افعال انسان سه گونه است : ۱. افعال غیر اختیاری مثل حرکت قلب و معده و امثال آنها که انسان کنترل مستقیم ارادی روی آنها ندارد ؛ در این گونه افعال گناه و ثواب معنی ندارد ؛ و انسان در مقابل این گونه از افعال وجودش مسئول نیست . ۲. افعال نیمه اختیاری ؛ مثل حرکت پلک و تنفس و خواب و امثال آنها که انسان تا حد محدودی می تواند بر آنها کنترل داشته باشد. انسان تا هر اندازه در این افعال اختیار دارد به همان اندازه نیز در مورد آنها مسئول است ؛ و به همان اندازه در این گونه افعال مورد امتحان قرار می گیرد .

افعال انسان سه گونه است : 1. افعال غیر اختیاری مثل حرکت قلب و معده و امثال آنها که انسان کنترل مستقیم ارادی روی آنها ندارد ؛ در این گونه افعال گناه و ثواب معنی ندارد ؛ و انسان در مقابل این گونه از افعال وجودش مسئول نیست . 2. افعال نیمه اختیاری ؛ مثل حرکت پلک و تنفس و خواب و امثال آنها که انسان تا حد محدودی می تواند بر آنها کنترل داشته باشد. انسان تا هر اندازه در این افعال اختیار دارد به همان اندازه نیز در مورد آنها مسئول است ؛ و به همان اندازه در این گونه افعال مورد امتحان قرار می گیرد . 3. افعال کاملا اختیاری ؛ مثل دروغ گفتن یا راست گفتن ، غیبت کردن یا نکردن ، دزدی کردن یا دزدی نکردن و امثال این افعال ؛ انسان در مورد این افعال کاملا مسئول است .خداوند متعال ابتدا خوب و بد افعال اختیاری و عاقبت نیک و بد آنها را از سه راه یعنی عقل , فطرت و انبیاء و کتب آسمانی به انسان آموخته است ؛ و آنگاه انسان را در شرایطی قرار می دهد که در آن شرائط به اختیار خود عاقبت خود را مشخص نماید. خداوند متعال می فرماید: « وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها - فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها - قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکَّاها - وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها »( الشمس / 7 – 10 ) (و قسم به جان آدمى و آن کس که آن را(آفریده و) منظّم ساخته، سپس فجور و تقوا(شرّ و خیرش) را به او الهام کرده است، که هر کس نفس خود را پاک و تزکیه کرده، رستگار شده؛ و آن کس که نفس خویش را با معصیت و گناه آلوده ساخته، نومید و محروم گشته است! )و فرمود : « إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً »( الإنسان / 3 ) ( ما راه را به او (انسان ) نشان دادیم، خواه شاکر باشد(و پذیرا گردد) یا ناسپاسی کند .) پس خدا وند متعال کسی را مجبور به کاری نکرده است ؛ خدا امور را آفریده و برای هر کدام نتیجه ای قرار داده است ؛ و آنگاه به انسان اطلاع داده است که فلان کار نتیجه اش هلاکت ابدی است وکار دیگری نتیجه اش رستگاری جاویدان است ؛ حال با خود انسان است که کدام راه را برگزیند. کار خداوند متعال مثل کسی است که باغی درست کرده و در آن باغ چاه فاضلابی کنده است ؛ و همه را به سوی باغ خود فرا می خواند ؛ ولی به افرادی که وارد باغ می شوند هشدار می دهد که مواظب باشند تا در چاه نیفتند ؛ امّا عده ای خیال می کنند که داخل چاه خبری هست و باغبان چیز با ارزشی در آن پنهان کرده است ؛ لذا به جای اینکه از نعمتهای باغ استفاده کنند ؛ سعی می کنند داخل چاه شوند تا شاید گنجی به دست آورند ؛ لکن داخل چاه شدن همان و غرق شدن در آن همان . حال آیا می توان گفت که باغبان ، آن عدّه را به زور و جبر داخل چاه انداخته است ؛ بلی چاه را باغبان کنده بود ؛ امّا نه برای اینکه کسی در آن بیفتد ؛ لذا به همه وارد شدگان هشدار لازم را داده بود و راه اجتناب از آن را نیز باز گذاشته و آموخته بود؛ پس اگر کسی در آن افتاده است ؛ به اختیار خود ، و به خاطر گزینش نادرست و تخلف خود افتاده است. یا امتحان خدا مثل آن مربیست که ورزشکاران زیر دست خود را تمرین می دهد و آنها را به اردوهای مختلف می برد و با حریفهای گوناگون درگیر می کند تا ورزیده شوند ؛ این ورزشکاران مجبور نیستند ؛ حتما این تمرینات را تحمّل نمایند ؛لذا می توانند در این تمرینات شرکت نکنند ؛ و به جای تمرین به خور و خواب مشغول شوند ؛ آن ورزشکاری که می فهمد که این تمرینات و سختیها به نفع اوست در این تمرینات شرکت می کند و در نهایت به مقام قهرمانی می رسد ؛ اما آنکه با اختیار خود از تمرینات فرار کرده است ، هنگام مسابقه بازنده می شود. لذا تکالیف و امتحانات الهی برای این نیست که بنده نتواند آن را انجام دهد و به جهنم برود بلکه در واقع زمینه این است که بنده ورزیده شود و به مقام انسانی برسد ؛ و از خلق و خوی حیوانی رها شود ؛ و لیاقت ورود در بهشت راپیدا کند ؛ چون بهشت جایی است که فقط انسان را می پذیرد و غیر انسان را در خود راه نمی دهد ؛ و جهنم نیز چیزی نیست جز ظهور همان خلق و خوی غیر انسانی. خدا کسی را به جهنم نمی برد ؛ هرکسی با عمل خویش ، وجود آخرتی خویش را ساخته است ؛ آنکه طبق دستور خدا عمل کرده خود را انسانی ساخته است ؛ اما آنکه به دستورات عمل نکرده است ، خود را حیوانی و شیطانی ساخته است غ لذا در آخرت به شکل غیر انسان محشور می شود. خداوند متعال می فرماید : « أَلاَّ تَزِرُ وازِرَةٌ وِزْرَ أُخْرى - وَ أَنْ لَیْسَ لِلْإِنْسانِ إِلاَّ ما سَعى - وَ أَنَّ سَعْیَهُ سَوْفَ یُرى »(النجم / 38-40) (که هیچ کس بار گناه دیگرى را بر دوش نمى گیرد - و اینکه براى انسان بهره اى جز سعى و کوشش او نیست.- و اینکه تلاش او بزودى دیده مى شود ) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه