علت ازدواج‌هاي متعدد حضرت علي ـ عليه‌السلام ـ چيست؟ چرا ايشان چند همسر داشته‌اند؟

پيش از آن که به پاسخ در خصوص سوال مورد نظر بپردازيم ناگزيريم براي توضيح بيشتر، چند نکته را بيان نمائيم: الف: مسأله تعدد زنان و اين که يک مرد مي تواند بيش از يک همسر داشته باشد، از مسائلي است که در قرآن به صراحت بيان شده چنانچه در سوره مبارکه نساء مي خوانيم: «... هر چه از زنان [ديگر] كه شما را پسند افتاد، دو دو، سه سه، چهار چهار، به زنى گيريد. و اگر مي ترسيد عدالت را (درباره همسران متعدد) رعايت نکنيد تنها به يک همسر قناعت نمائيد...» آيه فوق مسأله تعدد زوجات را با شرايط سنگيني و در حدود معيني مجاز شمرده است. و از نظر فقه اسلامي و منابع مختلف آن در ميان شيعه و اهل تسنن مسأله تعدد زنان با شرايط آن، جاي گفتگو و چانه زدن نيست و از ضروريات فقه اسلام محسوب مي شود. ب: مطالعه وضع محيط هاي مختلف پيش از اسلام، نشان مي دهد که تعدد زنان به طور نامحدود امري عادي بوده و حتي بعضي از مواقع بت پرستان به هنگام مسلمان شدن، بيش از ده زن داشته اند، بنابر اين تعدد زوجات از پيشنهاد ها و ابتکارات اسلام نيست بلکه اسلام آن را در چارچوبه ضرورت هاي زندگي انساني محدود ساخته و براي آن قيود و شرايط سنگيني قائل شده است. اسلام براي پاسداري از حرمت انسان خصوصاً جايگاه والاي زنان در اجتماع که قبل از اسلام به آن هيچ توجهي نمي شده و به شهادت تاريخ و صراحت قرآن، دختران را مايه ننگ و عار مي دانستند و حتي آنان را زنده به گور مي کردند، و نيز براي در نظر گرفتن نيازهاي ضروري مردان، قوانيني وضع نموده است، چه آن که قوانين اسلام بر اساس نيازهاي واقعي بشر دور مي زند، نه تبليغات ظاهري و احساسات رهبري نشده؛ مسأله تعدد زوجات نيز از همين زاويه در اسلام مورد بررسي قرار گرفته است. ج: مسأله ازدواج در اسلام يک امر کاملا اختياري و انتخابي بوده و هيچ گونه اجبار و الزام و اکراهي براي زن و مرد در ازدواج کردن وجود ندارد، لذا زنان مثل مردان در انتخاب همسر آزادند و همانگونه که براي اولين بار براي انتخاب همسر آزاد هستند و مي توانند با افراد مورد نظرشان ازدواج نمايند، در اين که به عنوان زن دوم براي يک مرد قرار بگيرند نيز آزادند، اسلام هيچگاه نگفته و دستور نداده است که بر چند زن واجب است که همسران يک مرد باشند، بلکه زنان را آزاد گذاشته که بر اساس مصالح و ضرورت هاي زندگي خود عمل نمايند. ممکن است زناني باشند که به علل گوناگوني اصلا موفق به ازدواج نشده و يا ازدواج کرده و شوهران شان را از دست داده باشند، که به عنوان همسر اول، مورد توجه قرار نگيرند، و اگر مسأله تعدد زوجات در کار نباشد، آن ها بايد براي هميشه بدون همسر باقي بمانند، همان طوري که در مطبوعات مي خوانيم که اين دسته از زنان بيوه با محدود شدن مسأله تعدد زنان از نابساماني زندگي خود شکايت دارند و جلوگيري از تعدد را يک نوع احساسات ظالمانه درباره خود تلقي مي کنند. د: دين مقدس اسلام افزون بر اين که زنان را در انتخاب همسر و نيز اين که مي تواند با اختيار به عنوان همسر دوم براي يک مرد قرار گيرند آزاد گذاشته است براي جلوگيري از سوء استفاده مردان از مسأله تعدد زن، قوانين و مقرراتي را وضع نموده که از جمله آن، رعايت عدالت و برابري در ميان زنان است به گونه که اگر مردي نمي تواند در ميان زنان خود به عدالت رفتار نمايد حق ازدواج با چند زن را ندارد و فقط مي تواند يک زن داشته باشد چنانچه در قرآن مي فرمايد: «... و اگر مي ترسيد عدالت را (درباره زنان متعدد) رعايت نکنيد تنها به يک همسر قناعت نمائيد.» در روايات اسلامي مطالبي درباره رعايت عدالت در ميان همسران نقل شده که عظمت اين قانون را مشخص مي کند: از جمله اين که در حديثي مي خوانيم علي ـ عليه السلام ـ در آن روزي که متعلق به يکي از دو همسرش بود حتي وضوي خود را در خانه ديگري نمي گرفت. و درباره پيامبر اسلام ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي خوانيم که حتي به هنگام بيماري در خانه يکي از همسران خود توقف نمي فرمود تا حق ديگران ضايع نگردد. با توجه به نکاتي که بيان گرديد، ابتدا اصل اين ادعا (که امير المومنين ازدواج‌هاي زيادي داشته است) قابل قبول نيست زيرا بر اساس شواهد تاريخي، آن حضرت تا زمان حيات فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ تنها يک همسر داشت و آن صديقه طاهره بوده است و بعد از شهادت آن بانوي بزرگوار طبق وصيت او با خواهر زاده فاطمه زهرا ـ سلام الله عليها ـ ازدواج فرمود و بعد از آن تا پايان عمر مبارکش هم اگر در بعضي موارد ازدواج هايي داشته بر خلاف معمول عرف آن زمان نبوده و عمدتاً دلائلي داشته که ما براي توضيح و تفصيل بيشتر به دو جهت عمده آن اشاره مي کنيم: 1. گذشته از اين که ازدواج يک مرد همانگونه که قبلا گفتيم با چند تا زن با رعايت قوانين و مقررات اسلامي از نظر اسلام يک امر قانوني و مجاز مي باشد و نه تنها علي ـ عليه السلام ـ بلکه هر مسلماني مي تواند با رعايت احکام اسلامي چنين کاري را بکند، شرايط زندگي و وضعيت معيشتي مسلمانان در صدر اسلام به گونه اي بود که زنان وقتي به هر دليلي شوهران شان را چه در جنگ و يا غير آن از دست مي دادند، قادر به امرار معاش و تأمين مايحتاج خود و احياناً بچه هايش نبودند و نياز مبرم و شديد به سرپرست و نان آور داشتند و امير المومنين ـ عليه السلام ـ با تبعيت از سيره رسول اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در مواردي براي حفظ حرمت و نيز تأمين معاش زنان محترمه که بي سرپرست شده بودند و قادر به تأمين زندگي شان نبودند با برخي از آنان ازدواج مي کردند. 2. از آن جا که اسلام به عنوان يک مکتب نوپا که نياز شديد به پشتوانه و حمايت مردمي از اقوام و عشائر مختلف داشت، در بعضي از موارد براي جلب حمايت و نيز تأليف قلوب و برقرار نمودن ارتباطات بين بعضي از قبائل، امام ـ عليه السلام ـ اقدام به ازدواج با بعضي از زنان قبايل مي فرمود. البته اين چيزي است که به حسب ظاهر مي توان تحليل و به آن استدلال نمود، اما کارهاي امامان ـ عليهم السلام ـ مثل گفتارشان داراي واقعيت هايي است که ممکن است خيلي از جوانب آن بر ما پوشيده باشد. محمد بن فضيل گويد: از امام ـ عليه السلام ـ از بهترين چيزي که به وسيله آن بنده ها به خداي عزوجل تقرب و نزديکي جويند پرسيدم ؟ فرمود: بهترين چيزي که بندگان به وسيله آن به خداي عزوجل تقرب جويند، اطاعت رسول و اطاعت اولوالامر (امامان) است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه