شخصيت هاي اخلاقي جوانان در قرآن و سنت را توضيح دهيد؟

جوان تأثيرگذارترين عامل انساني در جوامع بشري است و هر گونه تعالي و پيشرفت در ابعاد مادي و معنوي مرهون توانايي، آمادگي و استعدادهاي جوانان يك جامعه است. يكي از سرمايه هاي گران سنگ هر مملكت، نيروي انساني آن است و مهم ترين نيروي انساني هر كشور را نسل جوان آن كشور تشكيل مي دهد. براي اين كه جوانان بتوانند دوران پرفراز و نشيب جواني را به سلامت طي كنند و خود را از پرتگاه هايي كه بر سر راهشان است محافظت كنند و از سوي ديگر از سرمايه ها و نيروهايي كه در اختيار دارند حداكثر استفاده را ببرند، بايد بكوشند تا از نيروي جواني در راه فراگرفتن علم و اخلاق استفاده كنند و خويشتن را انساني شايسته بسازند و خود را براي يك زندگي آبرومند و پر افتخار مجهز سازند. لذا جوانان همواره موضوع اصلي مكتب تربيتي انبياي الهي بوده اند و انقلاب هاي انبيا، معمولا با پشتيباني اين نسل به نتيجه رسيده است. در فرهنگ قرآن اصطلاح جوان بيش از آن كه ناظر به اعتبار سن و سال باشد، ناظر به روحيه جوانمردي است كه از شاخصه هاي بارز سنين جواني است. از مواردي كه در قرآن كريم سخن از جوانان به ميان آمده داستان اصحاب كهف مي باشد كه در روايت آمده است كه آنان در سنين جواني نبودند بلكه خداوند به خاطر روحيه جوانمردي و حق طلبي و ظلم ستيزي و شجاعت شان در مقابل طاغوت از آنان با عنوان جوان ياد كرده است: «آنان جواناني بودند كه به پروردگارشان ايمان آوردند و ما بر هدايت شان افزوديم» قرآن كريم در موارد متعدد با بيان سرگذشت جوانان مؤمن و مخلص مانند حضرت ابراهيم و حضرت يوسف ـ عليهم السلام ـ به عنوان الگويي كامل به جوانان نشان داده است: «شنيديم جوان پسري كه به او ابراهيم گفته مي شود آن (بت)ها را (به بدي) ياد مي كرد» «به يقين در سرگذشت يوسف و برادرانش نشانه هايي براي پرسشگران است». پيامبر اكرم و اهلبيت ـ عليهم السلام ـ نيز به معرفي الگوهاي برتر پرداخته و شاخصه هاي برتري جوانان را بازگو كرده اند. در يك نگاه كلي مي توان گفت كه در فرهنگ اهلبيت ـ عليهم السلام ـ از «جواني» به عنوان سرمايه اي عظيم ياد شده است و «جوانان» نيز به عنوان پاكدل ترين انسان ها و انعطاف پذيرترين افراد براي قبول حق و پذيرش دعوت انبيا معرفي شده اند. از مؤلفه هاي مهمي كه از ديدگاه قرآن کریم و سنت شخصيت اخلاقي جوان را تشكيل مي دهد مي توان به موارد زير اشاره كرد: 1. شكوفايي عقل و انديشه در دوران جواني، نيروي عقل كه برترين نعمت الهي است، آمادگي كامل براي شكوفا شدن دارد. به كارگيري اين قدرت خدادادي، مهمترين عامل براي كمال يابي جوانان محسوب مي شود و تمام بالندگي هاي جوان از اينجا سرچشمه مي گيرد. در روايات ما، نداشتن و به كار نبستن عقل،‌ از بالاترين مصيبت ها است، و كسي را كه از نفع عقل محروم مانده، شقي و بدبخت مي خوانند. لذا نيروي عقل براي تأمين آينده جوان، براي دستيابي به علم، براي حقيقت يابي و حقيقت جويي، براي عاقبت به خيري و براي رسيدن به سلامت و سعادت فردي و اجتماعي، بسيار مؤثر بلكه يك ضرورت است. 2. وجدان اخلاقي از ديدگاه علماي علم اخلاق، يكي از عواملي كه غيرت را در مردها و عفت را در خانم ها زنده مي كند و پويا و كارآمد مي سازد، همين وجدان اخلاقي است. اين كه ما امروزه در دنياي به اصطلاح متمدن غرب، نشاني از غيرت و عفت نمي بينيم به نحوي كه فساد و فحشاء، زندگي آن ها را در برگرفته و غرب را با مشكلات فراواني رو به رو ساخته، همانا به علت خاموشي زنگ هشدار دهنده ی وجدان اخلاقي و تباهي نفس لوامه آنان است. آن ها چون وجدان اخلاقي را در خود كشته اند، غيرت و عفت، ديگر جائي براي ابراز وجود ندارد. بنابراين، اگر جوان به دنبال سلامت و سعادت است، بايد عفت و غيرت را زنده و كارآمد نگه بدارد و اين فقط با گوش جان سپردن به نداهاي سازنده ی وجدان اخلاقي ممكن است. 3. انعطاف پذيري قرآن شريف در اين باره بسيار صحبت دارد و اغلب داستان ها و قصصي كه در قرآن کریم آمده است به اين مطلب تذكر و تنبه مي دهد كه اگر انسان، قابل انعطاف و نرمش نباشد، پيامبرها با آن كتب آسماني شان هم بر روي او اثر ندارند. به عنوان نمونه قرآن کریم، داراي آن چنان جذابيتي است كه حتي دشمنان اسلام، آن هايي كه پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله و سلّم را كتك مي زدند و مسلمان ها را شكنجه مي كردند، نيمه هاي شب، از خوابشان دست بر مي داشتند و مخفيانه به اطراف خانه ی ايشان مي آمدند تا به قرآني كه آن حضرت در دل شب با يك جاذبه ی خاصي قرائت و تلاوت مي فرمودند، گوش بدهند. افرادي مثل ابوسفيان، ابوجهل و مغيرة بن شعبه و امثال اين ها كه با مردم عادي، بسيار تفاوت داشتند و هر كدام در علم و دانش بسيار بالاتر از سطح عامه بودند. اما وقتي پاي عناد و لجاجت پيش مي آيد، چنان سرسختي و استبدادي به خرج مي دهند كه گويي نه تنها از علم و ادب و منطق بهره اي ندارند، بلكه از صفات اوليه انسانيت نيز به دور هستند. اما بسياري از جوانان با كنار گذاشتن تعصب و لجاجت با شنيدن آواي دلنشين كلام الهي به ياران پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ پيوستند. 4. رويكرد به نماز و عبادت در شرع مقدس اسلام نيز، نماز از همه ی اعمال افضل است و چيزي واجب تر، لازم تر و با اهميت تر از نماز در اسلام پيدا نمي شود. لذا اول چيزي كه در فروع دين واجب شمرده مي شود، نماز است. يعني نماز، مقدم بر همه ی واجبات، حتي بر جهاد و تولي و تبري است و يك مسلمان در پنج نوبت، در اقامه ی نمازهاي يوميه، آن را به عنوان رستگاري و به عنوان بهترين اعمال اعلام مي دارد. جوان اگر بخواهد به درجات بالا و به رستگاري و به فرموده خداوند متعال به مقام محمود برسد، بايد به نماز، مخصوصا نماز اول وقت و به ويژه نماز شب، بسيار اهميت بدهد تا به اين مقامي كه همه ی انسان ها به داشتن آن غبطه مي خورند و موجب وجاهت و سربلندي دنيا و آخرت است نايل گردد. «و پاسي از شب را (از خواب برخيز و) قرآن (و نماز) بخوان! اين يك وظيفه اضافي براي توست، اميد است پروردگارت تو را به مقامي در خور ستايش برانگيزد.» پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: «نماز نور مؤمنان است و نوري است كه از جانب خداي بزرگ بر آنها نازل مي گردد.» علاوه بر اين، اگر كسي نشاط زندگي و اراده ی قوي مي خواهد و مايل است كه در بن بست ها، خداوند به فريادش برسد و به عبارت زيبا و كامل قرآني، او را هدايت كند، بايد نماز را آن هم به شكل خوب و صحيح سرلوحه زندگي خود قرار دهد. قرآن کریم، كساني را هدايت مي كند كه متقي باشند و اقامه ی نماز كنند: «آن كتاب با عظمتي است كه شك در آن راه ندارد و مايه ی هدايت پرهيزكاران است. (پرهيزكاران) كساني هستند كه به غيب ايمان مي آورند و نماز را بر پا مي دارند.» 5. مسئوليت پذيري اگرچه مسئوليت پذيري از يك نحوه ی عموميت و فراگيري برخوردار است كه شامل اكثر قشرهاي سني مي شود، يعني همگان مي بايست در رعايت اين وظيفه اخلاقي، كمال دقت و نهايت همت را بنمايند اما به خاطر حساسيت زماني و دوران ويژه اي كه جوانان با آن رو به رو هستند از اهميت ويژه اي برخوردار است. مسؤوليت جوانان، به طور كلي به چهار دسته تقسيم مي شود: 1) مسؤوليت جسماني. 2) مسؤوليت روانی و روحي. 3) مسؤوليت اجتماعي . 4) مسؤوليت عبوديت و بندگي. كه تشريح و توضيح آن ها در كتاب هايي كه معرفي خواهيم كرد نگاشته شده است. 6. كار و كوشش شايسته كار و كوشش نقش زيربنايي و اصلي را در سلامت و سعادت جوانان ايفا مي كند و بلكه بالاتر، سلامت و سعادت و كمال در هر زمينه اي، مرهون و محتاج آن است. اگر نگاهي به قرآن مجيد، بيندازيم، خواهيم ديد كه در بيش از پانصد آيه به تلاش و فعاليت ـ البته مقيد به خوبي و صلاح، يعني عمل صالح ـ در ابعاد مختلف آن اشاره و سفارش و تأكيد فرموده است. سلامت، سعادت، پيشرفت و زندگي طيب و پاكيزه انسان را در دنيا و آخرت، مرهون كار خوب مي داند و براي دست يابي به آن، تفاوتي بين زن و مرد قائل نيست: «هر كس كار شايسته اي انجام دهد، خواه مرد باشد يا زن، در حالي كه مؤمن است، او را به حياتي پاك، زنده مي داريم و پاداش آن ها را به بهترين اعمالي كه انجام مي دادند، خواهيم داد.» يعني اگر زن و مرد و پير و جوان، حيات طيب، زندگي آسوده و با سلامت و سعادت مي خواهند، بايد كار و كوشش كنند، و فعال باشند، آن هم كار و كوشش خوب و صالح. با توجه به آن چه از ديگر آيات و روايات و سيره ی معصومين عليهم السلام به دست مي آيد، مي توان كارهاي نيكو و شايسته را در اسلام به پنج بخش تقسيم نمود: 1. عبادات 2. كار فرهنگي 3. كار توليدي 4. كار توزيعي 5. كار خدماتي .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه