درباره این مطلب که : حضرت علي ـ عليه السلام ـ زماني که مردم خواهش کردند که حضرت علي(ع) خلافت را بپذيرد حکومت را به آب بيني بز (گوسفند) تشبيه کرده و گفتند "اگر اين عهد الهي نبود و اميد به حمايت مظلومان نداشتم هرگز حکومت را نمي پذيرفتم" ؛توضيح دهيد؟

در ابتدا بايد به ديدگاه حضرت در مورد حکومت و هم چنين هدف ايشان از حکومت توجه کنيم تا بتوانيم به تحليلي در مورد سخن مذکور برسيم. حضرت علي ـ عليه السلام ـ همچون ساير موحدين هدف از حکومت را هدايت جامعه مي داند چنان چه خود مي فرمايند: پس بدان برترين بندگان نزد خدا امام عادل و درستکاري است که هدايت شده و ديگران را هدايت کند، سنت و طريقه دانسته شده را بر پا دارد و بدعت باطل و نادرست را بميراند، و به تحقيق سنت ها روشن و هويداست و براي آنها نشانه هايي است و بدعت ها نيز آشکار است و آنها نيز نشانه هايي دارند». پس از رحلت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ رهبري جامعه اسلامي به دست افراد عادي جامعه افتاد که خود نيز نياز به راهنمايي داشتند و مردم نيز ناباورانه اين امر را پذيرفتند. حضرت در فرازي مي فرمايند: به خدا سوگند در دلم نمي گذشت و به خاطرم نمي رسيد که عرب خلافت را پس از پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ از خاندان او بر آرد، يا مرا پس از وي از عهده دار شدن آن باز دارد. و باز در موردي ديگر مي فرمايد: در هنگام رحلت پيامبر پيش خود گفتيم ما اهل بيت پيامبر و وارثين او و عترت او و اولياء او هستيم و کسي در اين باره با ما اختلاف ندارد و در حق ما طمع نمي کند. ولي آنچنان که مي دانيد انحراف صورت گرفت و بدعت ها جاي سنت ها را گرفت و مردم نيز اين بدعت ها را پذيرفتند و در نظر مردم «علي» و نقش الهي او فراموش شده و همگان به او به ديده افراد عادي مي نگريستند و نه امام منصوب از جهت خداوند و حافظ دين و مبيّن وحي و همين امر فضا را براي امام که هدف از حکومت را هدايت مردم و احياي سنت ها و زدودن بدعت ها مي دانست بيش از پيش تيره و تار مي ساخت چنان که خود حضرت هم اوضاع را مورد اشاره قرار مي دهد: «و إنّ الآفاق قد أغامت و المججّة قد تنکّرت». همه افق ها را ابرهاي تيره فتنه پوشانده و راه راست ناشناس گرديده است وقتي لشگر معاويه عبيد الله بن عمر را طيّب بن طيّب پاکيزه پسر پاکيزه مي خوانند در مقابل لشگر علي نيز محمد بن أبي بکر را به آن نام مي خوانند. و اين نشان از مقبوليت خلفاي قبلي حتي در لشگر امام دارد و اين کار را براي امام که قصد احياي سنت پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ را دارد مشکل مي کند. امام با توجه به سختي اوضاع و براي رد اين اتهام که تشنه قدرت است ديدگاه خود در مورد حکومت را در فرازهائي تبيين مي فرمايند: 1. شأن والاي حکومت مشروع در نامه اي به معاويه که مدعي خلافت مسلمين را دارد مي نويسد: «ترقيت الي مراقبة بعيدة المرام، نازحة الاعلام، تقصر دونها الأنوق و يحازي بها العيّوق». جايي را براي خود در نظر گرفته اي که رسيدن بدان دشوار است، و نشانه هايش دور و ناپايدار، عقاب بدان نمي رسد و در بلندي مانند ستاره عيوق مي باشد». و همچنان که اشاره شد حکومت و جانشيني پيامبر را حق منحصر به فرد خويش مي داند چنان که در جواب سعد بن أبي وقاص که امام را حريص به حکومت مي داند مي فرمايد: «أنتم والله لأحرص و أبعد و أنا أخص و أقرب». به خدا سوگند شما نالايق تر و حريص تر و من شايسته تر و نزديک تر به رهبري جامعه ام. 2. اشاره به بي ارزشي حکومت غير مشروع و قدرت بدون احياي ارزش هاي ديني و انساني «لالفيتم دنياکم هذه أزهد عندي من عفطة عنز». فهميده ايد که اين دنياي شما نزد من خوارتر است از عطسه بز ماده «والله لهي النعل أحب إلي من امرتکم إلا أن اقيم حقّا أو أدفع باطلا». سوگند به خدا اين کفش نزد من از امارت و حکومت بر شما محبوب تر است مگر اين که حقّي بر پا کنيم يا باطلي را بزدايم. 3. اتمام حجت با مردم مبني بر عمل به روش خود و عدم دلبستگي به حکومت «و اعلموا إنّي إن أجبتکم رکبت بکم ما اعلم و لم أصغ إلي قول القائل و عتب العاتب». پس بدانيد که اگر من اين امر (خلافت) را بپذيريم آنچه که صلاح بدانم انجام مي دهم و به سفارش کسي گوش نخواهم داد و از سرزنش کسي نمي هراسم. با توجه به نکات مطرح شده مي توان نتيجه گرفت که حضرت با بيان بي ميلي به حکومت قصد اتمام حجّت با مردم و بيان مشکلات موجود و تبيين روش حکومتي خويش را دارند علاوه بر اين که رسيدن به هدف که همانا هدايت مردم و احياي سنّت نبوي و زدودن بدعت هاست به علّت فاصله گرفتن مردم از ارزش ها بسيار مشکل گرديده است، جرج جرداق نويسنده مشهور مسيحي هم اين نکته را مورد اشاره قرار مي دهد: «او در آن روز خلافت را نمي پذيرفت و به آن راضي نمي شد؛ زيرا او درباره خلافت نظر خاصي داشت و مردم آن را به صورت ديگري مي خواستند. او در اين باره از ايشان نبود و ايشان نيز از وي نبودند. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه