خود شناسی به چه معناست؟باید چیکار کنی؟چگونه باید خود را شناخت؟آخه بعضی وقت ها گیر میکنی، آدم خوبی هستی، بدی، اگه بدی چرا اون کارو کردی، اگه خوبی چرا، اگه صادقی چرا، .....چگونه باید خود را شناخت؟

چگونه می توانم خود را بشناسم ؟امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام می فرماید : معرفه النفس انفع المعارف. شناخت خود از بهترین شناخت هاست. خداوند متعال انسان را با تمام ویژگی ها و استعدادها خلیفه خود در روی زمین قرار داده است. کسانی که بتوانند این استعدادها و قابلیت های الهی را در خود شناسایی نمایند و با استفاده از انوار هدایت راه رشد و کمال را بپیماند به خدا نزدیک شده و به مقام قاب قوسین او ادنی خواهند رسید و به مرتبه ای می رسند که فرشتگاه به آن غبطه می خورند و در مقابل کسانی که خود را نشناسند و از قابلیت های خود استفاده ننمایند مسیر سقوط و نزول را می پیمایند و به جایی می رسند که طبق آیه قران از چهار پایان نیز پست تر خواهند شد. (سوره فرقان، آیه 44) اولین مرحله رشد و تغییر، شناخت خود است. کسی که بیماری خود را تشخیص ندهد و نداند که مشکلی دارد هرگز در صدد حل آن برنخواهد آمد. همچنین کسی که بیماری اخلاقی دارد تا زمانی که به وجود مشکل اخلاقی خود پی نبرد در صدد برطرف کردن آن نخواهد بود. ضرورت خودشناسی 1. اول شناخت بعد تغییر: بر هر انسانی لازم است که همیشه مسیر رشد و کمال را بپیماید.مولا علی (ع) می فرمایند: کسی که دیروزش با امروزش مساوی است مغبون است، یعنی ضرر کرده است. و کسی که دیروزش از امروزش بهتر باشد ملعون است، یعنی دائم مورد لعنت ملائکه و خداست. پس سعی کنیم که هر روزمان بهتر از دیروز باشد، که مورد لعن قرار نگیریم. همانطور که در بالا توضیح داده شد اولین مرحله تغییر و رشد و پیشرفت، شناخت چیزی است که باید تغییر کند. اگر خصوصیت اخلاقی بدی داریم باید آن را بشناسیم. علت آنرا شناسایی کنیم. و ببینیم چه مدت است که به آن آلوده هستیم و راههای درمان آن را شناسایی کنیم و بهترین راه را انتخاب نماییم. 2. خودشناسی ضرورت خداشناسی: زمانی که خود را بشناسیم و بدانیم که از خود چیزی نداریم و هر چه داریم از خداست. هستی ما همه مطلق نیاز است نیاز به یک وجود هستی بخش. زمانی که نظم و نظام جسمی و روانی خود را بشناسیم به خدا رسیده ایم زیرا پی می بریم که خدایی عالم و قادر حکیم و عادل است که ما را آفریده و هر لحظه مورد توجه او هستیم. اگر لحظه نظر لطف خود را از ما بردارد، هستی ما به نیستی مبدّل خواهد گشت. فواید خودشناسی 1. تغییر: برترین صفت انسان تغییر در جهت رشد می باشد. این تغییر با معرفت و علم امکان پذیر است. بنابراین علم خودشناسی، علمی است در مسیر رسیدن به خدا و تقرب به او 2. معرفت به خدا: همانطور که قبلا گفتیم خودشناسی مقدمه خداشناسی است. برترین شناخت خدا، شناخت حضوری خداوند متعال می باشد یعنی در وجودمان احساس ضعف و نیاز می کنیم، نیاز به موجودی برتر که ما را خلق کرده و ما را اداره می کند. این همان خداوند واحد رحمان می باشد. 3. پیشرفت: انسانی که استعداد های وجودی خود را می شناسد، از آنها بهره می گیرد و به نقاط اوج دست می یابد. کسانی که معایب خود را می شناسند در صدد رفع آنها برمی آیند. همچنین شناخت محاسن باعث تلاش در جهت حفظ و تقویت آنها می گردد. 4. بهبود رابطه با خود، خدا و دیگران: کسی که خود را می شناسد، نقاط مثبت زندگی خود را می شناسد و از ارزش های وجود خود باخبر است، مسیر رشد و پیشرفت را طی خواهد نمودف خود را انسانی مفید خواهد دانست. و خودخوری نخواهد داشت. خدا را در زندگی شاکر بوده و به دیگران محبت می کند و رابطه خوب و سازنده ای با خانواده و اعضای جامعه خواهد داشت. 5. بهبوده وضعیت شغلی: با تقویت نقاط مثبت و جبران کردن نقاط ضعف، اشتغال و کار کردن نیز بهبود می یابد و جدیت و پشتکار و مسئولیت پذیری در محیط کاری نیز اتفاق خواهد افتاد. 6. بالا رفتن عزت نفس: هر انسانی علاوه بر نقاط ضعف، دارای نقاط قوتی نیز هست ولی برخی افراد فقط نقاط ضعف خود را می بینند و عزت نفسان کاهش می یابد با شناخت نقاط مثبت می توان عزت نفس خود را بالا برد و خود را فرد مفیدی دانست. برای مثال ممکن است وضعیت مالی شما خوب نباشد، و از نظر تحصیلی در درجه بالایی نباشید ولی وضعیت شغلی خوبی دارید خانواده قانع و وفاداری دارید. فرزندان سالمی دارید که شما را دوست دارند و ایمان خوبی در زندگی دارید. همه اینها سرمایه های شما در زندگی هستند. 7. بهبود رابطه با دیگران: با شناخت خود، صفات و خصوصیاتی از خود را که باعث ناراحتی و برهم خوردن روابطتتان با دیگران می شود را بازشناسی می کنید و می توانید آنها را برطرف نمایید. 8. آرامش در زندگی: به دنبال بهبود وضعیت شغلی و روابط اجتماعی ، آرامش و لذت از زندگی نیز در نتیجه خودشناسی بدست خواهد آمد. 9. رشد اعتماد به نفس: تنها با شناخت توانمندی ها و باور آنهاست که فرد می تواند کارهای بزرگ انجام دهد، اقدام به شروع به کاری خاص را انجام دهد. 10. رسیدن به کمال انسانی: رشد معنوی با شناخت رذایل اخلاقی و برطرف کردن آنها و شناخت فضائل اخلاقی و پرورش آنها بدست می آید. 11. سلامت جسمی و روانی: دانشمندان امروزه 80 درصد بیماری های جسمانی را در ارتباط مستقیم حالات روانی می دانند. سلامت روان در نتیجه شناخت خصوصیات و رفتار بر طبق آنها و توان برقراری روابط اجتماعی سالم و کسب رضایت از زندگی حاصل شده و سلامت جسمی را به دنبال دارد. 12. رشد و پرورش ویژگی های مثبت 13. رفع نواقص و عیب ها راه های خودشناسی 1. تفکر و تدبر در خویشتن: انسان با خلوت کردن با خود و اندیشیدن به افکار و رفتار و صفات خود، می توانند برخی از ویژگی های خود را شناسایی نماید. 2. حضور در جلسات خودشناسی مثل جلسه دوستانه ای که در آن افراد راجع به مسائل و مشکلات خود صحبت می کنند و به یکدیگر راهکار پیشنهاد می دهند. به یکدیگر بصورت دوستانه و صادقانه انتقاد می کنند و انتقاد را از یکدیگر می پذیرند. 3. مشاوره: مشاوره و همفکری با مشاور درباره خصوصیات و ویژگی های اخلاقی و روانی و همچنین مسائل و مشکلات زندگی بینش خوبی از خود و ویژگی های خود به شما می دهد. 4. مشاوره با اساتید اخلاق: اساتید اخلاق با توجه به آموزه های دینی و دادن راه کارهای مفید در زمینه شناسایی خصوصیات و ویژگی های اخلاقی و کنترل و تغییر آنها کمک خوبی به شما خواهند نمود. 5. مطالعه کتب خودشناسی: کتابهای خود شناسی با مطرح نمودن مسائلی چون شخصیت، هویت، نیازهای انسان، صفات انسان، رفتار، هیجان و احساسات و تاثیر هر کدام از این موارد در شکل گیری رفتار و شخصیت و رشد انسان، رشد و کمال انسانی و جایگاه واقعی انسان در این عالم، دید انسان را در تطبیق این مسائل بر خود، وسعت بخشیده و خودشناسی را سهل الوصول تر می سازند. 6. توجه به قضاوت دیگران : قضاوت درست دیگران درباره فرد، خیلی از زوایای پنهانی شخصیتش را رونمایی می کند. موانع خودشناسی 1. خود شیفتگی و غرور: غرور باعث می شود که فرد عیب های خود را نپذیرفته و خود را بالاتر از آنچه که هست ارزیابی کند و نگرشی صحیح مطابق با واقع نسبت به خود نداشته باشد. 2. انتقاد ناپذیری و جبهه گیری در مقابل نصیحت دیگران: امیر المومنین علی علیه السلام می فرمایند: المومن مرآه المومن. مومن آینه برادر مومن خود است و عیب ها و محاسن او را به او یادآور می شود. (نهج الفصاحه حدیث 3102) هیچ وقت کسی آینه را بخاطر نمایش دادن زشتی ها و ناموزونی ها نمی شکند. زیرا آینه آنچه هست را نمایش می دهد و قصد و غرضی ندارد. مومن نیز نباید برای برادر مومن جز نیکی و صلاح چیزی بخواهد و در نتیجه مومنین نباید در مقابل انتقاد از خود مقاومت نشان دهند و آنچنان که امام صادق علیه السلام می فرمایند: احب اخوانی علیّ من اهدی عیوبی علیّ. بهترین دوستان من کسی است که عیب های من را به من هدیه دهد. (روضة المتقین، ج 12، ص 13) 3. محیط نا مناسب: محیطی که در آن تملق صورت بگیرد و از فرد آنچنان تعریف شود که خود را آنچنان بشناسد که نیست برای خودشناسی محیط خوبی نیست. همچنین محیطی که در آن فرد سرکوب و تحقیر شود و در نتیجه خود را کمتر از آنچه هست ارزیابی کند محیطی نیست که در آن خودشناسی انجام داد. 4. خودفریبی و عدم صداقت: چنانچه فرد رفتار بدی را در خود کشف کرد باید آن را بپذیرد و در صدد رفع آن برآید. در غیر اینصورت چنانچه خود را بفریبد رشد قهقرایی داشته و برآورد خوبی از خود به عمل نخواهد آورد. 5. نقاب زدن: همه ما انسان ها در تعاملات اجتماعی به نحوی رفتار می کنیم که در تنهایی آنگونه رفتار نمی کنیم. اغلب آدابی خاص را در حضور دیگران رعایت می کنیم و خود را بهتر از آنچه هستیم نمایش می دهیم. این عمل مفید و ضروری است تا زمانی که فراموش نکنیم نقاب زده ایم. زمانی که فراموش کنیم این رفتار ما نمایشی و برخواسته از نقاب است و تصور کنیم این شخصیت واقعی ماست. خودانگاره ای کاذب شکل داده ایم که از رشد و تغییرات مثبت در ما مانع خواهد گردید. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه