نام ها و القاب حضرت زهرا (س) چیست؟

حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از اسامی و القاب متفاوتی برخوردار است و هر یک از آن‌ها دربردارنده وجوهی از شخصیت این بانوی عظیم‌الشأن می‌باشند. مشهورترین این اسامی، نُه اسم است که در روایتی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده‌اند. برترین زنان جهانیان، یگانه دختر نبی اکرم صلوات الله علیه و آله، زوجه ولیّ خدا و مادر ائمه معصومین سلام الله علیهم اجمعین، حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها از اسامی و القاب متفاوتی برخوردار است و هر یک از آن‌ها دربردارنده وجوهی از شخصیت این بانوی عظیم‌الشأن می‌باشند. مشهورترین این اسامی، نُه اسم است که در روایتی از امام صادق علیه‌السلام نقل شده است؛ «قَالَ أَبُو عَبْدِاللَّهِ الصَّادِقُ علیه‌السلام لِفَاطِمَةَ علیها‌السلام تِسْعَةُ أَسْمَاءٍ عِنْدَاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فَاطِمَةُ وَ الصِّدِّیقَةُ وَ الْمُبَارَکَةُ وَ الطَّاهِرَةُ وَ الزَّکِیَّةُ وَ الرَّضِیَّةُ وَ الْمَرْضِیَّةُ وَ الْمُحَدَّثَةُ وَ الزَّهْرَاءُ... .» غیر از این اسامی و القاب، موارد دیگری در نقل‌های دیگر و زیاراتی است که در مورد ایشان وارد شده است. در ادامه به معانی اندکی از این اسامی پرداخته می‌شود. فاطمه عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ علیه‌السلام قَالَ: لَمَّا وُلِدَتْ فَاطِمَةُ علیها ‌السلام أَوْحَى اللَّهُ إِلَى مَلَکٍ فَأَنْطَقَ بِهِ لِسَانَ مُحَمَّدٍ صلّی الله علیه و آله فَسَمَّاهَا فَاطِمَةَ ثُمَّ قَالَ إِنِّی فَطَمْتُکِ بِالْعِلْمِ وَ فَطَمْتُکِ مِنَ الطَّمْثِ ثُمَّ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه‌السلام وَ اللَّهِ لَقَدْ فَطَمَهَا اللَّهُ بِالْعِلْمِ وَ عَنِ الطَّمْثِ فِی الْمِیثَاقِ؛ از امام باقر علیه‌السلام نقل شده، هنگامى که فاطمه سلام الله علیها متولّد شد، خداى عزّ و جلّ به یکى از فرشتگان وحى نمود تا کلمه فاطمه را بر زبان پیامبر صلی الله علیه و آله جارى کند. لذا رسول خدا صلی الله علیه و آله نام این دختر را فاطمه نهاد و به او فرمود: من تو را با علم و دانش همراه و از پلیدى پاک نمودم. سپس امام علیه‌السلام فرمود: به خدا سوگند که حق تعالى فاطمه سلام الله علیها را در روز عهد و میثاق (عالم ذر) با علم قرین و از پلیدی‌ها و حیض بر کنار نمود.کافی/ ج 1/ص460 قَالَ ابْنُ عَبَّاسٍ لِمُعَاوِیَةَ أَ تَدْرِی لِمَ سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ فَاطِمَةَ قَالَ لَا قَالَ لِأَنَّهَا فُطِمَتْ هِیَ وَ شِیعَتُهَا مِنَ النَّارِ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلی الله علیه و آله یَقُولُهُ؛ ابن عباس خطاب به معاویه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نقل می‌کند که حضرت فاطمه سلام الله علیها به این دلیل فاطمه نامیده شد که خودش و شیعیانش از آتش بریده و دور شده‌اند. عیون أخبار الرضا علیه‌السلام/ ج 2/ ص73 امام صادق علیه‌السلام بعد از بیان اسامی حضرت زهرا سلام الله علیها به یونس بن ضبیان فرمود: می‌دانی چرا فاطمه نامیده شد؟ یونس گفت مرا خبر ده مولای من! فرمود: فُطِمَتْ مِنَ الشَّرِّ؛ از شر بریده شده است... . الأمالی صدوق/ ص592 ...وَ لَکِنَّ الِاسْمَ الَّذِی سُمِّیَتْ بِهِ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى عَلِمَ مَا کَانَ قَبْلَ کَوْنِهِ فَعَلِمَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص یَتَزَوَّجُ فِی الْأَحْیَاءِ وَ أَنَّهُمْ یَطْمَعُونَ فِی وِرَاثَةِ هَذَا الْأَمْرِ فِیهِمْ مِنْ قِبَلِهِ فَلَمَّا وُلِدَتْ فَاطِمَةُ سَمَّاهَا اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى فَاطِمَةَ لِمَا أَخْرَجَ مِنْهَا وَ جَعَلَ فِی وُلْدِهَا فَقَطَعَهُمْ عَمَّا طَمِعُوا فَبِهَذَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةَ لِأَنَّهَا فَطَمَتْ طَمَعَهُمْ وَ مَعْنَى فَطَمَتْ قَطَعَت ؛ ...امام کاظم علیه السّلام فرمودند: این اسم از اسامی است که بعضى به آن موسوم بوده اند. حقّ تبارک و تعالى به تمام حوادث پیش از وقوعشان آگاه و عالم است، او مى دانست رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله در بین اقوام و طوائف ازدواج خواهد نمود و تمامشان طمع دارند که امر ولایت به وراثت به آنها برسد، لذا وقتى فاطمه سلام اللَّه علیها متولّد شد، او را فاطمه نامید و امر خلافت و وصایت را براى فرزندان او قرار داد و بدین وسیله دست سایرین را از آن کوتاه نمود؛ چرا که معناى فطمت یعنى قطع نمود. علل الشرائع/ ج 1 /ص178 منصوره سدیر صیرفى می‌گوید: امام صادق علیه‌السلام از پدرش و از اجدادش علیهم‌السلام روایت نمود که پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله فرمود: نور فاطمه علیها‌السلام پیش از آفرینش زمین و آسمان‌ها آفریده شد! یکى از مردم گفت: اى پیامبر خدا! بنابراین فاطمه از جنس بشر نیست؟! پیغمبر صلى اللَّه علیه و آله در پاسخ او فرمود: فاطمه حوراء انسیه است. گفتند: اى پیغمبر خدا! چگونه مى شود که حوریّه و انسیّه باشد؟ فرمود: پیش از این که پروردگار متعال، حضرت آدم را خلق نماید، در آن هنگام که روح‌هاى خلایق را آفرید، فاطمه را از نور خود خلق کرد و وقتی آدم را آفرید، فاطمه را به او عرضه نمود. گفته شد: اى پیامبر خدا! فاطمه در آن هنگام کجا بود؟ فرمود: نور او در میان یک ظرف کوچکى در زیر ساق عرش جاى داشت. گفتند: اى رسول خدا! غذاى وى چه بود؟ فرمود: تسبیح، تهلیل و تحمید. وقتى پروردگار متعال، آدم را آفرید و مرا از صلب او بیرون نمود، دوست داشت فاطمه را از صلب من خارج سازد؛ او را به صورت یک سیب در بهشت در آورد و جبرئیل آن سیب را نزد من آورد...! آن‌گاه جبرئیل گفت: اى محمّد! خدا تو را سلام مى رساند. گفتم: سلامتی از جانب خداست و به سوى او باز خواهد گشت. گفت: اى محمّد! این سیبى است که خداى عزّ و جلّ از بهشت براى تو هدیه فرستاده. من آن را گرفتم و به سینه خود نهادم. جبرئیل گفت: اى محمّد! خداوند جلّ جلاله مى فرماید: این سیب را میل کن! وقتی سیب را نصف کردم، نورى از آن تابید که من ترسان شدم. گفت: اى پیامبر خدا چرا آن را میل نمى کنى؟ آن را بخور و نترس! زیرا آن نور بانوئى است که در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» مى باشد. گفتم: اى دوست من جبرئیل! چرا در آسمان «منصوره» و در زمین «فاطمه» است؟ گفت: بدین سبب در زمین «فاطمه» نامیده شده که شیعیان خود را از جهنّم رهائى مى بخشد و دشمنانش از محبّت وى بى بهره خواهند بود و در آسمان بدین جهت «منصوره» است که خداوند فرموده: یَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ، بِنَصْرِ اللَّهِ یَنْصُرُ مَنْ یَشاءُ؛ یعنى در آن روز(قیامت) مؤمنان به جهت یارى خدا که هر فردى را بخواهد یارى دهد خرسند مى شوند. منظور از این یارى همان نصرتى است که حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها به دوستان خویش خواهد کرد. معانی الأخبار/صدوق/ ص396 زهرا عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام قَالَ قُلْتُ لَهُ لِمَ سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ الزَّهْرَاءُ زَهْرَاءَ فَقَالَ لِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ خَلَقَهَا مِنْ نُورِ عَظَمَتِهِ فَلَمَّا أَشْرَقَتْ أَضَاءَتِ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ بِنُورِهَا وَ غَشِیَتْ أَبْصَارُ الْمَلَائِکَةِ وَ خَرَّتِ الْمَلَائِکَةُ لِلَّهِ سَاجِدِینَ وَ قَالُوا إِلَهَنَا وَ سَیِّدَنَا مَا لِهَذَا النُّورِ فَأَوْحَى اللَّهُ إِلَیْهِمْ هَذَا نُورٌ مِنْ نُورِی أَسْکَنْتُهُ فِی سَمَائِی خَلَقْتُهُ مِنْ عَظَمَتِی أُخْرِجُهُ مِنْ صُلْبِ نَبِیٍّ مِنْ أَنْبِیَائِی أُفَضِّلُهُ عَلَى جَمِیعِ الْأَنْبِیَاءِ وَ أُخْرِجُ مِنْ ذَلِکَ النُّورِ أَئِمَّةً یَقُومُونَ بِأَمْرِی یَهْدُونَ إِلَى حَقِّی وَ أَجْعَلُهُمْ خُلَفَائِی فِی أَرْضِی بَعْدَ انْقِضَاءِ وَحْیِی ؛ جابر مى گوید محضر مبارک امام صادق علیه‌السّلام عرض کردم براى چه فاطمه زهراء سلام اللَّه علیها به زهراء نامیده شد؟ حضرت فرمودند: زیرا حقّ عزّ و جلّ او را از نور عظمت خودش آفرید و هنگامى که نور وجود فاطمه سلام اللَّه علیها درخشید، آسمان‌ها و زمین به نورش روشن شده و دیدگان فرشتگان از شدّت نورش بسته شد و تمام ملائکه حقّ تبارک و تعالى را سجده نموده و عرض کردند: اله و معبود ما، سرور و مولاى ما، این نور چه خصوصیّتى دارد که این قدر تابان و روشن است؟ خداوند متعال به آنها وحى فرمود: این نور از نور من است که در آسمان ساکنش کرده ام، آن را از عظمت خویش آفریدم، آن را از صلب پیامبرى از پیامبران که بر تمام انبیاء تفضیل و برتریش داده ام خارج نموده ام، از این نور پیشوایانى را که به امر من قیام مى کنند و مردم را به طرف من هدایت مى نمایند بیرون مى آورم، این پیشوایان را پس از انقطاع وحى، جانشینان خود در روى زمین قرار مى دهم. علل الشرائع /ج 1/ص180 - ابان بن تغلب مى گوید: محضر امام صادق علیه‌السّلام عرضه داشتم: اى فرزند رسول خدا براى چه حضرت زهراء سلام اللَّه علیها به زهراء نامیده شد؟ امام علیه السّلام فرمود: زیرا ایشان در روز سه مرتبه با سه نور مختلف براى امیرالمؤمنین علیه السّلام مى درخشید. 1- هنگام نماز صبح که مردم در فراش و بسترشان بودند، نور صورت آن حضرت مى درخشید و سفیدى آن نور به اطاق هاى آنها در مدینه مى تابید و دیوار اطاق و منازل ایشان منوّر به نور سفید مى شد؛ آنها تعجّب مى کردند و محضر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مشرّف شده و راجع به آن‌چه دیده بودند از حضرت سؤال مى‌کردند. پیامبر صلّى اللَّه علیه و آله آن‌ها را به منزل فاطمه سلام اللَّه علیها مى فرستادند، آن‌ها آنجا رفته، مى دیدند حضرت در محراب نماز نشسته و نور از محراب و صورت آن بانو ساطع است! پس مى فهمیدند نورى که دیده بودند از نور حضرت فاطمه سلام اللَّه علیها مى باشد. 2- وقتی ظهر که مى شد و خانم خود را براى خواندن نماز ظهر مهیا می‌کرد، نورى زرد رنگ از صورت آن حضرت مى درخشید و زردى نور در حُجُرات و منازل مردم مى افتاد و بدین ترتیب لباس‌ها و رنگشان زرد مى گردید! به نبىّ اکرم صلّى اللَّه علیه و آله مراجعه مى کردند و از آن جناب راجع به آنچه دیده بودند مى پرسیدند، پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله ایشان را به منزل حضرت فاطمه علیها السّلام فرستاده و وقتى به آنجا مى رفتند، مى دیدند آن حضرت در محراب نماز ایستاده و نور صورتش با رنگ زرد تلألؤ و درخشش دارد، مى فهمیدند نورى که دیده اند، نور صورت آن بانو مى باشد. 3- هنگامى که روز به آخر مى رسید و خورشید غروب مى کرد، نور صورت آن حضرت سرخ مى ‌شد؛ پس صورتش با رنگ سرخ مى درخشید و این علامت فرح و نشانه شکرگزارى آن حضرت در مقابل حقّ عزّ و جلّ بود. سرخى نور آن حضرت داخل منازل مردم مى شد و دیوارهاى حجرات آنها را سرخ مى کرد، ایشان به شگفت آمده و محضر رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله مشرّف مى شدند و سرّ آن را از آن حضرت سؤال مى کردند. پیامبر اکرم صلّى اللَّه علیه و آله ایشان را به منزل حضرت زهراء سلام اللَّه علیها فرستاده آنها به منزل خانم مى رفتند و مى دیدند که آن حضرت نشسته و خدا را تسبیح و تمجید مى نماید و نور صورتش با رنگى قرمز مى درخشد! آنها دانستند نورى که دیده بودند از نور صورت فاطمه علیها‌السّلام مى باشد؛ پیوسته این نور در صورت آن حضرت بود تا وقتى که حضرت امام حسین علیه السّلام متولّد شدند، از این تاریخ این نور در صورت هاى ما ائمّه پدید آمد و هر امامى که از دنیا مى رود در صورت امام بعدى ظاهر مى گردد تا روز قیامت. همان در روایت دیگری از امام صادق علیه‌السلام از علت نامیده شدن حضرت به زهرا پرسیدند، حضرت فرمود: لِأَنَّهَا کَانَتْ إِذَا قَامَتْ فِی مِحْرَابِهَا زَهَرَ نُورُهَا لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تَزْهَرُ نُورُ الْکَوَاکِبِ لِأَهْلِ الْأَرْض ؛ زیرا وقتى آن حضرت در محراب عبادت مى ایستاد، نورش بر اهل آسمان‌ها مى تابید، آن‌چنان که نور اختران آسمان برساکنین زمین. معانی‌الاخبار/ص64 حسن بن زید می‌گوید به امام صادق علیه‌السّلام گفتم: چرا فاطمه، زهرا نامیده شد؟ فرمود: لِأَنَّ لَهَا فِی الْجَنَّةِ قُبَّةً مِنْ یَاقُوتٍ حَمْرَاءَ ارْتِفَاعُهَا فِی الْهَوَاءِ مَسِیرَةُ سَنَةٍ مُعَلَّقَةً بِقُدْرَةِ الْجَبَّارِ لَا عِلَاقَةَ لَهَا مِنْ فَوْقِهَا فَتُمْسِکَهَا وَ لَا دِعَامَةَ لَهَا مِنْ تَحْتِهَا فَتَلْزَمَهَا لَهَا مِائَةُ أَلْفِ بَابٍ عَلَى کُلِّ بَابٍ أَلْفٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ یَرَاهَا أَهْلُ الْجَنَّةِ کَمَا یَرَى أَحَدُکُمُ الْکَوْکَبَ الدُّرِّیَّ الزَّاهِرَ فِی أُفُقِ السَّمَاءِ فَیَقُولُونَ هَذِهِ الزَّهْرَاءُ لَفَاطِمَةُ علیها‌السلام؛ زیرا او قصرى از یاقوت سرخ در بهشت دارد که ارتفاع آن به اندازه یک سال راه است و آن به قدرت خدا بدون رابطی با بالایش در هوا معلّق مانده است. آن قصر داراى صد هزار در است و بر هر درى هزار ملک ایستاده است. اهل بهشت این قصر را چنان مى بینند که شما ستاره درخشان را می‌بینید؛ پس مى گویند: این قصر درخشان به فاطمه تعلّق دارد. مناقب آل ابی‌طالب/ج3/ص330 بتولعَنْ عَلِیٍّ علیه‌السلام أَنَّ النَّبِیَّ صلی الله علیه و آله سُئِلَ مَا الْبَتُولُ فَإِنَّا سَمِعْنَاکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ تَقُولُ إِنَّ مَرْیَمَ بَتُولٌ وَ فَاطِمَةَ بَتُولٌ فَقَالَ الْبَتُولُ الَّتِی لَمْ تَرَ حُمْرَةً قَطُّ أَیْ لَمْ تَحِضْ فَإِنَّ الْحَیْضَ مَکْرُوهٌ فِی بَنَاتِ الْأَنْبِیَاء؛ نقل شده که از رسول خدا پرسیده شد منظور از بتول چیست؟ از شما شنیده‌ایم که مریم و فاطمه سلام الله علیهما بتول هستند.حضرت فرمود: بتول زنی است که هیچ‌گاه سرخی نمی‌بیند، یعنی حیض نمی‌شود؛ چرا که حیض در دختران انبیاء ناپسند است. معانی الاخبار/ص64 طاهرهعَنْ أَبِی جَعْفَرٍ عَنْ آبَائِهِ علیهم ‌السلام قَالَ إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرَةَ لِطَهَارَتِهَا مِنْ کُلِّ دَنَسٍ وَ طَهَارَتِهَا مِنْ کُلِّ رَفَثٍ وَ مَا رَأَتْ قَطُّ یَوْماً حُمْرَةً وَ لَا نِفَاسا؛ فاطمه علیها‌السلام دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله را به سبب پاک بودنش از هر ننگ و پلیدى، طاهره نامیدند و او هرگز حیض و نفاس ندید. بحار/ج43/ص19 محدّثه اسحاق بن جعفر... قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه‌السلام یَقُولُ إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَةُ علیها‌السلام مُحَدَّثَةً لِأَنَّ الْمَلَائِکَةَ کَانَتْ تَهْبِطُ مِنَ السَّمَاءِ فَتُنَادِیهَا کَمَا تُنَادِی مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَتَقُولُ یَا فَاطِمَةُ اللَّهُ اصْطَفاکِ وَ طَهَّرَکِ وَ اصْطَفاکِ عَلى نِساءِ الْعالَمِینَ یَا فَاطِمَةُ اقْنُتِی لِرَبِّکِ وَ اسْجُدِی وَ ارْکَعِی مَعَ الرَّاکِعِینَ فَتُحَدِّثُهُمْ وَ یُحَدِّثُونَهَا فَقَالَتْ لَهُمْ ذَاتَ لَیْلَةٍ أَ لَیْسَتِ الْمُفَضَّلَةُ عَلَى نِسَاءِ الْعَالَمِینَ مَرْیَمَ بِنْتَ عِمْرَانَ فَقَالُوا إِنَّ مَرْیَمَ کَانَتْ سَیِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِهَا وَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ جَعَلَکِ سَیِّدَةَ نِسَاءِ عَالَمِکِ وَ عَالَمِهَا وَ سَیِّدَةَ نِسَاءِ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِین ؛ راوی می‌گوید از حضرت امام صادق علیه‌السّلام شنیدم که مى فرمود: فاطمه سلام اللَّه علیها را به خاطر این محدّثه نامیدند که فرشتگان از آسمان فرود مى آمدند و آن حضرت را مى خواندند، همان طورى که مریم دختر عمران را صدا مى زدند. آن‌ها مى گفتند: اى فاطمه! خدا تو را برگزید و پاکیزه ات نمود و بر تمام زنان عالم اختیارت کرد. اى فاطمه! پروردگارت را بخوان و سجده اش نما و با رکوع کنندگان رکوع کن و بدین ترتیب حضرتش با آنها سخن مى گفت و آنها نیز با جنابش حدیث و سخن مى گفتند. شبى فاطمه سلام اللَّه علیها به فرشتگان فرمود: مگر مریم بنت عمران بر تمام زنان عالم برترى ندارد؟ فرشتگان عرضه داشتند: مریم بانو و سرور زنان عالم خودش بود و خداوند عزّ و جلّ تو را بانو و سرور زنان عالم خودت و عالم مریم قرار داده و بدین ترتیب تو سرور تمام زنان عالم هستى از اوّلین تا آخرین. علل الشرایع/ج1/ص182 نوریه، سماویه و حانیه ابن شهر آشوب در کتاب شریف مناقب، اسامی را از حضرت نقل می‌کند که حضرت در آسمان، با این اسامی خوانده می‌شود که عبارت از "نوریه"، "سماویه" و "حانیه" می‌باشند. و یُقَالُ لَهَا فِی السَّمَاءِ النُّورِیَّةُ، السَّمَاوِیَّةُ، الْحَانِیَةُ. علامه مجلسی در معنای حانیه می‌فرماید: «الحانیةُ أی المشفقةُ على زوجِها و أولادِها؛ یعنی زنی که نسبت به شوهر و فرزندانش مهربان است.» بحار/ج43/ص17 و الحمدلله ربّ العالمین/999/702/ر انتهای خبر / Rasa News :: خبرگزاری رسا لینک مطلب: http://www.rasanews.ir/ NSite/FullStory/?Id=202219 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه