اخلاص؛ کلید آرزوها

از ارزش های اخلاقی سامان بخش امور دنیا که برای زندگی شخصی و اجتماعی بسیار سازنده است اخلاص و بی رنگی در پیشگاه خداوند تعالی است. ابعاد سازنده و بالنده اخلاص در روایات اهل بیت بیان شده اما بخشی مهمی از آن تعالیم به طور کلی از اندیشه اخلاقی محققان و نویسندگان بزرگ اخلاق بیرون مانده و فرهنگ عمومی مسلمین صرفا شناختی تک بعدی و آخرت نگر از آموزه اخلاص دریافته است. مفهوم اخلاص «پیراستن قصد و نیت از تمام آمیزه هاست»[1] و در مقابل ریا به معنای « منزلت جویی در دل مردم باویژگی نیک و یا آثاری که آن رانشان می دهد.»[2] قرار دارد. اما این مفهوم و مصادیق آن را در عبادات خلاصه و آثار آن را به قبولی اعمال و رسیدن به حکمت و افزایش جزای اخروی بسنده کرده اند. اینها آثار بسیار ارزنده و گران بهایی است اما اخلاص ثمرات ارزشمند دیگری هم دارد که اگر چه به اندازه رستگاری ابدی و حکمت معنوی نیست اما نباید نادیده انگاشته شود. اخلاص در حقیقت ناب کردن عمل است تا آثار الاهی در آن ظاهر شود و به بهترین صورت نتیجه بخش از کار برآید. انسانی که فقط برای خداوند عمل می کند و از هر قید و بند دیگری وارسته و آزاد است می تواند خود را به خوبی بشناسد و مطابق استعداد خویش انتخاب کند و خود را تحقق بخشد وتوانمندی های منحصر به فرد خویش رامشتاقانه  و بی چشم داشت به همه ارزانی دارد و از نزدیکترین راه به رضایت شخص و کامیابی دست پیدا کند. اگر در جامعه همه افراد خالصانه و مشتاقانه و رها از قید و بند های پوچ عمل کنند در زمانی کوتاه جامعه ای آباد، مستقل، قدرتمند و پر از شادی و نشاط  می یابد. حقیقت اخلاص را درقالب چند شاخص می توان تبیین نمود.   روشنایی درونی و قدرت تشخیص اخلاص انسان را از عقده های درونی و قیدوبندها خود ساخته یا ساخته و پرداخته جامعه رها می کند؛ به طوری که دیگر در سدد این نیست دیگران او را تحسین کنند[3] و یا اینکه مبادا مورد سرزنش آنها قرار گیرد، بنابراین در بند پسند و ناپسند و خواسته های مردم نبوده براحتی خود را مشاهده می کند و می شناسد. کسی که از همه بندگی ها و وابستگی های رنج آور و بازدارنده رها شده[4] و تنها متوجه نور خداوند است ، درون خود را پر از شور وروشنایی دیده و به راحتی و روشنی را ه زندگی خود را می فهمد و می خواند. و پرده های سیاه و ضخیم وابستگی های غیره مخلصانه را که مانع دریافت رحمت و هدایت خداوند است، کنار می زند و با زبان شورو شوقی که از قلبش سر بر می کشد، پیام هدایت پروردگار و طرح موفقیت خود را درک می کند.  اخلاص نور خداوند را به انسان نشان می دهد و با پاک سازی درون علاقه های خالصانه را اشکار ساخته، استعدادهای نهفته را می نمایاند. به این ترتیب انسان مخلص به سوی بهترین و دوست داشتنی ترین عمل ها وپاکترین و دلخواه ترین زندگی راهنمایی می شود. «هنگام تحقق اخلاص بصیرت ها پرنور و تابناک می گردد.»[5] و هر کس در این روشنایی معنوی خود را شناخته وبه سوی رسالت اسمانی که برای ان آفریده شده جذب و بر انگیخته می شود. و معنای زندگی خود را می فهمد. با اخلاص می‌توانی راه زندگی خود را به روشنی ببینی و زندگی را آن گونه که مناسب توست، بیافرینی. کسی که با اخلاص زندگی می‌کند تمام زندگی اش خلاقانه است و از دیگران الگو نمی‌گیرد اگر چه از تجربیات همه بهره می‌برد اما در نهایت خود را در برابر اندیشه ها و تجربه ها نمی‌بازد و به سرچشمه های حکمت که از درون با آنها مرتبط شده و از جانش می‌جوشد، زندگی خود را می‌سازد.   عملکرد آسان نیرومند و اثر بخش با روشنایی اخلاص و رهایی از وابستگی ها و فشارهای بیرونی و تسلیم اراده و علاقه دیگران شدن، استعدادهای وتوانمندی های شخصی به صورت علاقمندی و کشش های انگیزشی روی صحنه دل می اید زیرا وقتی استعداد فعالیت و حرفه و هنر خاصی در انسان باشد ناخود آگاه برانگیختگی و شوق به کارهای متناسب با آن استعداد پدید می آید. و با راهنمایی این جاذبه ها وعلایق شخص در مسیری قرار میگرد که نقشه خداوند برای کامیابی او تعیین کرده و نوشته شده است. البته گرایش های انسان ممکن است منحرف و دروغین باشد در اینجا پایداری علایق یک شناسه دقیق است و همچنین عدم مخالفت با اراده خداوند که به صورت شریعت درآمده، شرط درستی خواسته ها و علایق ونیز نشانگر صحیح خواندن طرح کامیابی است که خداوند بر صفحه دل هر کس نگاشته است. وقتی که شخص اهل اخلاص که با راهنمایی علایق و هیجانات پایدار و نامعارض با شریعت به کشف استعداد خویش رسیده و در طرح موفقیت و نقشه کامیابی خداوند برای خود قرار گرفته بااحساس آرامش و رضایت شخصی به رضایت خداوند پی برده و از او سپاسگذاری می کند. در این صورت عملکرد فرد چون متناسب استعداد اوست بدون تکلف و با شوق و هیجان انجام می شود. و از این رو آسان و نیرومند است. هر چند که ممکن است برای دیگران که از چنین استعدادی برخوردار نیستند بسیار دشوار و حتی غیر قابل تحمل باشد اما او با شور و اشتیاق و به اسانی عمل می کند و نتایج رضایت بخش و تحسین بر انگیزی به بار می آورد. ومی تواند خلاقیت از خود نشان دهد. و شاید یکی از معانی فرمایش امیرالمومنین (ع) که فرمودند: با اخلاص اعمال بالا برده می شود.[6] همین باشد که عملکرد آسان نیرومند و اثر بخش در حقیقت عملکرد در اوج و بالاترین وضعیت انجام کار است. به این علت پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «نشانه های مخلص چهار چیز است: قلب او پذیرا، اعضای بدنش تسلیم، خیر او پراکنده و بدی او بازداشته شده است».[7] قلب پذیرنده یعنی شوق و هیجانی که موافق با اراده و عمل فرد مخلص است و هنگامی که اعضای بدن تسلیم اند، عمل به راحتی وآسانی انجام می گیرد. چنین شخصی از رضایت شخصی و خود پذیری برخوردار است ، مشتاقانه خیر خود را به دیگران تقدیم می کند و چون حرص و حسد و عقده ها وکینه ها در دل او ریشه ندارند شری به مردم نمی رساند. خود پذیری ورضایت شخصی ، فرد را با همه پذیرا و مهربان کرده و از آن جهت که جان و وجودش پر از شوق و پویایی و شادمانی است نمی تواند به آفریدگان خداوند مهربان بدی کند.   کامیابی و پیروزمندی اخلاص انسان را به راهی می برد که برای او کشیده شده و پای رفتن در آن راه به او داده شده است. در حقیقت داشتن اخلاص به هر کس این امکان را می دهد که با تقدیر خود هماهنگ شود و راه زندگی خویش را پیدا کند و در نتیجه به موفقیت و خوشبختی برسد. از این جهت امام علی علیه السلام فرمود: من اخلص بلغ الآمال.[8] کسی که اخلاص ورزد به آرزوها می رسد. خالصانه عمل کردن یعنی تقدیم توانایی و نتیجه کارها و بلکه کل زندگی به خداوند. پاسخ چنین هدیه ای به بخشنده ترین و مهربان ترین و نیرومندترین حقیقت هستی، برترین نتیجه و گواراترین کامیابی خواهد بود. با این تبیین به روشنی معلوم می شود که« در اخلاص نیت ها، موفقیت در کارهاست.»[9] و با رابطه صمیمانه و خالصانه با خداوند درهای پیروزی و خوشبختی گشوده می شود. هدف از آفرینشی و زندگی انسان رسیدن به خداوند و پیوستن به حقیقت نامتناهی دانایی و توانایی و نور و سرور است اما هر کس راه خود را به سوی خداوند دارد بلکه خود را ه ویژه ای به سوی اوست[10] که در وجودش نوشته شده است. شخصی که با اخلاص استعدادهای خود را کشف می کند راه خود را به سوی خداوند یافته ومی تواند در قدرت و علم و نور او محو شده، در رضایت و شادمانی و آرامش کامل قرار گیرد.[11] و خیرو برکت را در عالم پیدا کند و به هم نوعان خود تقدیم کند و در لحظه لحظه زندگی و ذره ذره وجودش شکر گزاری نماید. براستی که هیچ کامیابی برتر از زندگی در نور و رحمت خداوند با هوشیاری و قدرت و رضایت کامل نیست.   پی نوشت ها: [1]. جامع السعادات ج2 ص 402. [2]. همان ص 372. [3]. العمل الخالص: الذی لا ترید ان بحمدک علیه احد الا اله عزوجل. همان  4785. [4]. فی الخالص تکون الخلاص. میزان الحکمه باب اخلاص ح 4742. [5]. عند تحقق الاخلاص تستنیر البصائر. میزان الحکمه باب اخلاص ح 4811 . [6]. بالاخلاص ترفع الاعمال . همان ح 4812. [7]. علامه المخلص فاربعه: تسلیم قلبه وتسلم جوارحه وبذل خیره و کف شره. همان ح 4784. [8]. میزان الحکمه باب اخلاص ح 4817. [9]. همان ح 4815. [10]. المیزان ج5 ذیل آیه 105 از سوره مائده. [11]. یا ایتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیه مرضیه. (فجر) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه