رمز «کاف» در آيه 11 سوره شوري که مي گويد: «ليس کمثله شي...» چيست؟

خداوند متعال در اين آيه شريفه مي فرمايد: فَاطِرُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ جَعَلَ لَکم مِّنْ أَنفُسِکمْ أَزْوَاجًا وَمِنَ الْأَنْعَامِ أَزْوَاجًا يَذْرَؤُکمْ فِيهِ لَيْسَ کمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ البَصِيرُ. 1. اگر مقصودتان از رمزي بودن قرآن اين باشد که تعابير آن سمبليک و رمزي بوده و معناي ظاهري آن اراده نشده (همچنان که عده اي اين امر را مطرح کرده اند) اين امر نادرست بوده و درجاي خود با دلايل متعدد و مفصل اثبات شده است که آنچه از ظاهر عبارات اين کتاب شريف (با توجه به قواعد زبان عربي و به صورت فني و صحيح) برداشت مي شود حجت بوده و بايد طبق آن عمل نمود و تفسير هاي سمبليک از قرآن که گاهي توسط صوفيان يا غير آنان مطرح شده يا مي شود هيچ اعتباري ندارد، چون با ظاهر آيات سازگار نيست. و اگر مراد حروف مقطعه قرآن در اوايل سوره است، در اين باره نظرات متعددي ارائه شده که يکي از آنها اين است که حروف مقطعه امري است بين خالق و مخلوق خاص يعني، پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ . 2. اگر مقصود اين باشد که قرآن راز و رمزهايي دارد و مشتمل بر معارفي عالي و فراتر از آنچه از ظواهر آيات بر آن دلالت مي کند مي باشد که دانشمندان و محققان و مفسران مي توانند با تلاش و کوشش به قسمتي از آن دست يابند و البته با ظاهر قرآن هم منافاتي ندارد، اين مطلب صحيح مي باشد (بلا تشبيه مانند بعضي از کتاب هاي علمي عميق که آنچه افراد متخصص از آنها مي فهمند و برداشت مي کنند بسيار عميق تر از فهم افراد عادي از آنهاست). همچنان که با مراجعه به بعضي از تفاسير به مطالبي دقيق و عميق در مورد آيات قرآن برمي خوريم که به راحتي مطابقت آنها با آيات را متوجه مي شويم ولي پيش از مراجعه به تفسير خودمان قدرت برداشت اين نکات را نداشتيم و همين طور فهم معناي بعضي آيات در تفاسير معاصر که براي پيشينيان مبهم و ناشناخته بود. 3. آنچه از روايات و فرهنگ اسلامي به دست مي آوريم اين است: غير از عمق مفاهيم قرآن در وراي ظواهر آيات معارفي عالي تر نهفته است که از آن با عناويني مانند بطن، تأويل يا ... ياد مي شود (مطابق اختلافي که در اين اصطلاحات وجود دارد) که اين معارف براي بشر عادي قابل دستيابي نمي باشد و ما فقط بطن آياتي را در اختيار داريم که در روايات ائمه اطهار ـ عليهم السلام ـ بيان شده است. و طبق بيان روايات، قرآن داراي هفت يا هفتاد بطن مي باشد که البته اين احتمال هم هست که اين اعداد خودشان مورد نظر نيستند و کنايه از زيادي و کثرت مي باشد. 4. در مورد آيه شريفه سوره شوري و تعبير «ليس کمثله شي» روايتي که بيان کننده بطن آيه باشد وارد نشده است. البته اين آيه بيان کننده نکته اي دقيق در مورد ذات و صفات الهي است که به عنوان يک بحث اعتقادي و فلسفي بحث هاي زيادي در مورد آن وجود دارد و در بعضي روايات هم به توضيح عمق معناي ظاهري آيه پرداخته شده است. همچنان که در بعضي از تفاسير نيز به نکاتي دراين زمينه اشاره شده است. 5. دليل ذکر دو کلمه «کاف» و «مثل» در کنار هم با وجود وحدت معني: مفسران براي توضيح اين امر نظرات و احتمالات چندي بيان نموده اند: الف) «کاف» حرف زائد بوده و مانند تمام حروف زائد در زبان عربي معنا نمي شود و اثر آن در جمله تنها تأکيد معناي آن مي باشد و اين امر (آوردن دو کلمه اي که به معناي «مثل» باشند در کنار هم) نمونه هاي ديگر نيز در ادبيات عرب دارد. ب) کاف زائد نبوده و آيه بر نکته اي ادبي و ظريف مشتمل است. و آن نکته اين است که گاه گفته مي شود: « کسي مثل تو از ميدان حوادث فرار نمي کند» يعني کسي مثل تو با اين شجاعت، با اين عقل و هوش و درايت نبايد از ميدان حوادث بگريزد. خلاصه اينکه، در تعبيري مانند تعبير بالا در «کسي مثل تو ... کسي مثل او ...» که شخص اوصاف خاصي دارد در واقع همان اوصاف و شخص داراي آن اراده شده و به هيچ وجه مقصود اين نيست که آن شخص داراي مثل و مانند است و معلوم است که اين گونه تعبيرات کنايي بوده و رساتر از تعبير صريح است مثل اين که اگر بخواهيم به پدري بگوييم که نبايد فرزند خود را از خانه بيرون کند مي توانيم از تعبير صريح يا تعبير «هيچ پدري فرزند خود را از خانه بيرون نمي کند» استفاده کنيم و معلوم است که تعبير دوم که کنايي است بهتر و اثرگذارتر از اين است که بگوييم «نبايد فرزندت را ازخانه بيرون کني» بنابراين معناي آيه شريفه اين طور خواهد بود که: «کسي مثل خداوند با اوصافي که دارد (مانند علم گسترده و قدرت بي نهايت و... همانندي نخواهد داشت.» ج) کلمه اي در آيه شريفه در تقدير است که چنين است: «ليس کصاحب صفته شيء» کسي که صفات او را داشته باشد مثل او چيزي نيست و شبيه و نظير و همانندي ندارد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه