تفاوت معنای دو عبارت «قسط» و «عدل» در چیست؟

پاسخ اجمالی دو واژه «قسط» و «عدل» گاه به صورت جداگانه به کار می روند، که تقریباً مفهومی معادل یکدیگر دارند، و گاهی در برابر هم واقع می شوند. درباره تفاوت میان این دو می توان گفت: «قسط» به معنای تقسیم عادلانه است و نقطه مقابل آن تبعیض است و عدالت در مقابل تجاوز به حقوق دیگران است، به این صورت که فردی حق دیگری را غصب کرده و برای خود بردارد. این احتمال نیز وجود دارد که عدل، مفهومی وسیع تر از قسط دارد؛ چرا که «قسط» در مورد تقسیم گفته می شود ولی «عدل» هم در مورد تقسیم و هم در موارد دیگر به کار می رود.   پاسخ تفصیلی دو واژه «قسط» و «عدل» گاه به صورت جداگانه به کار می روند، که تقریباً مفهومی معادل یکدیگر دارند، و گاه در برابر هم واقع می شوند، مانند حدیث معروفی که شیعه و اهل سنّت از پیغمبر اکرم(صلی الله علیه وآله) نقل کرده اند که فرمود: «لَوْ لَمْ یبْقَ مِنَ الدُّنْیا اِلاّ یوْمٌ واحِدٌ لَطَوَّلَ اللهُ ذلِک الْیوْمَ حَتّی یخْرُجَ رَجُلٌ مِنْ وُلْدی فَیمْلأُها عَدْلا و قِسْطاً کما مُلِئَتْ جَوْراً وَ ظُلْماً»[1]؛ (اگر از عمر جهان جز یک روز باقی نماند، خداوند آن روز را طولانی می کند تا مردی از فرزندان من، قیام نماید و زمین را از عدل و داد پر کند آن گونه که از ظلم و جور پر شده باشد). در این روایت و مانند آن «عدل» و «قسط» در برابر هم قرار گرفته همان گونه که «جور» و «ظلم» در برابر یکدیگر است. در این که میان این دو چه تفاوتی است؟ ممکن است چنین گفته شود: قسط همان گونه که در معنای لغوی آن آمده به معنای تقسیم عادلانه است و نقطه مقابل آن تبعیض است، بنابراین قسط آن است که حق هرکس به او برسد و به دیگری داده نشود. ولی عدالت در مقابل جور و تجاوز به حقوق دیگران است، به این صورت که فردی حق دیگری را غضب کرده و برای خود بردارد و می دانیم عدالت کامل در جامعه انسانی آن زمان برقرار می شود که نه کسی تجاوز به حقوق دیگری کند و نه حق کسی را به دیگری دهد. از تعبیری که در بعضی احادیث آمده تفاوت دیگری نیز استفاده می شود و آن این است که عدالت در مورد حکومت و داوری است و قسط در مقابل تقسیم حقوق است. در «لسان العرب» می خوانیم که در بعضی از احادیث آمده: «اِذا حَکمُوا عَدَلُوا وَ اِذا قَسَّمُوا اَقْسَطُوا»[2]؛ (آنها هنگامی که حکومت می کنند عدالت پیشه می کنند و هنگامی که تقسیم می نمایند رعایت قسط می کنند). این احتمال نیز وجود دارد که عدل، مفهومی وسیع تر و گسترده تر از قسط دارد؛ چراکه قسط در مورد تقسیم گفته می شود و عدل هم در آن مورد و هم در موارد دیگر.[3] .

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

مرجع:

ایجاد شده در 1401/04/17

لینک کوتاه