وجه تسمیه القاب حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ چیست؟

در آیین پر شکوه اسلام در مورد انتخاب نام زیبا و خوش آهنگ و معنی دار، سفارش و تأکید بسیار شده است. این امر را نه تنها برعهده پدر و مادر گذاشته بلکه داشتن نام و لقب پسندیده را یکی از حقوق مشروع فرزندان به حساب می آورد، با توجه به چنین زمینه ای در اسلام، به هر کدام از اسامی و القاب حضرت زهرا ـ علیها السلام ـ که توجه شود علاوه بر معانی زیبا و پسندیده، دارای نکات آموزنده و هدفی ارزنده هم بوده است.در اینجا باید توجه به این مطلب داشته باشیم که لقب و کنیه در ادبیات عرب نقش خاصی دارد. زیرا در واقع، وسیله یا عاملی است که توصیف و تشخیص خصوصیات اخلاقی و روحی هر فرد را نشان می دهد. و از سوی دیگر در آن روزها مسأله لقب و کنیه و نام افراد از اهمیت به خصوص و حسّاسی برخوردار بوده است.بنابراین تعمق در نام فاطمه (سلام الله علیها) و سایر القاب حضرت، ما را با ابعاد مختلف شخصیت زهرای اطهر(س) آشنا می سازد که به بررسی کوتاه القاب آن بزرگ بانوی اسلام می پردازیم.امام صادق علیه السلام می فرماید: «حضرت فاطمه را نه نام است: فاطمه، صدیقه، مبارکه، طاهره، زکیه، راضیه، مرضیه، محدثه، زهرا.[1]1) فاطمه: پیش از ظهور اسلام سه تن از زنان بدین نام موسوم بوده اند که در اسلام به فواطم مشهورند: فاطمه دختر اسد بن هاشم و فاطمه دختر عتیه بن ربیعه و فاطمه دختر عمر بن عائذ. فاطمه وصفی است که از مصدر فطم و فطم در زبان عرب به معنای بریدن، قطع کردن و جدا شدن آمده است. شیخ صدوق در خصال صدوق و امالی در توضیح نام مبارک فاطمه از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که: بدان جهت او را فاطمه گفتند که او از شرک و شرور و بدیها جدا شده و بریده است.[2] و همچنین در جای دیگر فاطمه و شیعیانش را از جهنم بریده شده معرفی می نمایند.[3]2) صدیقه: صدیقه یعنی بسیار راستگو. کسی که در راستگویی کامل است و هرگز دروغ نگفته است و سخن خود را بعمل خود تصدیق می نماید نمونه و مظهر اعلای چنین شخصیتی است و مَثَل روشن صدیقه بودن است صدق در رفتار و گفتار از مراحل عالیه ایمان و صفای نفس و دل است به طوری که دارندگان چنین خصوصیتی از امتیازات ویژه ای برخوردار است و در ردیف انبیای الهی توصیف شده اند.[4]3) مبارکه: برکت یعنی نمو و سعادت و افزایش. راغب در توضیح این کلمه می نویسد: جایی که خیر الهی به صورتی که قابل نگهداری و شمارش و اندازه گیری و محدود کردن نباشد و هر کس به آن بنگرد فزونی محسوس در آن خیر بیند، گویند در آن برکت است و مبارک است.[5]برکت، رشد و نمو، سعادت و هر آنچه خیر خوبی است، همه و همه را خداوند متعال در نسل پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) قرار داد و این همه را نیز منحصر و مخصوص به وجود مبارک زهرای اطهر و سلاله پاک و ذریه او قرار داد. لذا بخاطر همین برکات که نمونه بارز آن فرزندان آن حضرت هستند آن حضرت را مبارکه لقب دادند.4) طاهره: طاهره یعنی پاک و پاکیزه از هر پلیدی و زشتی، امام باقر علیه السلام به نقل از پدران بزرگوارش علیهم السلام می فرماید: فاطمه دختر محمد صلی الله علیه و آله بدین جهت طاهر نامیده شد که از هر پلیدی پاکیزه بود.[6] شخصیت حضرت زهرا علیها السلام نمونه بارز اهل بیت در آیه شریفه تطهیر است. 5) زکیه: مشتق از زکات است که به معنای نمو و زیادتی و برکت است که از برکت الهی حاصل شده لذا آن حضرت زکیه مبارکه هستند که این برکت و فزونی همراه با برکت هم در دنیا و هم در آخرت می باشد.[7]6) مرضیه: درجه مرضیین در نزد پروردگار درجه ای عالی است و چه کم و اندکند از بندگان خدا که مورد رضای حق قرار گرفته اند و مسلّما قرار گرفتن در زمره افراد مرضیّ به خاطر عدالت ورزیدن و استقامت و پایمردی انجام پذیر است. و از جمله کسانی که به این درجه و مقام بزرگ نائل شده اند حضرت زهرا سلام الله علیها است.7) محدثه: اسحاق بن جعفر می گوید: از امام صادق علیه السلام شنیدم که فرمود: ملائکه از آسمان فرود می آمدند و مانند حضرت مریم دختر عمران با فاطمه سخن می گفتند و فاطمه هم با آنها سخن می گفت.[8] به همین خاطر لقب محدثه یکی از القاب حضرت فاطمه علیها السلام می باشد.8) زهرا: زهرا در لغت به معنای درخشنده و روشن و این لقب از هر جهت برازنده این بانوی پاک است زیرا او چهره درخشان زن مسلمان، فروغ تابان معرفت و نمونه روشن پرهیزگاری و خداپرستی است. این درخشندگی به ساعتی مخصوص و روزی معین اختصاص ندارد، از آن روز که وظیفه خود را تعهد کرد تا امروز و برای همیشه چون گوهری بر پیشانی تربیت اسلامی می درخشد. به هر صورت مقام و منزلت حضرت زهرا علیها السلام آنقدر بلند است که تنها بخشی از مقام و منزلت او را در قالب القاب می توان شناخت.معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:1ـ پژوهشی پیرامون القاب و اسامی حضرت زهرا سلام الله علیها، علیرضا سبحانی نسب.2ـ نامها و القاب فاطمه زهرا سلام الله علیها، لاهیجی.3ـ زندگانی حضرت زهرا سلام الله علیها، محمد عبده.پاورقی ها:[1] . مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، ج43.[2] . جلاء العیون، ج1، ص125.[3] . بحارالانوار، ج43، ص211.[4] . نساء/ 68؛ مریم/ 39 و 56.[5] . مفردات، راغب اصفهانی، بیروت، ص119.[6] . بحارالانوار، ج43، ص19.[7] . مفردات، ص388.[8] . بحارالانوار، ج43، ص87. .

راسخون

مرجع:

ایجاد شده در سه روز پیش

لینک کوتاه