معاد در ادیان مختلف چگونه است ؟

اعتقاد به بقاء روح از قدیم در بین اقوام گوناگون وجود داشته است ؛ و اقوام گوناگون بشری به نوعی به سعادت و شقاوت بعد از مرگ معتقد بوده اند ؛ و البته برخی گروهها نیز با صراحت بقاء بعد از مرگ را منکر شده اند. ولی معاد به معنی خاص آن یعنی برخاستن مردگان از قبور برای حسابرسی اعمال تنها در برخی ادیان به وضوح دیده می شود ؛ ولی تعریف معاد در همه آنها یکسان نیست ؛ ما در ادامه به این ادیان و نحوه اعتقاد آنها به معاد خواهیم پرداخت . ما از معادی که در دین حضرت ابراهیم (ع) و انبیاء بعد از او تا زمان حضرت موسی (ع) مطرح بوده اطلاع کافی در دست نداریم ؛ لذا بحث را از دین یهود آغاز می کنیم .معاد در دین یهود و مسیحیت.در مورد اعتقاد یهودیان و مسیحیان سه سوال مطرح می شود. 1. آیا یهودیان و مسیحیان اساسا معاد و رستاخیز را قبول دارند یا خیر؟ 2. بر فرض قبول آیا معاد جزء اصول دین آنها است یا خیر؟ 3. آیا به معاد جسمانی قائلند یا به معاد روحانی؟قبل از پرداختن به جواب این سوال ها ذکر این نکته لازم است که اولا به تصریح قرآن کریم و شهادت تاریخ ، دین یهودیت و مسیحیت دچار تحریف شده اند ؛ لذا به عقیده ما عقیده فعلی یهودیان و مسیحیان عین تعالیم حضرت موسی و حضرت عیسی ــ علیهما السلام ــ نیست. ثانیا این دو دین دارای فرقه های بسیار گوناگون و متنوعی هستند که گاه دارای آرای متناقض در یک موضوع خاصّ هستند ؛ که پرداختن به همه آنها از حدّ یک نامه خارج است ؛ لذا ما سعی می کنیم فقط به اقوال فرقه های مشهور آنها اشاره کنیم .یهود و رستاخیزجناب دکتر جواد مشکور در کتاب خلاصه ادیان و جناب حسین توفیقی در کتاب آشنایی با ادیان بزرگ در مورد اعتقاد یهودیان به رستاخیز بر این نکته تصریح می کنند که در تورات و بلکه در کلّ عهد عتیق یهودیان اشاره روشنی به آخرت و روز جزا وجود ندارند ؛ و تعبیر آخرت که در چند جای عهد عتیق آمده است دلالتی بر معاد پس از مرگ ندارد بلکه به معنای عاقبت دنیوی اعمال است . این دو محقق همچنین متذکر شده اند که اعتقادبه معاد در قوم یهود اعتقادی وارداتی است ؛ و یهودیان این عقیده را پس از آزادیشان از اسارت بابل به دست کورش ، از زرتشتیان فرا گرفته اند. (ر.ک: خلاصه ادیان، دکتر محمد جواد مشکور، ص134 و142 و آشنایی با ادیان بزرگ ؛ حسین توفیقی ؛ ص110)امّا در کتاب تلمود که از کتب مذهبی یهود است از معاد بسیار سخن گفته شده است. کتاب تلمود در واقع تفسیر و تأویل تورات است و توسط دانشمندان یهودی در طول تاریخی طولانی جمع آوری شده است ؛ و پیدایش آن بنا به برخی اقوال نزدیک به هزار سال بعد از حضرت موسی (ع) بوده است ؛ و بنا به برخی اقوال دیگر پیدایش آن بعد از حضرت عیسی بوده است . این کتاب مورد قبول فرقه فریسیان است ولی فرقه صدوقیان که الان منقرض شده است آن را قبول نداشتند. در این کتاب معاد جزء اصول دین یهودیان معرفی شده و انکار آن گناهی بزرگ شمرده شده است. در تلمود چنین آمده است: «کسی که به رستاخیز مردگان معتقد نباشد و آن را انکار کند از رستاخیز سهمی نخواهد داشت » محدوده معاد در دین یهودبین علمای یهود بر سر این که آیا معاد برای همه افراد بشر است یا تنها شامل حال برخی افراد است اختلاف نظر وجود دارد ؛ بعضی از آنها معتقدند که معاد برای همه مردگان است ؛ ولی برخی دیگر معاد را مختص یهودیان می دانند ؛ و عدّه ای دیگر گفته اند حتی یهودیانی هم که لیاقت و امتیازات لازم را در دنیا کسب نکرده اند از زندگی بعد از مرگ محروم خواهند بود.معاد روحانی یا جسمانیاز مجموع نوشته های علمای یهود استفاده می شود که آنها معاد را جسمانی می دانند ؛ گرچه در نحوه این معاد جسمانی بین علمای یهودی اختلاف نظر وجود دارد. حاصل سخن: از مطالبی که ذکر شد به دست می آید که در تورات نص صریحی بر معاد نیست بلکه اشاراتی است که بعضی دلالت آنها بر معاد را پذیرفته و بعضی دیگر آن را انکار کرده اند بنابراین بحث معاد در بین علمای یهود خصوصا یهودیان اولیه محل اختلاف است و ثانیا فرقه ای که قائل به معاد هستند آن را جزء اصول دین یهود می دانند و لیکن در اینکه آیا برای همه است یا بعضی افراد اختلاف داردند و ثالثا معتقدین به معاد از یهود ، معاد را جسمانی می دانند نه روحانی.(منابع مطالب فوق : کتاب افتخار اسلام به سایر ادیان ؛ تألیف محمد صادق فخر الاسلام ص129 به بعد - کتاب گنجنه ای از تلمود ص362 به بعد - کتاب خلاصه ادیان ؛ ص134 به بعد)معاد در مسیحیتآنچه از کتاب مقدس و کتبی که درباره مسیحیت نوشته شده به دست می آید این است که همه مسیحیان معتقد به رستاخیز هستند و اعتقاد به رستاخیز را از اصول دین می دانند .در مورد جسمانی یا روحانی بودن معاد از دیدگاه دین مسیحیت ، شیخ محمد صادق فخر الاسلام در کتاب « افتخار اسلام بر سایر ادیان » صفحه 120 می نویسد: «اقرار به معاد و حشر جسمانی از ضروریات دین نصاری و مجمع علیه جمیع فرق ایشان است و در این مسئله با ما هیچ اختلافی ندارند و اقرار به حشر جسمانی مخصوص علیه اناجیل است در مواضع کثیره.» و ایشان شش مورد از مواردی را که در اناجیل مختلف تصریح به جسمانی بودن معاد است ذکر می فرمایند.اما این نکته لازم به یادآوری است که اگرچه علمای مسیحی و اناجیل تصریح به جسمانی بودن معاد دارند ولی درباره لذّات و آلام و عذاب اخروی می گویند در قیامت لذت و عذاب روحانی است نه جسمانی ؛ و این یکی از صدها موارد تناقض در عقائد مسیحیت است.(همان، ص121) شایان ذکر است که گروهی از خداپرستان لیبرال و نئوارتدکس این گونه تصریحات کتاب مقدس مسیحیان را انکار و قائل به روحانیت معاد شده اند. مسئله دیگری که نباید از آن غفلت کرد مسئله رستاخیز حضرت مسیح است که نصاری به آن قائلند ؛ اینها معتقدند که حضرت مسیح کشته شد ولی بعد از مرگ دوباره زنده شد ؛ و این رستاخیز در همین دنیا و جسمانی بود؛ و بر این مطلب در موارد متعددی از اناجیل تصریح شده است.(انجیل یوحنا 1/23، مرقس 15/45، مثی 28/9، لوقا 24/34 و یوحنا 20/25 و ... ) بنا بر این مسئله رستاخیز مسیح را نباید با مسئله معاد در مسیحیت خلط نمود.مسیحیان بر این باورند که حضرت عیسی مسیح ــ که به اعتقاد آنها همان خداست که به صورت بشر در آمده است ــ از آسمان فرود خواهد آمد و هزار سال در زمین حکومت خواهد کرد ؛ و بعد از هزار سال روز داوری فرا خواهد رسید و مسیح ، قیامت را برپا خواهد نمود و بین مردم داوری خواهد نمود ؛ و گروهی را به بهشت و گروهی را به جهنم خواهد فرستاد. برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه فرمایید:- درآمدی بر تاریخ و کلام مسیحیت ؛ تألیف محمد رضا زیبائی نژاد- کلام مسیحی ؛ تألیف توماس میشل ؛ ترجمه حسین توفیق معاد در دین زرتشتدر دین زرتشت نیز که بنا به قول مشهور حدود 600سال قبل از مسیح تأسیس شده است عقیده به معاد به وضوح بیان بیان شده است. در این دین اعتقاد بر این است که روح بعد از جدا شدن از بدن تا روز رستاخیز وارد عالم برزخ می شود ؛ تا در روز رستاخیز به جسم خود بپیوندد؛ زرتشتیان به اموری مثل صراط و میزان اعمال و بهشت و جهنم نیز اعتقاد دارند ؛ ولی معتقدند که در جهنم آتش وجود ندارد چرا که آتش از نظر آنان مقدّس است ؛ به عقیده آنها جهنم محلی بسیار سرد و تاریک و کثیف و پر از حیوانات موذی است که گناهکاران را اذیت می کنند. (آشنایی با ادیان بزرگ ؛ حسین توفیقی ؛ ص57 و 62 ) بنا بر این معاد مطرح در دین زرتشت بسیار شبه به معاد مورد نظر اسلام است . و ظاهرا تنها دین غیر ابراهیمی است که با صراحت معاد را می پذیرد ؛ البته در مورد منشاء دین زرتشت اختلاف نظر وجود دارد ؛ طبری مورخ مشهور و پیروان او در زمینه تاریخ ، بر این اعتقادند که زادگاه زرتشت فلسطین است ؛ و او از فلسطین به ایران آمده است ؛ امّا عموم مورخان و خود زرتشتیان بر این باورند که زادگاه زرتشت آذربایجان است ؛ و محل بعثت او کنار دریاچه ارومیّه است. برخی نیز او را از شرق ایران می دانند ؛ بر این اساس اگر حرف طبری درست باشد این احتمال وجود دارد که زرتشت نیز از سلسله انبیاء ابراهیمی باشد ؛ ولی بنا به اقوال دیگر این احتمال بعید است ؛ در کتب مذهبی زرتشتیان نیز ذکری از انبیاء ابراهیمی نشده است . .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه