دیدگاه نویسنده «نقد قرآن» درباره تحدی قرآن چیست؟

نویسنده کتاب «نقد قرآن» ادعا کرده است: «مبارزه طلبی قرآن یک مغالطه است. چون نوشته هر کس مثل خودش منحصر به فرد است. مثلاً شعر فردوسی و نثر سعدی و غزل حافظ و حتی با دقت علمی، نوشته ها و گفته های افراد عادی منحصر به فردند. هیچ کس نمی تواند مانند شعر فردوسی و نثر سعدی و غزل حافظ بگوید. ادیبان مختلف سعی در تقلید از آنان کردند ولی موفق نشده اند. آیا این بدان معنا است که شعر فردوسی و نثر سعدی و غزل حافظ معجزه اند؟ به هیج عنوان»[ نقد قرآن، ص 22.].پاسخ:در این باره اولین نکته قابل توجه آن است؛ میان «عدم تکرارپذیری» یک پدیده و «منحصر به فرد بودن» یک پدیده تفاوت وجود دارد. به این معنا که به دقت عقلی و فلسفی تکرار یک پدیده با تمام خصوصیات محال است زیرا حداقل یکی از عناصر و ابعاد آن مانند«زمان» تغییر کرده است. اما «منحصر به فرد بودن» در ادبیات عمومی به معنای برتری بدون رقیب است. که متأسفانه برای شبهه افکنان این نکته دقیق پوشیده مانده است. و یا گرفتار مغالطه شده اند. در ادامه باید دانست؛ مسأله تحدی و هم آوری طلبی قرآن، تنها در قالب الفاظ و زیبایی های نظم و نثر و شعر خلاصه نمی شود بلکه می توان گفت: اساس این تحدی فرو فرستادن معارف بلند و آمیختگی آن با زیبایی و گستردگی شبکه معنایی می باشد. به طوری که حقایق جهان هستی و وقایع تاریخ پیامبران و دقایق مرتبط با هدایت انسان با بیان و قالبی بی نظیر در قرآن ارائه شده است. قالبی که از یک سو نثر است و محدودیت قافیه و ردیف را ندارد و از سوی دیگر همانند نظم است و از زیبایی و روانی و آهنگ پذیری برخوردار است و از ملال آوری متن ساده به دور است. در حالی که درباره نمونه های ادعا شده چنین نیست که منحصر به فرد باشند و از جهت تحدی و هم آوردطلبی بتوان آنها را همسنگ قرآن دانست.ناگفته نماند؛ اعجاز و برتری قرآن تنها به جنبه های ادبی و محتوایی نیز خلاصه نمی شود بلکه شدت تأثیرگذاری و نفوذ و خوشایندی آن برای گروه های سنی مختلف از کودکان تا پیران و از کمترین سطوح علمی تا بالاترین سطح علمی بسیار شگفت آور می باشد. و این نیز از ویژگی های انحصاری قرآن می باشد. به گونه ای که تلاوت و حفظ آیات قرآن سینه به سینه و از نسلی به نسل دیگر و در میان مردمان کشورهای گوناگون همچنان فراگیر و گسترده تر می شود و دانشمندان و صاحبان تفسیر از بلندای معارف قرآن بهره مندند و دیگر مردمان از تلاوت و حفظ و مفاهیم قرآن به تناسب علم و علاقه خود بهره مند می شوند. این خود بهترین گواه بر حقانیت قرآن و تأثیرگذاری آن در طول تاریخ است.به عبارتی اعجاز قرآن در چهار ویژگی و امتیاز، تجلی یافته:1. فصاحت الفاظ و زیبایی عبارات،2. بلاغت معانی و بلندی مفاهیم،3. شگفت انگیزی نظم و تألیف موضوعات،4. بی نظیری اسلوب و سبک.اجتماع عوامل چهارگانه فوق است که تأثیر در نفوس، لذت تلاوت، نرمی دل و شرح صدر را برای بشر به ارمغان آورده است. و به تعبیر استاد مطهری بشر از خلق این هندسه بی نظیر موجود در قرآن ناتوان است[ ر. ک: سبحانی، جعفر، الهیات، ج 2، ص 145 طبع دوم ؛ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، ج 2، ص 125.].اما آثار و اشعار شاعران هر یک در جهتی بر دیگری برتری دارند. به طور مثال حافظ در غزل عرفانی بسیار عالی شعر می سراید:مزرع سبز فلک دیدم و داس مه نو یادم از کشته خویش آمد و هنگام دروفردوسی در حماسه سرایی گوی سبقت را ربوده است:که گفتت برو دست رستم ببند نبندد مرا دست چرخ بلندسعدی در پند و موعظه اوج می گیرد: و مولوی در تمثیل عرفانی چیره دست است: از این چند نمونه شعر شاعران حکیم و زبردست فارسی زبان به خوبی می توان فهمید که هر شاعر در یک بعد و در یک میدان گوی سبقت را ربوده و بر دیگران برتری یافته است؛ به همین جهت، مقایسه هیچ یک با دیگری درست نیست و نمی توان گفت: حافظ برتر از فردوسی یا سعدی بهتر از مولوی می سراید.ازاین رو است که وقتی از امیرمؤمنان(علیه السلام) می پرسند: بهترین و بالاترین شاعر عرب کیست؟ می فرماید: «انّ القوم لم یجروا فی حَلبَةٍ تُعرَفُ الغایةُ عِندَ قَصَبتَها فانْ کانَ وَلا بُدَّ فالمَلِک الضِّلیلُ»[ رضی موسوی، شریف محمد، همان، حکمت 455.]؛ «راستی که این شاعران در یک میدان اسب نتاخته اند تا معلوم شود کدام یک گوی سبقت ربوده اند. اگر ناچار باید اظهار نظری کرد، پادشاه تبه کار [امرؤالقیس که ملک الشعرای عرب بود] بر دیگران مقدم است».بنابراین می توان نتیجه گرفت برای هماوردی میان صاحبان سخن و یا شاعران لازم است در میدانی همچون قرآن، وارد شوند و متنی آماده کنند که بیانگر حقایق و اسرار جهان هستی، اخلاق، احکام و تاریخ باشد و با نظم و آهنگ موزون ارائه شود. در این صورت برای هر داور با انصاف و صاحب فن بدون تعصب، تفاوت دو متن مشهود و محسوس خواهد بود. در این باره به نمونه هایی که ادعای هماوردی داشته اند اشاره می شود:در سال 1912 میلادی چاپخانه ای انگلیسی - آمریکایی در بولاق مصر، در نقد و ردّ اعجاز قرآن نشریه ای منتشر و در آن ادعا کرد که سوره حمد از بلاغت کامل برخوردار نیست و در آن مطالب تکراری وجود دارد و می توان نه تنها همانند این سوره، بلکه بهتر از آن را آورد. در این نشریه چنین آمده است:«اگر مؤلف قرآن به جای سوره حمد گفته بود: «الحمد للرحمن ربّ الاکوان الملک الدیان لک العبادة و بک المستعان اهدنا صراط الایمان» با کمال اختصار مطلب را ادا کرده، در عین حال، همه محتوای سوره حمد را گردآورده، از ضعف تألیف و مطالب زاید رهایی یافته و از قافیه های پست، مانند رحیم و نستعین خارج شده بود»[ ظاهر، نصیرالدین حسن، الایجاز فی ابطال الاعجاز، چ 1، الامریکانیة مصر(بولاق)، المطبعة الانکلیزیة، 1912.].گفتنی است از صدر اسلام تاکنون، نمونه های فراوانی از عبارت های مشابه آیات قرآن ساخته و پرداخت شده است که در نگاه مردم با ذوق و خردمندان صاحب سخن، نقص و ضعف آن بسیار مشهود و محسوس است. چنان که در برابر آیه شریفه (((وَ لَکمْ فِی الْقِصاصِ حَیاةٌ یا أُولِی الْأَلْبابِ)))[ بقره (2)، آیه 179.] گفته شده است «قَتلُ البعضِ احیاءٌ لِلْجَمیع»!! ؛ «اَکثروا القتلَ لیقِلُّ القتل»!![ ر. ک: معرفت، محمدهادی، التمهید، ج 5، ص 60.]و یا در برابر آیه شریفه:(((یا أَیهَا الَّذِینَ آمَنُوا قاتِلُوا الَّذِینَ یلُونَکمْ مِنَ الْکفَّارِ وَ لْیجِدُوا فِیکمْ غِلْظَةً وَ اعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُتَّقِینَ)))[ توبه (9)، آیه 32.].برخی گفته اند: «یا ایها العاقلون لا تقتلوا الذین یلونکم من المخالفین و لیجدوا فیکم رحمة و الانسانیة و اعلمو اَنَّ اللَّه مع العادلین»!!بنا بر آنچه گفته شد قرآن تنها با اسلوب لفظی خود تحدی نمی کند بلکه سبک خاص قرآن در بیان حقایق و واقعیت ها، محدود در وزن و قافیه خاص نیست در حالی که زیبایی های نظم و نثر و بدایع و لطایف را در خود داراست، این ویژگی قرآن در سطح عالی، در سایر کتاب های بشری و حتی کتاب های آسمانی دیده نمی شود. به طوری که خود پیامبر که حامل وحی است همانند آن را نیاورده است و حتی کلمات و احادیث قدسی خداوند متعال نیز با آیات قرآن متفاوت است[ ر. ک: الف. طباطبائی، محمد حسین، قرآن در اسلام، ص 118؛ب. خویی، ابوالقاسم، ترجمه البیان، بخش اعجاز قرآن؛ج. سیوطی، الاتقان، ج 1، ص 372.]. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه