ویژگیهای شخصی و شخصیتی مدعیان . . در این مقاله کوتاه در صدد هستیم برخی از ویژگی های شخصی و شخصیتی مدعیان دروغین مهدویت را بیان کنیم؛ و بیمارهای روانی آنها را با توجه به نظر کارشناسان و روانشناسان بررسی کنیم. ۱-۱. اختلال روانی

ویژگیهای شخصی و شخصیتی مدعیان . . در این مقاله کوتاه در صدد هستیم برخی از ویژگی های شخصی و شخصیتی مدعیان دروغین مهدویت را بیان کنیم؛ و بیمارهای روانی آنها را با توجه به نظر کارشناسان و روانشناسان بررسی کنیم. 1-1. اختلال روانی از نظر کارشناسانِ اختلال روانی، برخی مدعیان دارای اختلال‌هایی هستند که اصطلاحاً سایکوز تحمیلی خوانده می‌شود. در این حال فرد چنان با قاطعیت راجع به ادعای خود سخن می‌گوید که افراد دارای روحیة منفعل به سرعت تحت تأثیر او قرار گرفته، شبیه وی می‌شوند و ممکن است حاضر شوند فداکاری‌های بسیار چشم‌گیر و قابل توجهی انجام دهند.[1] نمونة این نظر کارشناسی را می‌توان در پیروان مدعیان متعدد دید. از جمله یکی از پیروان علی محمد باب که همراه وی اعدام شد، در لحظة اعدام نیز خواستار رضای علی محمد باب بود. از سوی دیگر یکی از عوامل پذیرش مردمی نسبت به ادعاها این است که آن را الهامی و غیبی و مطابق دستور ماورایی می‌دانند. دکتر برهانی هم در این مورد می‌گوید از جمله معیارهای تشخیصی سایکوز، یا جنون آن است که ادعاهای عجیب و غریب توسط مدعی مطرح می‌شود و دیگر هیچ منطقی را نمی‌پذیرد و ادعا می‌کند که به او وحی و الهام می‌شود یا از کرامت دیگر دستور می‌گیرد. بارها افرادی این ادعاها را داشتند.[2] 1-2. خود کم بینی و حقارت یکی دیگر از مفاهیمی که اغلب روان‌شناسان به کار می‌برند عقدة حقارت[3] است. افرادی که در کودکی دچار کمبود یا محرومیتی بوده‌اند، در بزرگسالی به دنبال جبران آن هستند. این عقده می‌تواند منجر به نوعی خود شیفتگی شود، ولی در مفهوم عام گفته می‌شود که به این افراد شاید بیش از حد هم رسیدگی شده باشد؛ با وجود این، فرد عقدة حقارت داشته باشد. افراد خود شیفته برای سیستم و جامعه خطرناک هستند. تجلی اجتماعی این عقیده آن است که افراد خود شیفته، جامعه را به دنبال اهداف بزرگ و تخیلی خود می‌کشند؛ و مثلاً می‌گویند: ما باید قدرت مطلق باشیم. همه باید سپاس‌گزار ما باشند.[4] حضرت امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: ما من رجل تکبر او تجبّر الا لذلة وجدها فی نفسه؛[5] هیچ فردی به تکبر آلوده نمی‌شود مگر برای ذلت و حقارتی که در ضمیر خود احساس می‌کند. 1-3. افراط و تفریط یکی از زمینه‌های شخصیتی مدعیان، رفتار خلوت جویانه و انزواطلبانة آن‌هاست. از آن‌جا که پیامبران و اولیای الهی دورانی را به خلوت و راز و نیاز پرداخته‌اند، این اعمال مدعیان، که تنها شباهت صوری با رفتار اولیای الهی دارد، می‌تواند عامل فریب مردم باشد. البته براساس نظر کارشناسان، مدعیانی نیز اختلال شخصیت دارند (نه جنون) و به باطل بودن سخنان خود واقفند. این‌ها امکان دارد ضریب هوشی خوب داشته باشند و برای توسعه در کار خود تلاش کنند.[6] از سوی دیگر گاهی چنان برکار خود تسلط دارند که می‌توانند پیروانی برای خود جمع کنند و برای گسترش آن می کوشند هر چند گهگاه نیز شکست‌های شغلی و اجتماعی نیز داشته باشند. نمونة این‌ها را درمورد آغاز زندگی باب و شکست او در تجارت و… می‌توان یافت که در برهة دیگر توانست شورش‌هایی فراوان در ایران پایه‌ریزی کند. افراد و تفریط در احساسات و عواطف و تهیج خارج از مرز آن‌ها، می‌تواند عامل استفادة کسانی شود که اختلال شخصیتی دارند و با ضریب هوش و قدرت خاصّ خود از این مورد استفاده کنند. البته به کسانی نیز واقعاً الهام شده است.[7] 1-4. ایجاد جذابیت‌های فردی و گروهی و کارِ تشکیلاتی[8] استفاده از جهالت افراد و بی‌خبر نگاه داشتن آن‌ها از رَوَند فعالیت‌های خاصّ مدعیان و فرقه‌ها؛ به این صورت که یکی از اعضای قدیم و اصلی از فرقه‌ها یا وابستگان مدعی، با معاشرت با فرد مورد نظر او را جذب می‌کند و عضو جدید تا مدتی نمی‌داند که چه می‌کند و به کجا می‌رود. از طرفی افراد آسیب پذیر کسانی هستند که با مشکلات یا بن‌بست‌های زندگی رو به رو هستند و فرصت تمرکز برای درک حیله‌های فرقه‌ها و مدعیان را ندارند. افراد اغفال شده اغلب معترفند که هیچ‌کدام در پیِ پیوستن به فرقه با گروه خاصّ برای تمام عمر نبوده‌اند، بلکه تحت اغفال و فشار قرار گرفته‌اند و تدریجاً از خانواده بریده‌اند و به آن گروه جدید پیوسته‌اند. قدرت فوق العادة رهبران یا سردمداران در گروه‌های فرقه‌ای چنان است که عموماً با اِعمال قدرت خاصّ در کنترل منابع مادی و انسانی، افراد را مسحور خود می‌کنند. سران مدعیان دارای نوعی کلام و بیان آشکار به شکل کتاب، دکترین و… هستند و این‌ها می‌تواند نوعی جذابیت و مشروعیت ساختگی برای آن‌ها فراهم سازد و افراد را بفریبد. از جمله کتاب‌های ادعایی توسط بابیه، و مدعیان جدید از این نمونه‌اند. -------------------------------------------------------------------------------- [1]. نشست 59 مؤسسة فرهنگی انتظار نور، با عنوان «بررسی خُلق و خوی مدعیان»، گفتار دکتر برهانی (روان‌شناس). [2]. همان. [3]. Interiority complex. [4]. (گفتگو با خانم مریم رسولیان روان‌پزشک، سایت newspaper.com/ چهارشنبه 1 تیر 1384). [5]. اصول کافی، ج2، ص312. [6]. دکتر برهان، سخنرانی در نشست 59، مؤسسة فرهنگی انتظار نور، با موضوع «بررسی خُلق و خوی مدعیان»، سال 1386. [7]. همان. [8]. با بهره گیری از مقالة «چرا فرقه‌ها خطرنا‌کند؟»، نکاتی از کتاب فرقه‌ها در میان ما، مارگارت تالر ویژه نامه (کژراهه) سروش، صدا و سیمای جمهوری اسلامی، اسفند 1386. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه