چرا در اسلام زنان نمیتوانند خواننده باشند؟ چرا آنقدر در حوزهی هنر محدودیت وجود داره؟

اندیشههای گوناگون پیرامون مسائل مربوط به زنان ره افراط و تفریط را پیمودهاند. گاه زن را از حد یک برده تنزل دادهاند و گاه آنچنان او را ترفیع دادهاند که فوق استعدادها و ویژگیهای خدادادی اوست. اسلام در این باره راه میان و اعتدال را برگزیده است و زن را آنگونه که آفریننده هستی او را به وجود آورده، به رسمیت شناخته است. در پاسخ به پرسش بالا نیز باید ویژهگیهای زنان را مدنظر قرار داد و سپس قضاوت کرد. اما پیش از آن که به پاسخ بپردازیم، شایسته است یادآور شویم که خوانندگی در صورتی که از مصادیق غنا و آواز لهوی به شمار آید در مورد مردان نیز حرام است و حرمت آن اختصاص به حوزه زنان ندارد. با این وجود، در پارهای از موارد، زنان از حرمت غنا استثنا شدهاند. بسیاری از فقیهان پس از اشاره به حرمت غنا ، غنای زنان در مجلس عروسی را جایز شمردهاند. امام خمینی در این باره میفرماید: « خوانندگى كه آن را غنا گويند و شنيدن آن و اجرت گرفتن بر آن حرام است و مراد از غنا سرود و خوش آوازى نيست، بلكه كشيدن صدا و زير و بالا كردن آن به نحوى كه طرب آور و مناسب مجالس لهو و رقص و محافل بازيگران باشد غناست. و فرقى نيست در حرمت غنا ميان خوانندگى و تصنيف به شعر و نثر، و ميان كلام باطل و كلام حق مثل قرآن و دعا و مناجات و روضه خوانى، لكن جايز است غناء زن در عروسى براى زن ها، و احتياط واجب اقتصار است به زفاف عروس و مجلسى كه آماده شده براى زفاف؛ مقدم باشد يا مؤخر، نه مطلق مجلس عروسى و حرام است از براى مردان مطلقاً». از فقیهان دیگری که غنای زنان در مجالس عروسی را جایز دانستهاند میتوان به حضرات آیات شیخ جواد تبریزی، فاضل لنکرانی و مقام معظم رهبری اشاره نمود. رهبر انقلاب در پاسخ به استفتایی مبنی بر اینکه: «گوش دادن به صداى زن هنگامى كه شعر و غير آن را با آهنگ و ترجيع مى‌خواند اعم از اين كه شنونده، جوان باشد يا خير، مذكر باشد يا مؤنث چه حكمى دارد؟ و اگر آن زن از محارم باشد، حكم آن چيست؟» مرقوم داشتهاند: «اگر صداى زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صداى او هم به قصد لذت و ريبه نباشد و مفسده‌اى هم بر آن مترتّب نگردد، اشكال ندارد و فرقى بين موارد فوق نيست». همچنین در پاسخ به این پرسش که: «اجراى كنسرت توسط زن براى زنان با علم به اين كه گروه نوازندگان نيز زن هستند، چه حكمى دارد؟» بیان داشتهاند: «اگر اجراى كنسرت به صورت ترجيع مطرب (غنا) نباشد و موسيقى هم كه نواخته مى‌شود از نوع لهوى حرام نباشد، اين امر في نفسه اشكال ندارد». بعضی از مراجع معاصر نیز جایز بودن آوازخوانی در مجالس عروسی را منوط به تحقق سه شرط به شرح زیر نمودهاند: اوّل- آن صدا با حرام ديگر از قبيل كوبيدن بر طبل و سخن باطل همراه نباشد. دوم- مردان در مجلس زنان حضور نداشته باشند. سوم- صداى آنان به گونه‌اى كه موجب تحريك شهوت گردد شنيده نشود. برخی مراجع تقلید نیز گفتهاند، در صورتی که زن برای شوهر خویش یا در مجلس زنانه خوانندگی کند و بدون غنا و آهنگهای لهوی باشد جایز است. همچنین گفتهاند: كليّه آهنگ ها و صداهايى كه مناسب مجالس لهو و فساد است حرام، و غير آن جايز است، و فرقى در اين قسمت ميان مرد و زن نيست، ولى خوانندگى نوع مباح براى زنان در صورتى جايز است كه مجلس مخصوص به جنس خودشان باشد. خواه دسته جمعى بخوانند، يا به تنهايى. جوانان عزيز بايد توجّه داشته باشند كه سيل تهاجم فرهنگى غرب نبايد ما را مرعوب سازد، و تصوّر كنيم ما بايد خود و احكام دين خود را بر فرهنگ آن ها تطبيق دهيم؛ زيرا فرهنگ غرب گام به گام جوانان را به سوى ابتذال كامل پيش مى‌برد، و آن ها را از درون تهى مى‌سازد، و به اين ترتيب هر گونه مانع را كه بر سر راه مطامع آن هاست بر مى‌دارد. برخی مانند آیت الله بهجت نیز خوانندگی زنان را در صورتی به حد غنا نرسیده و نامحرمی صدای آنان را نشنود بلا مانع دانستهاند. برخی از مراجع معظم نیز در پاسخ به این پرسش که: «شنيدن صوت ... قرآن زن براى مرد (به صرف استماع كلام خدا) چطور است؟ تواشيح و همخوانى چطور؟» مرقوم نمودهاند: «اگر غناء نباشد و التذاذ و ريبه نيز در بين نباشد اشكال ندارد». با عنایت به مطالب پیشگفته روشن شد که اطلاق این کلام که زنان نمیتوانند خواننده باشند، صحیح به نظر نمیرسد. زیرا، همانگونه که جمعی از مراجع معظم تقلید و نیز مقام معظم رهبری گفته بودند خوانندگی زنان با رعایت شرایطی جایز است. اما چرا در بقیه موارد، و به تعبیر دیگر در صورت فقدان شرایط ذکر شده، خوانندگی زنان دارای اشکال بوده و شرع مقدس آن را جایز ندانسته است؟ به نظر میرسد نباید در این امر تردید نمود که صدای زنان از حالت تهییج کنندگی بیشتری برخوردار است تا صدای مردان. به همین جهت خداوند متعال در آیه 32 سوره مبارکه احزاب، خطاب به زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم میفرماید: به گونه‏اى هوس‏انگيز سخن نگوئيد كه بيماردلان در شما طمع كنند فَلا تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ بلكه به هنگام سخن گفتن، جدى و خشك و بطور معمولى سخن بگوئيد، نه همچون زنان كم شخصيت كه سعى دارند با تعبيرات تحريك كننده كه گاه توام با ادا و اطوار مخصوصى است كه افراد شهوت ران را به فكر گناه مى‏افكند سخن بگوئيد. در اینجا توجه به دو نکته ضرورت دارد: نکته نخست اینکه، آن چه خداوند خطاب به زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود، اختصاص به آنان ندارد و شامل دیگر زنان مسلمان نیز میشود. نکته دوم اینکه، حالت خوانندگی متفاوت از حالتی است که انسان به طور معمولی سخن میگوید و لحن صدای زنان در حالت خوانندگی بیتردید پارهای از انسانها را که قرآن کریم بدان اشاره نموده به هوس وا میدارد. بنا براين، محدوديت هايي که در اين باب هست براي حفظ سلامتي روحي و معنوي زن است که مستلزم سلامت مرد و در نتيجه سلامت همه جامعه مي باشد و مراعات نکردن اين حدود، نه تنها سلامت معنوي زن؛ بلکه، سلامت معنوي همه جامعه را تهديد مي کند. غنا و آواز مطرب و لهوى، انسان را به سوى شهوت و فساد اخلاقى مى كشاند و از راه پرهيزكارى باز مى دارد. مجلس غنا و موسيقى، معمولاً مركز مفاسد گوناگون است. در پایان توجه شما را به این نکته مهم جلب مینماییم که دنیا مزرعه آخرت و پلی است برای رسیدن به منزلگاه ابدی و مدرسهای برای اینکه درس کمال را فراگیریم و با پیمودن پلههای ترقی بر قلل رفیع سعادت و کرامت نائل آییم و پیمودن این راه و رسیدن به سرمنزل مقصود بدون مدد گرفتن از حضرت رب الارباب و حضرات معصومین و گوش دادن به فرامین سعادتبخش آنان میسور نخواهد بود و به قول حافظ: طی این مرحله بی همرهی خضر مکن ظلمات است بترس از خطر گمراهی .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه