آیا بیعت امام علی(ع) با خلفا محقق شد؟

پیش از پاسخ به سوال شما، ذکر این نکته به عنوان مقدمه لازم به نظر می‌رسد که: رسول خدا (ص) در هیچ‌یک از بیعت‌های خود، حتی پس از فتح مکه و چیره شدن بر مشرکان، از کسی به زور و استیلا بیعت نگرفت بنابر این، در تاریخ اسلام سقیفه، نخستین گردهمایی بود که با خشونت و پرخاش آغاز شد و برای ثباتش، به زور و ستیز از افراد بیعت گرفته شد. در پاسخ به سوال شما باید گفت: تاریخ نویسان پس از ذکر گزارش اتفاقات سقیفه، ماجرای تحت فشار قرار دادن بنی‌هاشم و امیرالمومنین علی علیه السلام را از سوی ابوبکر و عمر برای پذیرش بیعت، به چند صورت نقل کرده‌اند: 1. بعد از هجوم به خانه فاطمه سلام الله علیها، همگی بیعت کردند مگر علی بن ابی‌طالب علیه السلام چنان‌که ابن‌قتیبه می‌نویسد: «آنانی که در خانه علی علیه السلام بودند همگی بیرون آمدند و بیعت کردند، مگر علی علیه‌السلام».[1] 2. هیچ‌کدام از بنی‌هاشم تا بعد از وفات صدیقه طاهره سلام الله علیها، بیعت نکردند. ابن اثیر در این مورد می‌نویسد: «علی و بنی‌هاشم و زبیر شش ماه ماندند و با ابوبکر بیعت نکردند تا فاطمه رضی الله عنه وفات یافت، آن‌گاه بیعت کردند».[2] 3. گزارش دیگری نیز در خصوص چگونگی بیعت توسط ابن اثیر چنین نقل شده است: گفته شده که چون علی علیه السلام خبر بیعت ابوبکر را شنید از خانه بدون رداء (عبا) یا ازار (عمامه یا روپوش) با شتاب خارج شد و با ابوبکر بیعت نمود. سپس روپوش خود را خواست و پوشید. اولا: این روایت آن‌قدر ضعیف و سخیف است که کمتر مورخی آن را گزارش کرده است. و از گزارش‌های نادر به شمار می‌آید. دوم: بسیاری از مورخان سنی نیز آن را نپذیرفته‌اند و در مقابل آن موضع‌گیری هم کرده‌اند. سوم: خود ابن اثیر نیز این گزارش را نپذیرفته و این‌چنین به آن پاسخ می‌دهد: «این روایت درست و صحیح نیست، بلکه روایت صحیح این است که امیرالمومنین[3] [علی علیه السلام] بیعت نکرد مگر شش ماه‌ بعد از وفات پیامبر خدا (ص).[4] 4. امیرالمومنین علی علیه السلام در همان روز، با اجبار و اکراه بیعت کرد. محمد بن جریر طبری در این‌باره می‌نویسد: «عمر سوی علی [علیه السلام] و زبیر رفت و آن‌ها را به اجبار بیاورد و گفت: یا به دلخواه بیعت کنید و یا به اجبار از شما بیعت می‌گیریم. آن‌ها بیعت کردند».[5] 5. امیرالمومنین علی علیه‌السلام هیچ‌گاه بیعت نکرد چنان که شیخ مفید می‌نویسد: « اتفاق نظر همه- دانشمندان – محققان شیعه و عقیده حق این است که امیر المومنین علی علیه السلام هرگز با ابوبکر بیعت نکرد». در نتیجه و با توجه به 5 نظریه فوق باید گفت: اکثر اندیشمندان جهان اسلام اتفاق نظر دارند که بیعت علی علیه السلام با ابوبکر از همان روز سقیفه به تاخیر افتاد، سپس در خصوص بیعت ایشان بعد از این زمان، اختلاف کرده‌اند. [6] -------------------------------------------------------------------------------- [1] . ابن‌قتیبه دینوری، الامامه و السیاسیه، (تحقیق علی شیری، بیروت، دار الاضواء، 1410ق)، ج1، ص29. [2] . ابن اثیر، الکامل فی التاریخ (ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعاتی علمی، 1371ش)، ج8، ص21. [3] . نکته قابل توجه آن‌که: ابن اثیر که یک سنی است، در این گزارش امام علی علیه السلام را با واژه امیرالمومنین مورد خطاب قرار داده است. [4] . ابن اثیر، الکامل فی التاریخ (ترجمه ابوالقاسم حالت، تهران، موسسه مطبوعاتی علمی، 1371ش)، ج8، ص13. [5] . طبری، تاریخ الامم و الملوک، (ترجمه ابوالقاسم پاینده، تهران، نشر اساطیر، چ پنجم، 1375ش) ج4، ص1130. [6] . شیخ مفید، الفصول المختاره، (تحقیق سید علی میر شریف، بیروت،‌ دار المفید، چ دوم، 1414ق) ص40 و 56 به بعد. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه