روح غير مادي چگونه با بدن مادي و فساد پذير ارتباط دارد و پس از مدتي از آن خارج مي شود؟

نکته اول انسان داراي دو روح مي باشد: 1. روح حيواني و نباتي که از آن به روح بخاري نيز تعبير مي شود. حکماء در تعريف اين روح گفته اند: «عبارتست از جسم و طيفي که داراي مزاجي مي باشد که اين مزاج منتخب از اخلاط اربعه يعني خون، بلغم، سودا و صفراء مي باشد؛ لذا اين روح از منتخب اين اخلاط اربعه تکوّن يافته است. 2. روح انساني که از آن به نفس ناطقه نيز تعبير مي شود که حقيقت آن عبارت است از جوهري که غير مادي و غير جسماني است. اين روح در ابتداي تکون همراه با حدوث بدن و به حدوث بدن حادث مي شود. آنچه به دنبال آن مي باشيم اين است که: «روح نباتي و حيواني چون جسم و جسماني است لذا با زوال و فساد بدن، آن روح نيز فاسد مي شود و از بين مي رود، بر خلاف روح انساني که به هنگام فساد بدن، في ذاته خودش از بين نمي رود و فقط اعمال و تدابير او در بدن مادي از قبيل ديدن، چشيدن و... از بين مي رود». نکته دوم اين نکته در مورد پيدايش روح انساني است که در اين رابطه 4 قول ذکر شده که براي اختصار به قول قوي و درست اشاره مي کنيم. اين قول مربوط به فيلسوف و حکيم بزرگ ملاصدراي شيرازي است. ايشان قائل است که: «روح حقيقتي است جسمانيه الحدوث و روحانيه البقاء، بدين معنا که، روح در پيدايش خودش جسماني است امّا در بقاء، روحاني و تجرّد دارد». «نفس انسان در ابتداء قوة جسماني در جسم است، يعني در دوران جنيني داراي حيات نباتي است و بعد از تولد، صاحب حيات و روح حيواني مي شود و اين بدين معناست که، در ابتداي تولد فهم و قدرت درک انسان خيلي پايين است و در ابتداي حيات دنيوي خودش نمي تواند کليات و معاني کلي را درک کند و همانند حيوانات ديگر تا مرحله قوه واهمه که فقط مربوط به معاني جزئي است راه دارد و از ادراک موارد عقلي و معاني کلي محروم مي باشد». بعد از اين دو نکته سئوال بر اين است که، چه ارتباطي بين روح مجرد و اين بدن مادي است؟ بدن مرتبه نازله نفس است و نفس، تمام بدن است و بدن، تجسم و تجسد روح و صورت و مظهر و مظهر کمالات و قواي آن است. پس اگر نفس بدن حيواني باشد، جميع افعال و آثارش نيز حيواني خواهد بود و اگر نفس بدن انساني باشد، جميع افعال و آثارش نيز انساني خواهد بود. جناب قيصري در شرح بر فصوص در مورد رابطه روح با بدن مادي مي گويد: «بدان که روح، از حيث جوهر و تجردش و اينکه از عالم ارواح مجرده مي باشد مغاير است با بدن و بدن تحت تدبير و تصرف روح قرار دارد. از اين رو نفس و روح انساني قائم به خودش است و در بقاء نيازي به بدن ندارد؛ ولي از آن حيث که بدن، صورت و مظهر کمالات و قواي آن در عالم شهادت و خارج مي باشد لذا روح محتاج بدن است و جدايي از آن ندارد بلکه در آن ساري و جاري است». نفس و روح انسان نسبت به بدن رابطه تدبيري دارد و در حقيقت تحرک و جنب و جوش اعضاء توسط نفس صورت مي گيرد و از طرفي بدن انسان با اعضاء و جوارحش با نفس مرتبط مي باشند بدين معنا که بدن کمالات قواي نفس را به تصوير مي کشد. علامه حسن زاده مي فرمايند: « هر نفس از آن حيث که نفس است قطعا به بدن تعلق دارد و بدون بدن نيست لکن بدن او مناسب با عوالم اوست. از طرفي بدن از آن حيث که بدن اوست محال است که از وي جدا شود بلکه به طور مطلق در تمام عوالم (ماده، برزخ، عقل) مرتبه نازله نفس است و آثار نفس است که تمام اعضاء و جوارح بدن را فرا گرفته است يعني نفس مي شنود منتها به وسيله گوش مي شنود و... در ادامه مي فرمايند: «دراوصاف بدن بايد گفت که با تمام اعضاء وجوارحش ابزار و آلات نفسند و بنابراين اِسناد افعال صادر از انسان به بدن، مجازي است نه حقيقي زيرا اين افعال در حقيقت فعل نفس است نه بدن، ولي چون بدن همواره ملازم نفس است بلکه مرتبه نازله آن است افعال به طور مجازي، به بدن نسبت داده مي شود...». خلاصه کلام اينکه: روح، حادث به حدوث بدن است يعني همان طوري که بدن به صورت مادي حادث مي شود، روح نيز به صورت مادي حادث مي شود يعني در ابتداي مسيرش مادي است ولي در مسير کمال به تجرد مي رسد و در تمام اين مراحل بين روح و بدن تعامل و رابطه اي است طرفيني که نفس مدبر بدن است و بدن ظهور دهنده و آشکار کننده افعال و آثار نفس مي باشد. و به طور کلي کيفيت ظهور روح در بدن همانند کيفيت ظهور حق و خداوند در اشياء است. جناب قيصري در شرح فصوص مي فرمايد: «هر کسي کيفيت ظهور حق را در اشياء بداند و بداند که اشياء عين ظهور خداوند و به اعتبار تعينات و مراتب غير از اويند خواهد دانست که روح چگونه در بدن ظهور دارد يعني از حيث اينکه بدن اين نفس است و مظهر کمالات است عين اويند و ازآن حيث که روح مدبر بدن است و بدن مرتبه نازله است غير اويند...». نتيجه نهايي اينکه روي مبنايي که در حکمت متعاليه مطرح است و نفس جسمانيه الحدوث و روحانيه البقاء مي باشد نحوه ارتباط نفس و بدن، همين ظهور و بروز آثار نفس است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه