چگونه مي توانيم به پيشرفت خود در طي مراحل عرفاني پي ببريم؟

انسان موجودی کمال طلب بوده و برای سعادتمندی خود، همیشه کمال را طلبیده و البته گاهی در مسیر کشف و رسیدن به آن، به خطا و بیراهه رفته غافل از اینکه کمال نهايي انسان در قرابت و نزديکي به خدا که کمال مطلق است، نهفته و اولين گام در این مسير، معرفت به خود یا خويشتن شناسي است. آگاهي از ضعف ها و کاستي ها و استعدادها و کمالات ذاتي نفس خويش، احساس فقر و نياز به خداوند و راهنمايي انبياء و اولياي الهي را در انسان به وجود مي آورد و از سويي ديگر، باعث پيدايش احساس کرامت نفسانيمي گردد و در هر دو صورت، روح عصيان و طغيان، مخصوصا غرور و خودپسندي را که ريشه بسياري از گناهان است، محو مي سازد. حس خودشناسی از یک طرف انگیزه و سببی برای خداشناسی، و از طرف دیگر حس خداجویی، انگیزه خودشناسی را در انسان تقویت می کند و به بیان دیگر، راه رسیدن به کمال، یا از طریق خودشناسی است یا خداشناسی و این دو تکمیل کننده یکدیگرند؛ عرفان حقيقي، شناخت ذات خدا، اسماء و صفات و افعال اوست. تا انسان، از درگاهِ این معرفت بداند که ذات او می تواند در ذات حق، اسماء او در اسماء حق و افعال او در افعال حق فانی شده و جز عشق حق ذره ای وجود او را اشغال نکند. پس عارف کسي است که در قلب او محبتي جز محبت خدا وجود ندارد و تنها محور برنامه هاي شخصي و اجتماعي او خداست و شريعت و راه حقيقت او، در بندگي خالصانه خدا خلاصه مي شود و فقط دنبال اين است که خشنودي خدا را به دست آورد و براي به دست آوردن رضايتش، راهي جزء اطاعت و عبادت را نمي بيند؛ و در اثر مجاهده با تمايلات نفساني و انجام واجبات و ترک محرمات، به جايي مي رسد که نه تنها ملکوت عالم را مي بيند و واقعيت بر او مکشوف مي گردد که با تلاش و کوشش آنقدربه خدا نزديک مي شود که در هستي جز او کسي را نمي بيند،و این نکته را از قرآن به شهود در می یابد که: «به هر جا رو کنيد، همان جا رو به خداست». و آنگاه مراتب سير و سلوک عرفاني را طي مي کندتا جایی که همه جهان هستي را به صورت جلوه گاه خداوند متعال مي بيند و گويي همه پديده هاي جهان آيينه هايي هستند که جمال احديت در آن ها جلوه گر است و چنين معرفتي، با عمل خالصانه به دستور هاي دين و پيمودن سير عبوديت و بندگي خداوند حاصل مي شود و در واقع عرفان، ثمره نهاييِ دين راستين است و آن نوري معنوي است که خداي متعال به دل هاي دوستانش افاضه مي کند. رسول خدا ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: «خداوند مي فرمايند: براي بنده هيچ راهي محبوب تر و نزديک تر به من از عمل به چيزهايي که بر او واجب کرده ام نيست؛ يعني بهترين راه نزديک شدن به من عمل به واجبات و ترک محرمات است. البته از طريق اعمال مستحبي هم خود را به حدّي به من نزديک مي کند که به او علاقه مند مي شوم، هر گاه به او علاقه مند شدم او را محبوب خود قرار مي دهم. خودم گوشش مي شوم که بشنود؛ چشمش مي شوم که با آن ببيند، زبانش مي شوم که با آن حرف بزند؛ دستش مي شوم که با آن به طرف هر چيز مي رود و بر آن فايق مي آيد (مشکلات خود را بر طرف مي کند) هر وقت مرا بخواند، جوابش مي دهم و هر وقت چيزي بخواهد عطايش مي کنم.» کسي که بر اعمال خود مواظبت کند به مقام قرب الهي نائل گشتهو از لذّت های آن برخوردار مي شود البته مؤمني که همّ و غم او دوري از آتش دوزخ و رسيدن به نعمت هاي بهشت باشد، طبعا به همان مقدار دست خواهد يافت. برای پی بردن به پيشرفت خود در طي مراحل عرفاني ، در کنار عمل به واجبات و ترک محرمات لازم است به چند نکته توجه داشته باشيم؛ که در صورت محقق شدن آنها در اعمال و رفتارمان توانسته ايم قدمي را در رسيدن به تقوا و تهذيب نفس و مراحل عرفاني برداريم؛ که عبارتند از: کم سخن گفتن و خاموشي و حفظ زبان از سخنان زايد و بيهوده و گرسنگي و کم خوردن و خلوت کردن و کناره گيري از برخي فاسدان و گناهکاران، راز و نياز و مناجات با پروردگار و گريه و زاري کردن و استمداد و کمک خواستن از خدا و پرهيز از خواهش هاي نفساني و ريا نکردن و تنها خوف از خدا را در دل داشتن، که مي توانند مراحل بسيار مهمي در رسيدن به تقوا و تهذيب نفس و سير و سلوک عرفاني باشند؛ و هر زماني اين صفات در کسي نهادينه شده باشد و روز به روز بيشتر با آنها مأنوس شود دليلي بر پيشرفت در مراحل عرفاني است. و انسان اگر بتواند اين مراحل را طي کند، به مرحله عبوديت مي رسد، عبوديت به اين معنا است که انسان خود را بنده خدا مي داند و اطاعت و فرمانبرداری از او را بر خود واجب، اما وصول به حقیقت عبودیت آن است که آنچه علماً می داند، عملاً شهود نماید و نشانه وصول به این مقام آن است که هيچ گونه خود بيني و خود پرستي در او نيست و خود و اراده اش را محو درخواست و اراده خدا مي داند، راضي به رضاي او و تسليم امر او مي شود و همه عالم را جلوه و عظمت خدا مي بيند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه