یکی از عللی که دین مقدس اسلام دین خاتم و کامل برای تمامی زمان‌ها معرفی شده، این است که برای هر عصر به تناسب مقتضیات آن دوره احکام ویژه دارد. احکام اسلامی در بسیاری از موارد ارائه اصول اساسی است و تعیین مصداق و زمینه اجرای این اصول به عهده عالمان دین گذاشته شده تا با توجه به مقتضیات زمانی اقدام به صدور حکم کنند.

یکی از عللی که دین مقدس اسلام دین خاتم و کامل برای تمامی زمان‌ها معرفی شده، این است که برای هر عصر به تناسب مقتضیات آن دوره احکام ویژه دارد. احکام اسلامی در بسیاری از موارد ارائه اصول اساسی است و تعیین مصداق و زمینه اجرای این اصول به عهده عالمان دین گذاشته شده تا با توجه به مقتضیات زمانی اقدام به صدور حکم کنند. بنابراین می‌توان گفت؛ توجه به مقتضیات زمان یکی از مباحث دینی است و صحبت از آن نه صحبتی غیر دینی یا فرار از احکام اسلامی، که بیانی کاملاً دینی است.حال برگردیم به اصل سؤال مطرح شده، مبنی بر این‌که چرا برخی از رهبران جنبش‌های اسلامی تا این حد نسبت به حفاظت شخصی خود حساس هستند و آیا این با آموزه‌های اسلامی منافاتی ندارد؟به طور خلاصه در جواب این سؤال باید گفت خیر، منافاتی ندارد. تبیین این امر نیازمند بررسی‌هایی است که در ادامه به آن اشاره می‌شود.سابقه مبارزاتی گروه‌های فلسطینی و لبنانی را می‌توان همزمان با سابقه اشغال این کشورها توسط رژیم صهیونیستی در نظر گرفت. مطالعه سطحی این برهه تاریخ، نشان‌دهنده این است که تا کنون بسیاری از رهبران این جنبش‌ها به وسیله ترور به قتل رسیده و شاید به جرأت بتوان گفت که این امر باعث بسیاری از افول‌ها و شکست‌ها، برای این جنبش‌ها شده است. از آن‌جا که اندیشه اسلامی مؤمن را موظف می‌کند، نسبت به حفظ جان خود هوشیار بوده و خود را در معرض هلاکت قرارندهد و نیز این‌که مراقب باشد از یک مجرا دوبار مورد فریب واقع نشود، لازم است رهبران جنبش‌ها و جریان‌های اثرگذار از روش‌های امروزین و با توجه به اقتضائات روز نسبت به حفظ جان خود که تنها متعلق به خود ایشان نیز نبوده که به یک ملت تعلق دارد، تدابیر لازم را مورد توجه قراردهند.از نکات مطرح شده در سؤال شما، مقایسه‌ای است میان رفتار رهبران این گروه‌ها با منش امام خمینی (ره) در عصر حاضر و نیز روش معصومین (علیهم‌السلام) در تاریخ صدر اسلام. نکته قابل توجه در این مورد این‌که؛ دوران پیامبر و ائمه به دلیل شرایط خاص آن دوران رفتار ایشان به عنوان رهبر جامعه اسلامی ویژگی‌های خاص خود را داشته است. اما به این معنی نبوده ‌که مسائل حفاظتی را نسبت به خود رعایت نمی‌کردند. تاریخ صدر اسلام مملو است از فداکاری‌های یاران پیامبر در محافظت از جان ایشان در برابر کفار، داستان خوابیدن حضرت علی (علیه‌السلام) در بستر پیامبر خود نمونه‌ای از این امر است. غیر از جنگ احد و شرایط ویژه‌ای که در آن به وجود آمد، در تاریخ نداریم که پیامبر مصاف مستقیمی با دشمن داشته و اقدام به جنگ تن به تن با دشمن کرده باشند. حتی در این مورد هم یاران نزدیک ایشان علی‌رغم تنگناها، نسبت به حفاظت ایشان مجاهدت و فداکاری‌های قابل توجهی داشتند. اگر چه منش پیامبر به دلیل الهی و مردمی بودن مکتب، از بسیاری از تکبرها و حریم‌های مادی و قدرتی به دور بوده است ولی این به معنای عدم رعایت مسائل حفاظتی نسبت به جان ایشان نبوده است. البته باز هم باید متذکر شوم که رعایت این امر در دوران‌های مختلف با روش‌های مختلفی صورت می‌گیرد. تجهیزات هر دوره، دشمنان در هر دوره، و مهم‌تر از همه شدت تهدیدات می‌تواند روش را متفاوت کند. مسئله شما نیز از همین قرار است. یعنی عملکرد رهبران این گروه‌ها به معنی عدم متابعت از روش معصومین یا بیم از کشته‌شدن نیست. بلکه رعایت یک‌سری از اصول عقلی و دینی درباره حفظ خود و جریان وابسته به خود است. اگرچه به دلیل معصوم نبودن ممکن است ایراداتی نیز به ایشان وارد باشد. اما رعایت مسائل امنیتی به معنی بی‌توجهی به آموزه‌های دینی نیست. معنای فرازمانی بودن احکام اسلامی به این معنی است که باید مطابق ابزار روز از مکتب واندیشه اسلامی پیروی کرد.در مسئله مورد نظر شما نکته دیگری نیز وجود دارد و آن این‌که در زمان جنگ و بحران‌های موجود در این گروه‌ها، اگر فعالیت‌های ایشان با ترور مواجه شود، این امکان وجود دارد که اصل جریان ایشان از بین برود. چه این‌که مخالفین این گروه‌ها نیز برای این مسئله روزشماری می‌کنند. بنابراین لازم است علی‌رغم میل باطنی تمهیدات ویژه‌ای برای محافظت از جان ایشان به عمل آید. حضور در فضاهای حفاظت نشده این امکان را برای دشمن فراهم می‌کند تا بتواند به راحتی به این گروه‌ها ضربه زده و جریان نوپای بیداری اسلامی را در نطفه از بین ببرد. رعایت مسائل امنیتی در مورد افراد مؤثر در هر حرکت اجتماعی و سیاسی حکمی است عقلی که مورد تأکیدات دینی نیز قراردارد و این امر با توجه به مقتضیات زمان متفاوت خواهد بود برای مثال در مورد حضرت امام نیز این مسئله قابل مشاهده است. رعایت مسائل حفاظتی در مورد شخص حضرت امام نیز با توجه به شرایط مختلف انقلاب متفاوت بود. شدت تهدیدات اول انقلاب اقتضاء می‌کرد تمهیدات ویژه‌ای رعایت شود. حتی روش حفاظتی در دوران جنگ با پس از آن بسیار متفاوت بود. این به معنی توجه به مقتضیات زمان در رعایت مسائل امنیتی است. در مورد رهبران گروه‌های مبارزاتی مدنظر شما نکته خاص این است که ایشان در محیطی زندگی می‌کنند که در تیررس مستقیم دشمن بوده، که نیازمند رعایت تمهیدات خاص به خود است. و بدیهی است که چنین رهبرانی اگر به دنبال عافیت طلبی بودند همانند بسیاری از دولتمردان عرب و یا کرانه باختری از در سازش با اسرائیل در می آمدند، اما آنها حتی در سخترین شرایط با شجاعت در محاصره غزه و هجوم وحشیانه اسرائیل در غزه و در کنار مردمشان بودند که این خود گویای شجاعت و صداقت آنان در جهاد فی سبیل الله است.درطرح مسئله خود اشاره‌ای نیز به روش و منش امام حسین (علیه‌السلام) داشته‌اید. در خود مکتب امام حسین (علیه‌السلام) نیز، توجه به این امر عاقلانه مدنظر بوده است. در کربلا هدف حضرت، اعلام انحراف در دین حتی به وسیله شهادت در راه اسلام بود و از این امر به عنوان هدفی اعلام شده بهره‌برداری می‌کردند. به گونه‌ای که زمان، نوع و مسیرهایی را که ایشان برای حرکت خود انتخاب کردند با توجه به همین هدف و آگاه کردن مردم نسبت به آن بود. ایشان هماره دنبال بودند توجه مسلمانان را نسبت به این حرکت برانگیزند. چه بسا بتوان گفت؛ حرکت ایشان از مسیرهای اصلی از این رو بود که می‌خواستند همگان از حرکت ایشان آگاه شوند و گذر از بیراهه با این هدف منافات داشت. در روز عاشورا ما شاهد این امر بوده‌ایم که هنگام برگزاری نماز یاران یاران حضرت مقابل ایشان قرارگرفته و مانع برخورد تیر به ایشان شدند یعنی رعایت مسائل حفاظتی برای دست‌یابی به هدف. این بدان معنی است که برای دست‌یابی به اهداف معین لازم است استراتژی متناسب با آن اتخاذ شود. دست‌یابی به هر هدف، نیازمند تدوین استراتژی خاص به خود است بنابراین تفاوت عملکردها تا حدی وابسته به تفاوت اهداف و روش‌های دست‌یابی به هدف است. به گونه‌ای که حتی ممکن است در مورد رسیدن به یک هدف دو راه‌کار متفاوت مورد توجه قرارگیرد و در مقام مقایسه نمی‌توان گفت که یکی صحیح و دیگری غیرصحیح است. یا این‌که یکی مبتنی بر دین و دیگری غیردینی است.نکته‌ای که در پایان این بحث لازم است به آن اشاره شود؛ باید توجه داشت که رفتار و عملکرد رهبران جنبش‌های اسلامی را نمی‌توان به معنی رعایت کامل مفاهیم دینی دانست. ایشان نه عالمان دینی که افرادی مسلمان دارای قابلیت‌های استراتژیک می‌باشند. این امر به خصوص در مورد رهبران جنبش حماس به خوبی ملموس و قابل مشاهده است. بنابراین رفتار ایشان را نمی‌توان به عنوان الگوی رفتاری کاملاً مطابق دین اسلام در نظر آورد. رهبران این گروه‌های مبارزاتی کسانی هستند که سعی دارند بر اساس مبانی دینی به مبارزه با اشغال‌گری بپردازند. اما این‌که خود به عنوان عالمان درجه اول دینی عملکردشان نماد دین باشد امری است که نمی‌توان به آن به صورت صددرصد توجه داشت. به طور کلی عملکرد هیچ فرد غیر معصوم نمی‌تواند حجت بوده و به عنوان یک امر صددرصد دینی مورد توجه دیگران قرارگیرد. چرا که غیر معصوم، مصون از خطا و اشتباه نیست. (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد رهبری، کد: 52/100103224) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه