طبق خطبه 18 نهج البلاغه حضرت علی(ع) می فرمایند دین ما یکی است، خدا یکی است، پیامبر یکی است، کتاب یکی است پس چرا عقاید مجتهدین با هم متفاوت است؟

برای فهم درست متون دینی باید به گونه ای روش مندانه آن را بررسی کرد و برای این منظور لازم است که به همه مطالب مربوط به یک موضوع رجوع کرد تا امکان فهم صحیح حاصل شود با این وجود اگر کسی بر اساس ادله شرعی معتبر برای فهم احکام خدا تلاش کند و احیاناً در این مسیر دچار اشتباه شود نه تنها مستحق مذمّت نیست بلکه به خاطر تلاش برای بدست آوردن حکم الهی مستحق پاداش خواهد بود. در جوامع روائی ما از ائمه معصومین(ع) نقل شده است که فرموده اند «للمصیب اجر ان و للمخطأ اجر واحد » یعنی برای (مجتهدی که با تلاش و کوشش) برای فهم حکم خداوند به واقع برسد و حکم خدا را درست بفهمد دو اجر و پاداش هست (یکی برای تلاش او و یکی برای دریافت صحیح او) و اگر مجتهدی با کوشش و تلاش به حکم واقعی نرسد و دچار اشتباه در تطبیق شود یک پاداش هست آن هم جهت تلاش و کوشش او.  از سوی دیگر با توجه به منابع استنباط و اجتهاد مجتهدان که دارای اخبار معارض و ناسازگار با هم هست و باز با توجه به اختلاف مبانی علماء و دیگر عوامل که می توانند منشاء اختلاف در فهم احکام الهی باشند، اختلاف فتوای علماء امری بسیار طبیعی و عادی است که چاره ای از آن نیست. از مطالب فوق نتیجه می گیریم که مذمّت امیرالمؤمنین(ع) متوجه یک امر طبیعی می باشد بلکه متوجه کسانی است که از ادله ی شرعی معتبر تابعیت نکرده اند و شیوه های ناصواب را برای فهم متون دینی بکار گرفته اند در واقع می توان گفت ما دو نوع خطا داریم: الف: خطا، در روش که شیوه های غیر مقبول شرعی را در استنباط و بدست آوردن حکم خدا بکار گیریم و در نتیجه دچار خبط و اشتباه شویم. ب: خطا در تطبیق، که امری عادی و خارج از اختیار انسان است و برای غیر معصومین به وفور رخ می دهد و مذمت همیشه متوجه یک فعل اختیاری است نه غیر اختیاری آنان که شیوه های ظن آور و گمان پرور را که مقبولیت شرعی نداشته هم چون قیاس بکار می برند تا احکام خدا را بیابند، البته به جهات مختلف مورد مذمت هستند. با این بیان مذمت حضرت امیر(ع) متوجه همة اختلاف منظرها و اختلاف فتاوا نیست بلکه متوجه آن دسته ای است که شرح آن گذشت. نکته دیگر این که ضروریات اسلام مثل اصل نماز، روزه، … . ثابت است و در آن اختلافی نیست یعنی تمامی علماء باتفاق آن را قبول دارند و اما نسبت به غیر ضروریات ممکن است آراء و فتاوی اختلاف داشته باشد. .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه