آیا بین عمل با پاداش‌های موعود خداوند، تناسب رعایت شده است؟

شرح پرسش:گفته می‌شود فلان نماز یا دعای مستحبی ثواب شهادت و حج و آزاد کردن بنده و... را دارد آیا این با عدل الهی سازگار است؟ و بین عمل با پاداش خدا تناسب رعایت شده است؟پاسخ:پاسخ اجمالی:وعده دادن به چنین پاداش هایی، نه به عدل الهی خدشه ای وارد می کند و نه به تناسب بین عمل و پاداش؛ چون عدالت اگر به معنای قرار دادن اشیا در جایگاه مناسب باشد؛ یعنی بین عمل و پاداش تناسب باید باشد، در این مواردی که ذکر کردید بین عمل و پاداش تناسب وجود دارد؛ چون اولا: منظور این روایات ، توجه دادن به ارزش و اهمیت این عبادات است، نه کاستن و پایین آوردن ارزش جنگ و حج؛ بلکه می توان گفت خود این روایات به صورت غیر مستقیم ارزش و اهمیت جهاد و حج را بیان می کنند که ملاک و معیار برای سنجش دیگر عبادات هستند چنانکه ما در امور دنیایی می گوییم فلان متاع مثل طلا شده است.ثانیا: منظور این روایات، جایی است که تکلیف شرعی نسبت به حج، جهاد و... وجود نداشته باشد.ثالثا: در تناسب نباید تنها کمیت، مقدار و دشواری مادی را ملاک و میزان قرار داد، بلکه تاثیر نیت، خضوع ، اعتقادات و معرفت عمل کننده در میزان پاداش عمل بسیار بیشتر از سختی و عظمت مادی خود عمل است، بنابراین اگر عملی این شرایط را داشته باشد می تواند با اعمالی مثل حج و شهادت برابر شود.علاوه بعضی از دعاها و زیارات به دلیل این که حاوی معارف دینی فراوانی هستند، تأثیر اعتقادی خاصی دارند به طوری که از اعمال دیگر که این تاثیر را ندارند ممکن است با ارزش تر باشند.و باید توجه داشت، در زمانی که جنگ و جهاد وجود ندارد و وقت حج گذاردن نیست، معمولاً زمینه برای فعالیت شیطان و نیروهای باطل بیشتر فراهم است، و طبع انسان نیز به سوی شهوات تمایل بیشتری دارد، در چنین شرایطی اگر کسی بجای پرداختن به خواسته های شهوانی با دعا و زیارت و نماز، قلب و جان خود را صفا و صیقلی دهد، باید از معرفت و اخلاص سطح بالایی برخوردار باشد، و چه بسا از کسی که از حج و جهاد انجام می دهد بالاتر باشد.اما اگر عدالت به معنای ظلم و ستم و پایمال نکردن حقوق دیگران باشد در اینجا حقی از کسی پایمال نمی شود؛ چون خداوند اگر بر فرض به عملی بیش از تناسب آن پاداش بدهند، باعث از بین رفتن حق بنده ای نمی شود، به دلیل این که ثواب و پاداش، تفضل از جانب خداوند است، نه استحقاق از سوی بنده.پاسخ تفصیلی:با بیان چند نکته تطابق ثواب های ذکر شده با اعمال مربوط به آنها روشن می شود1- ثواب های الهی بر اساس استحقاق بندگان نیست بلکه تفضلی است که خداوند بر اساس رفتارهای بندگان در دنیا و قابلیتهایی که کسب کرده اند، به آنها لطف می کند[1].بندگان ( در صورتی که خداوند به آنها وعده ای نمی داد ) هیچ حقی برای دریافت ثواب و پاداش از خدا نداشتند چون تمام اعمالی که در دنیا انجام داده اند به وسیله نعمتهای خداوند بوده است؛ و خداوند بر اساس رحمت و حکمت خود به بندگان وعده ی اجر و پاداش داده و خود را ملزم به اجرای آن دانسته است. پس این رحمت بی انتها و حکمت کامل الهی است که تعیین کننده ی میزان پاداش اعمال است نه سختی و راحتی یا کوتاهی و طول اعمال. بنابراین زیادی و حتی کمی نعمتها و پاداش های بندگان که از طرف خدا برای آنها تدارک دیده شده خدشه ای به عدل الهی وارد نمی آورد چون حقی از کسی ضایع نشده و بلکه بیش از حق بندگان به آنها داده می شود.2- دعاها، زیارات و نمازهای مستحبی، در صورتی دارای آن ثوابهای زیاد می باشند که تمام شرایط در آنها رعایت شده باشد و ما به برخی از آن شرایط اشاره می کنیم:الف) ادای همه تکالیف و واجبات شرعی؛ پس اگر کسی در حالی که وظیفه او جهاد و یا حج است و بجای آنها مشغول دعا و نماز مستحبی شود نه تنها ثوابی بدست نمی آورد چه بسا گرفتار عذاب الهی گردد.ب) داشتن معرفت و حضور قلب و اخلاص. چنان که در روایاتی شرط رسیدن به اجر فراوان بعضی از زیارات، داشتن معرفت بیان شده است[2]. در روایتی امام صادق(علیه اسلام) فرموده اند: مردم بر اساس نیت هایشان در روز قیامت محشور می شوند[3]. از همین جا می توان فهمید مبنای اصلی پاداشهای الهی سختی عمل نمی باشد بلکه این نیت و اعتقادات بنده است که بسیار بیشتر از سختی و بزرگی مادی عمل در اجر و ثواب آن تاثیر می گذارد.روشن است تحصیل و بدست آوردن معرفت، اخلاص و حضور قلب کامل، اگر از جنگ و جهاد سخت تر نباشد، آسان تر هم نیست. و به همین جهت افراد زیادی در ظاهر در جهاد و حج شرکت می کنند اما افراد بسیار کمی می توانند قله های معرفت و اخلاص را بپیمایند. در روایات زیادی معصومان (علیه اسلام) شیعیان را به زیارت ائمه و خصوصا امام رضا (علیه اسلام) تشویق کرده اند[4] که از این روایات استفاده می شود که معصومان دو نوع ثواب برای زیارت قایل شده اند، که ثواب های آن وابسته به چگونگی انجام زیارت است. بنابراین یک ثواب ثابت برای زیارت هر کسی وجود ندارد و بیان این گونه ثوابها بیان قابلیت آنها است نه بیان ثوابی که تحت هر شرایطی شامل حال عمل کننده می شود.3- بسیاری از ادعیه و زیارات نقش تعیین کننده ای در بیان اصول اعتقادی و گسترش معرفت دینی دارند و ائمه علیهم السلام در قالب ادعیه و زیارت معارفی را به جامعه ی بشریت اهدا نمودند که در قالب های دیگر ممکن نبوده است. بنابراین اهمیت دادن به آنها در واقع موجب زنده نگه داشتن جهاد، فرهنگ شهادت، حج و دین و شریعت خواهد شد و درحقیقت این معارف اند که حاجی و مجاهد پرورش می دهند.4- در زمانی که جنگ و جهادی وجود ندارد و وقت حج گذاردن نیست، معمولا زمینه برای فعالیت شیطان و نیروهای باطل بیشتر فراهم است و طبع انسان نیز به سوی شهوات تمایل بیشتری دارد در چنین شرایطی اگر کسی بجای پرداختن به خواسته های شهوانی با دعا و زیارت و نماز، قلب و جان خود را صفا و صیقلی دهد باید از معرفت و اخلاص سطح بالایی بر خوردار باشد و به همین دلیل رسول گرامی اسلام(صلی الله علیه وآله) به عده ای از یاران خود که از جهاد سختی بر می گشتند فرمود: آفرین بر گروهی که از جهاد کوچک برگشتند و جهاد بزرگ در پیش رو دارند. پرسیدند منظورتان از جهاد بزرگ چیست؟ فرمود جهاد با نفس[5].و شاید یکی از دلایل اینکه ائمه(علیها اسلام) این همه ثواب برای این دعاها و نمازها بیان نمودند این بوده که خواستند بدین وسیله روح جامعه را از گرفتار شدن در منجلاب هواهای نفسانی، که مایه هر گونه پستی و ذلت دنیا و آخرت است، نجات دهند تا بتونند در آسمانهای معنویت و نورانیت پرواز کنند.و در هرحال منظور این روایات، توجه دادن به ارزش و اهمیت این عبادات است، نه کاستن و پایین آوردن ارزش جنگ و حج؛ بلکه می توان گفت خود این روایات به صورت غیر مستقیم ارزش و اهمیت حج و جهاد را بیان می کنند که ملاک و معیار برای سنجش دیگر عبادات هستند چنانکه ما در امور دنیایی می گوییم فلان متاع مثل طلا شده است. پی نوشتها:[1] نک: تفسیر نمونه، ج 23، ص 361.[2] من لا یحضره الفقیه، ج 2، ص 583.[3] تهذیب الاحکام، ج 6، ص 135.[4] کافی، ج 4، ص 585.[5] وسائل ‏الشیعة ، ج 15، ص 161.منبع: www.islamquest.net .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه