چرا این همه تفسیر‌های گوناگون از قرآن وجود دارد؟

وجود تفسیرهای گوناگون و متنوع برای قرآن عوامل متعددی دارد، از جمله:الف. عظمت، جامعیت، ذو مراتبی بودن، و ظاهر و باطن داشتن قرآن و نیز طرح موضوعات و مسائل مختلف از عالم ماده و ماوراء در آن، قرآن چون اقیانوس بی‌کران است که ظاهری زیبا و باطنی عمیق دارد و هر کس در هر کجای آن باشد به بخشی از آن نگریسته و به اندازه وسع خود از آن لذت و بهره می‌برد. هر آن که توان و ابزار سیر در این اقیانوس بی‌کران، زیبا و عمیق را بیشتر داشته باشد، بهره‌مندی و لذتش افزون‌تر گشته و گزارش بهتری از آن می‌دهد.یکی از نشانه های زیبایی و عمق قرآن کریم، وجود تفاسیر گوناگون و متنوعی است که بر آن نگاشته اند. این در حالی است که هر کدام یک جنبه یا چند جنبه از قرآن را تفسیر و گزارش کرده‌اند. به همین دلیل نه تفاسیر گذشته توانسته اند از عهده تفسیر کامل آیات این کتاب مقدس بر آیند نه تفاسیر معاصر می توانند تمام معانی اش را کشف کنند و نه تفاسیر آیندگان خواهند توانست به درک عمیق و همه جانبه‌ی آیات آن نائل آیند. ب. اختلاف درجه و سطح علمی مفسران از عوامل دیگر اختلاف و گوناگونی تفاسیر است.ج. نگارش تفاسیر با توجه به سطح نیاز و فهم مخاطبان(کودکان، نوجوانان، جوانان، عموم مردم یا متخصصین)، و نیز نوع خلأها، پرسش‌ها و شبهات جدید و عصری که مفسر در نگارش تفسیرش به آن‌ها توجه داشته است، از دیگر عواملی است که سبب تنوع و تکثر تفاسیر می‌باشد. د. مناهج (روش‌ها)، اتّجاهات (گرایش‌ها)، و اسلوب (شیوه‌های) مختلف در کار مفسرین نیز سبب گوناگونی، تنوع و تکثر در تفاسیر است.منهج: روش، راه و رویه کلی حاکم بر کار تفسیری است که به اقسام زیر تقسیم می‌شود:الف. عقلی؛ب. نقلی (قرآن به قرآن: آیه به آیه، قرآن به روایات و یا هر دو)؛ج. علمی (به کمک علوم و دست آوردهای مسلم بشری)؛د. اجتهادی یا جامع (مرکّب از عقل، نقل و علوم بشری).اتّجاه: صبغه کاری و جهت‌گیری علمی، مذهبی، مکتبی، عمومی یا تخصصی مفسر است که باعث می‌شود تفسیر با عنوان ادبی، اجتماعی، فقهی، کلامی، فلسفی، عرفانی، شیعی، سنی، و ... معرفی گردد. اسلوب: شکل و شیوه پرداختن به تفسیر قرآن و شروع و خاتمه آن است و از این لحاظ تفسیر به ترتیبی یا موضوعی تقسیم می‌شود؛ بدین معنی که مفسر تفسیر خود را یا از ابتدای قرآن و از بسم‌الله و سوره حمد شروع کرده و تا پایان و سوره ناس پیش برده یا نه موضوع و مسأله‌ای عمومی یا تخصصی و مورد نیاز را از قرآن یا با مراجعه به قرآن و تفاسیر اختیار و انتخاب کرده و تبیین و تفسیر نموده است.اختلاف در روش‌ها، گرایش‌ها و اسلوب‌ها هم گوناگونی، تنوع و تکثر در تفاسیر را به همراه دارد.[ جهت اطلاع بیشتر ر. ک: مقدمه‌ی تفاسیر المیزان، نمونه، و تسنیم؛ التفسیر و المفسران (یا ترجمه آن)، استاد محمد‌هادی معرفت(ره)؛ روش شناسی تفسیر قرآن، علی اکبر بابایی، غلامعلی عزیزی کیا و مجتبی روحانی راد، زیر نظر محمود رجبی؛ منطق تفسیر قرآن، و در آمدی بر تفسیر علمی قرآن، محمد علی رضایی اصفهانی؛ سیر تطور تفاسیر شیعه، سید محمد علی ایازی؛ تفسیر موضوعی چیستی، بنیان‌ها و پیش فرض‌ها، سید هدایت جلیلی.]هـ. از عوامل دیگر گوناگونی، تنوع و تکثر تفاسیر چگونگی طرح و نگارش مطالب تفسیری، یعنی شکل و قالب بحث از آیات، ادبیات حاکم بر متن تفسیر و چگونگی عرضه آن است، که بسته به هدف و سلیقه مفسر انجام می‌شود و هر چه منسجم‌تر و با ادبیات روان‌تر و قابل فهم‌تر باشد، جذّاب‌تر و بهتر است. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه