت حقیقی انسانها را در نظر گرفته و امکاناتی در اختیار آنها گذاشته که تأمین کننده ی سعادت ابدی آنان است. در نگاه عمیق الهی اساساً هر چیزی که به کسی داده شده یا از او دریغ شده برای آخرت و ابدیّت اوست نه برای دنیایش ؛ امّا بشر جاهل چنین می پندارد که اینها برای دنیاست. هدف اصلی از هر چیزی که به انسان داده شده یا از او دریغ شده ، شکوفا نمودن استعدادهای انسانی و رساندن او به سعادت ابدی است. لذا آنچه در این دنیا داده شده یا دریغ شده همگی موقّتی بوده چند دهه بیش دوام ندارد ، در حالی که سعادت یا شقاوت اخروی برای ابد است. با این وصف ، اگر کسی در این چند روزه ی دنیا به نازیبایی موقّت خود راضی بوده بر عدل و حکمت خدا یقین داشته بر او خرده نگیرد و به این وسیله زیبایی ابدی را به دست آورد ، ارزش نخواهد داشت؟ اگر این نازیبایی چند روزه ، زمینه را فراهم سازد تا انسان به مقامی برسد که در آخرت قیافه ی خود را خودش تعیین نماید ، نعمت بزرگی نخواهد بود؟ خداوند متعال خطاب به اهل رضا و تسلیم می فرماید:« ... وَ لَکُمْ فیها ما تَشْتَهی أَنْفُسُکُمْ وَ لَکُمْ فیها ما تَدَّعُون . ـــــــــــ ... و براى شما هر چه دلتان بخواهد در بهشت فراهم است، و هر چه طلب کنید به شما داده مى شود. »(فصلت:31) طبق برخی روایات ، از جمله چیزهایی که اهل بهشت طلب می کنند و به آنها داده می شود قیافه ی دلخواه است. بلکه آنها هر لحظه هر قیافه ای را که دلخواهشان باشد می تواند به آن صورت در آیند ، بدون اینکه مانع از شناخته شدنشان شود. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه