در شان نزول این آیه نقل شده که درباره مشرکین نازل گردیده ، به این بیان پس از شهادت حمزه عموی پیامبر در جنگ احد ، مشرکان به وعده ای که به وحشی قاتل حمزه داده بوند ، وفا نکردند .

در شان نزول این آیه نقل شده که درباره مشرکین نازل گردیده ، به این بیان پس از شهادت حمزه عموی پیامبر در جنگ احد ، مشرکان به وعده ای که به وحشی قاتل حمزه داده بوند ، وفا نکردند . وحشی و طرفدارانش پشیمان شده نامه ای به رسول خدا (ص) نوشتند که ما پشیمان شده ایم، ولی بر اساس آنچه شما در مکه فرموده اید که افراد مشرک گناهکار در اسلام پذیرفته نمی شوند ،خود را واجد ایمان آوردن نمی دانیم چرا که مرتکب همه گناهان شده ایم در این جا بودکه «آیه 70 هفتاد سوره فرقان» نازل شد . ترجمه آیه چنین است :« کسی که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته کند، آناند که خدا بدی هایشان را به حسنات تبدیل می کند و خدا آمرزنده ی مهربان است . رسول خدا (ص) به آنها اعلام نمود . آنها در پاسخ نوشتند :« ما خوف آن داریم که نتوانیم عمل صالح انجام دهیم . »و مشمول این آیه نشویم که آیه 48 سوره نساء نازل شد . ترجمه آن چنین است : خداوند (هرگز ) شرک رانمی بخشد و پایین تر از آن را برای هر کس بخواهد (و شایسته بداند ) می بخشد و آن کس که برای خدا ، شریکی قرار دهد ، گناه بزرگی مرتکب شده است . باز نوشتند ما می ترسیم تحت عنوان مشیت (یمن یشاء) قرار نگیریم در اینجا «آیه 53 زمر »نازل شد .«قل یا عبادی الذین اسرفوا علی انفسهم لا تقنطوا من رحمه الله ان الله یغفر الذنوب جمیعاً انه هو الغفور الرحیم» . بگو ای بندگان من ،که به خویشتن زیاده روی روا داشتید ! از رحمت خدا مایوس نشوید، همانا خداوند ، همه گناهان را به شرط توبه می آمرزد که او خود آمرزنده ی مهربان است رسول خدا (ص) پیام را فرستاد . وحشی و تمام یارانش مسلمان شدند و به خدمت رسول خدا (ص) رسیدند . پیامبر آنها را پذیرفت . پس از وحشی چگونگی شهادت ‹‹ حمزه ›› را پرسیدند و پس از توضیح ، خطاب به وحشی فرمود جایی برو که از دید من پنهان باشی وحشی به شام رفت و در همانجا از دنیا رفت . (1)از آنجا که اهل کتاب ، هر کدام به نوعی از عقیده شرک آمیز برخوردار بودند ، می توان گفت این آیه به دنبال آیه قبل آن ، تهدیدی بخشوده نمی شود مگر آنکه از آن دست بردارند ، توبه کنند و موحد شوند به عبارت دیگر هیچ گناهی به تنهایی ایمان را از بین نمی برد همان طور که هیچ عمل صالحی با شرک ، انسان را نجات نمی بخشد . این آیه از آیاتی است که افراد موحد را به لطف و رحمت پروردگار دلگرم می سازد زیرا خداوند ، طبق این آیه امکان بخشش همه گناهان را غیر از شرک اعلام کرده است . طبق روایتی که مرحوم طبرسی در مجمع البیان از امیر مومنان علی (علیه السلام ) نقل کرده ، این آیه امید بخش ترین آیات قرآن است (1)، زیرا افراد بسیاری هستند که مرتکب گناهان عظیمی می شوند برای همیشه از رحمت و آمرزش الهی مایوس می گردند و همان سبب می شود که باقیمانده عمر را در راه گناه و خطررا با همان شدت بپیمایند ولی امید به آمرزش و عفو خداوند، وسیله موثر بازدارنده ای نسبت به آنان در برابر گناه و طغیان میگردد بنابراین آیه مورد بحث درواقع یک مسئله تربیتی را تعقیب می کند . ممکن است گفته شود : این آیه در عین حال ، مردم را به گناه تشویق میکند زیرا وعده آمرزش همه گناهان غیر از شرک در آن داده شده است . شک نیست که منظور از این وعده آمرزش وعده بدون قید و شرط نیست بلکه افرادی را شامل می شود که یک نوع شایستگی ازخود نشان بدهند و مشیت خداوند که در این آیه ذکر شده به معنی حکمت الهی است زیرا هرگز خواست خدا از حکمت او جدا نیست و حکمت او اقتضا نمی کند بدون شایستگی ، کسی را مورد عفو قرار دهد . بنابراین جنبه تربیتی و سازندگی آیه به مراتب بیش از سوء استفاده هایی است که ممکن است از آن بشود نکته قابل توجه این که : آیه فوق ارتباطی با مساله توبه ندارد زیرا توبه و بازگشت از گناه همه گناهان حتی شرک را می شوید ، بلکه منظور از آن امکان شمول عفو الهی نسبت به کسانی است که توفیق توبه نیافته اند یعنی قبل از آن که از کرده های خود پشیمان شوند و یا بعد از پشیمانی و قبل از جبران اعمال بد از دنیا بروند . توضیح اینکه از بسیاری از آیات قرآن مجید استفاده می شود : وسایل آمرزش و بخشودگی گناه متعدد است که آنها را می توان در 5 موضوع خلاصه کرد . 1) توبه و بازگشت به سوی خدا توام با پشیمانی از گناهان گذشته و تصمیم بر اجتناب از گناه در آینده و جبران عملی اعمال بد به وسیله اعمال نیک .2) کارهای نیک فوق العاده که سبب آمرزش اعمال زشت می گردد . «ان الحسنات یذهبن السیئات 25/ شوری» 3) شفاعت که شرح آن در جلد اول تفسیر نمونه ، ذیل آیه 48 سوره بقره آمده است . 4) پرهیز از گناه کبیره که موجب بخشش گناهان صغیره است که شرح آن ذیل آیه 31 سوره نساء آمده است 5) عفو الهی که شامل افرادی می شود که شایستگی آن را دارند و آیه مورد بحث به آن اشاره دارد .از اینجا روشن می شود چرا شرک قابل عفو نیست البته این شرک شرک جلی است نه خفی (2) شرک جلی یعنی کسی یا چیزی را شریک خداوند قرار دهیم ) زیرا مشرک ارتباط خود را از خداوند بکلی بریده است و مرتکب کاری شده که بر خلاف تمام ادیان و نوامیس آفرینش است . (3)منبع :تفسیر مجمع البیان، مرحوم طبرسی ،ذیل آیه مورد بحث . تفسیر نمونه ، آیه ... مکارم شیرازی ، ج 3 ،ص 525- 520.به نقل از اداره پاسخگویی آستان قدس رضوی (لوح فشرده پرسمان، اداره مشاوره نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها، کد: 54/400008) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه