آيا زنان در زمان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـمسئولیت سياسي داشتند؟

بدون شک «بالاترين و والاترين وظيفه اي که خداوند متعال زن را از نظر جسمي و روحي آماده انجام آن ساخته، عبارت است از تشکيل خانواده و پرداختن به تربيت فرزندان و سامان بخشيدن به وضعيت خانه و شوهر و ديگر امور مربوط به همسر و فرزندان». مقامي که اسلام براي زن به موازات مرد در تمامي مشترکات طبيعي و توانايي ها مقرر داشته است، اين امکان را به او مي دهد تا با انجام تکاليف شرعي از حيث پوشش، شکل رابطه با مردان نامحرم و مسئوليت هاي زناشويي و خانوادگي، در فعاليت هاي سياسي وارد شود. در صدر اسلام و در زمان پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ زنان جامعه اسلامي در امور سياسي فعاليت داشتند اما همان گونه که مسئوليت هاي سياسي مردان به شکل امروزي نبوده است، نوع فعاليت سياسي آنها نيز با زمان کنوني تفاوت داشته است. زن در جامعهی جاهلي عربستان از جايگاه والايي برخوردار نبود، در آن جامعه زنده به گور کردن دختران بيرحمانه در بين برخي از قبايل وجود داشته است. قرآن کريم نيز به آن اشاره کرده است. پس از بعثت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ وضع اجتماعي و حقوقي مطلوب زنان با توجه به آموزه هاي اسلامي بهبود يافت. در اين جامعه که اعراب از دختران خويش متنفر بودند ، پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ دست دختر خويش را مي بوسيد و برای او احترام زیادی قائل بود. قبل از پاسخ به این پرسش باید بدانیم که رسالت اصلي زنان در جامعه اسلامي -مثل خانه داري، شوهرداري و تربيت فرزندان و وظايف ديگر... -به نحوي است که اگر به شايستگي انجام شود از پاداش بسيار بالايي برخوردار مي باشد. شهید مطهری در کتاب حجاب نقل می کند : «اسماء دختر يزيد انصاري، از طرف زنان مسلمان مدينه مأمور شد به نمايندگي از آنان نزد رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ برود و پيام گله آميز زنان مدينه را به رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ برساند و جواب بگيرد، اسماء خدمت پيامبر رسيد و عرض کرد: ... ما مي گوييم خداوند عزوجل شما را، هم بر مردان و هم بر زنان مبعوث فرمود... ما زنان در خانه هاي خويش نشسته و حاجت شما مردان را بر آورده می کنیم، فرزندان شما را پرورش مي دهيم، اما از آن طرف مي بينيم وظايف مقدس و کارهاي مهم و با ارزش به مردان اختصاص دارد و ما محروميم... پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله ـ پس از تشويق اسماء به خاطر سئوالش فرمود: ... اگر زن خوب خانه داري و شوهرداري کند، نگذارد محيط پاک خانه با غبار کدورت آلوده شود، اجر و پاداشش با همهی آن کارهایی که مردان انجام مي دهند معادل است ». در زمان نبي مکرم اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ در مدينه هر چند حکومت اسلامي تشکيل شده بود اما سازمان اجتماعي و سياسي مدينه به نحوي نبود که نهادهاي اجرايي و سياسي متعدد و گسترده باشند تا در نتيجه زن ها در اين نهادها حضور يافته و فعاليت کنند. در اين رابطه محمد مهدي شمس الدين مي نويسد: «عده اي گمان کرده اند که رابطه زن با فعاليت سياسي در صدر اسلام، بايد در قالب و شکل امروزي آن باشد، به همين خاطر هيچ اثري از آن در زمان صدر اسلام مشاهده نمي کنند». سپس مي نويسد: «آنچه محور فعاليت سياسي را در عصر پيامبر تشکيل مي داد، عبارت بود از: خود پيامبر، نبوت، دعوت، مواجهه با نيرنگ ها و دشمني ها و در نهايت پيکارهاي مسلمانان براي دفاع از موجوديت و عقيده خويش، و زن در اين عرصه موجودي منفي يا مهره اي متروک نبود. نقش زن منحصر به پذيرش دعوت نمي شد. بلکه زنان بسياري در قبول دعوت پيامبر و تلاش در راه آن، نقش مؤثر و مثبتي داشتند، شکنجه ها را تحمل کردند و براي حفظ عقيده خويش جلاي وطن نمودند. و به رزمندگان اسلام ياري رساندند و به هنگام ضرورت مستقيماً در جبهه نبرد شرکت نمودند. سرتاسر سيره نبوي داراي شواهدي بر اين امور است. دکتر صادق آينه وند مي نويسد: «در صدر اسلام زنان در مسائل سياسي و فرهنگي و تبليغاتي و خدماتي و نظامي حضور طبيعي خود را به موازات مردان نشان مي دهند». ايشان سپس به معرفي نمونه هايي از اين بانوان از جمله نسيبه دختر کعب، ام ايمن، ام عامر، ام سليم، سميرا و همسران پيامبر و... مي پردازد. به عنوان نمونه در خصوص نسيبه و فعاليت هاي سياسي او مي نويسد: «وي در غزوه احد، صلح حديبيه، غزوه خيبر، عمرة القضا، پيمان عقبه، بيعت رضوان، و... شرکت داشت». شهيد مطهري(ره) مي نويسد: «چنان که مي دانيم جهاد بر زنان واجب نيست مگر وقتي که شهر و حوزه مسلمين مورد حمله واقع شود و جنبه صد در صد دفاعي به خود بگيرد... در عين حال رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ به برخي از زنان اجازه مي داد که در جنگ ها براي کمک به سربازان و مجروحين شرکت کنند. قضاياي زيادي در تاريخ اسلام در اين زمينه هست». نتيجه گيري: اسلام زنان را تا جایی که منجر به فساد نشود از شرکت در اجتماع و قبول مسئوليت هاي سياسي نهي نمي کند. در صدر اسلام نيز زنان با حفظ شئونات اسلامي در امور سياسي دخالت داشتند هر چند سازمان اجتماعي و سياسي حکومت اسلامي به نحوي نبود که سمت هاي اجرايي و سياسي متعدد و گسترده باشند تا زنان را در اين امور مشاهده کنیم. بايد توجه داشت تربيت مديران شايسته براي جامعه مهمترين نقشي است که زنان مي توانند در جامعه ايفا کنند. . در اين راستا بانوان مسلمان علاوه بر محيط خانواده مي توانند در نهادهاي آموزشي و تربيتي نقش مهمي ايفا کنند. امام خميني(ره) فرمودند: مرد از دامن زن به معراج مي رود به اين معنا که تعالي و ترقي و پيشرفت مردان وابسته به دامن پاک زن مؤمن است که با شير و دامن پاک مي توانند آينده جامعه را با مديران لايق بيمه نموده و پيشرفت جوامع را تضمين کنند. توجه به زنان از اين بعد از وظايف مهم دولتمردان اسلامي است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه