فلسفه بیداری اسلامی در مکتب سیاسی حضرت امام(ره) را باید اسلام خواهی و حاکمیت جهانی آن دانست. از منظر امام «تمام مقصد ما مکتب ما است.» و قاطعانه اعلام می کنند که «اگر جهانخواران بخواهند در مقابل دین ما باشند ما در مقابل همه دنیای آنان خواهیم ایستاد]و[ تا نابودی تمام آنان از پای نخواهیم نشست.»

فلسفه بیداری اسلامی در مکتب سیاسی حضرت امام(ره) را باید اسلام خواهی و حاکمیت جهانی آن دانست. از منظر امام «تمام مقصد ما مکتب ما است.» و قاطعانه اعلام می کنند که «اگر جهانخواران بخواهند در مقابل دین ما باشند ما در مقابل همه دنیای آنان خواهیم ایستاد]و[ تا نابودی تمام آنان از پای نخواهیم نشست.» ضرورت شکل گیری یک جنبش عمومی و وحدت بین مسلمانان برای مقابله با گسترش استعمار و دفع سلطه قدرت های بزرگ از ممالک اسلامی، همواره یکی از دغدغه های جدی بسیاری از علما، اندیشمندان و مردم مسلمان بوده و روند پر افت و خیزی از مبارزات و تلاش های گسترده را به خود معطوف کرده است. وقوع پدیده انقلاب اسلامی ایران، سرآغاز تحولی شد که حرکت های مردمی در کشورهای اسلامی را هم از جهت آرمان ها، اصول و اهداف، هم از حیث شیوه ها و اقدامات و هم از لحاظ کمیت و کیفیت حضور مردم، متفاوت از روند گذشته کرد. امروز حتی دشمنان انقلاب اسلامی نیز با صراحت اعتراف می کنند که بیداری اسلامی در چند دهه اخیر و خصوصاً موج اخیر آن نشأت گرفته از انقلاب اسلامی ایران است. به واقع، این پدیده چه خصوصیتی دارد که توانست منشأ چنین تحولی شود؟ انقلاب اسلامی مرهون معماری و مدیریت حضرت امام خمینی(ره) است که تحولی بنیادین را در ایران رقم زد و با ساقط کردن رژیم دیکتاتور و وابسته پهلوی، الگویی جدید از نظام سیاسی مبتنی بر اسلام ناب را مستقر نمود. دست آمریکا و قدرت های بزرگ را کوتاه کرد و الهام بخش مستضعفان و مسلمانان جهان شد. آنچه امام راحل(ره) در عرصه ملی و فراملی پایه گذاری و در یک دهه آن را رهبری کرد، با مهندسی هوشمندانه و رهبری حکیمانه امام خامنه ای، با همان مختصات استمرار یافت و امروز شاهد عمق بخشی فزاینده و ارتقای این دستاوردها هستیم که می توان آن را با شتاب و گستره بیشتر در تحولات اخیر جهان اسلام دید. از این رو، رمز اصلی تغییر و شناخت چیستی و چرایی موج جدید بیداری اسلامی را باید در بازخوانی مکتب سیاسی امام(ره) و رهبری جست وجو کرد. بیداری اسلامی در سیره حضرت امام خمینی(ره) فلسفه بیداری اسلامی در مکتب سیاسی حضرت امام(ره) را باید اسلام خواهی و حاکمیت جهانی آن دانست. از منظر امام «تمام مقصد ما مکتب ما است.» و قاطعانه اعلام می کنند که «اگر جهانخواران بخواهند در مقابل دین ما باشند ما در مقابل همه دنیای آنان خواهیم ایستاد]و[ تا نابودی تمام آنان از پای نخواهیم نشست.» (6/5/66) امام(ره) به واقع بزرگ ترین و بی بدیل ترین احیاگر اسلام در عصر حاضر است. ایشان با الهام از معارف اسلام ناب، این روح را در امت اسلامی دمید که «می شود روی پای خودمان بایستیم، می شود در مقابل شرق و غرب از فرهنگ و حیثیت ملی - اسلامی مان دفاع کنیم و می توانیم دنیای مادی را شکست دهیم و پرچم لااله الاالله و محمداً رسول الله را در تمامی دنیا به اهتزاز درآوریم.» (22/11/62) راهبرد امام برای بیداری اسلامی اولین عنصر اساسی در راهبرد امام(ره)، مردمی کردن جنبش بیداری اسلامی است. امام بر اساس تجربه تاریخی و مطالعات موردی، امیدی به حرکت های حزبی برای این کار بزرگ ندارند و بر اساس الگویی که برای انقلاب ایران طراحی و پیاده سازی می کنند، خودجوش بودن و فراگیری همه اقشار در کشورهای اسلامی را مدنظر قرار می دهند. از این رو معتقدند: «کلیه مسلمانان ... وظیفه دارند که متحد شوند و با صفوف فشرده و وحدت علیه استعمار و صهیونیسم پیکار کنند و بر منافع آمریکا ضربه وارد سازند، و در راه خدمت به ملت مسلمان بکوشند.»(17/7/52) البته امام در این راهبرد نخبگان و خواص را نیز متوجه رسالت شان کرده و یادآور می شوند که: «روشنفکران اسلامی همگی با علم و آگاهی باید راه پر فراز و نشیب دگرگون کردن جهان سرمایه داری و کمونیسم را بپیمایند و تمام آزادیخواهان باید با روشن بینی و روشنگری، راه سیلی زدن بر گونه ابرقدرت ها و قدرت ها، خصوصاً آمریکا را بر مردم سیلی خورده کشورهای مظلوم اسلامی و جهان سوم ترسیم کنند.» (6/5/66) عنصر دوم در راهبردهای امام، براندازی رژیم های دست نشانده و وابسته است که امکان سلطه غرب بر بلاد اسلامی و غارت و چپاول منابع مسلمانان را فراهم می کنند. دیکتاتورهایی که همه هویت اسلامی مردم خود را نیز زیر پای ابرقدرت ها قربانی می کنند. سومین عنصر در راهبردهای بیداری اسلامی از سیره امام، استکبارستیزی و مبارزه با همه نمادهای نظام سرمایه داری و ظالمانه غرب است. «من خون و جان ناقابل خویش را برای ادای واجب حق و فریضه دفاع از مسلمانان آماده نموده ام و در انتظار فوز عظیم شهادتم. ... و به یاری خدا در کنار بسیجیان جهان اسلام، این پابرهنه های مغضوب دیکتاتورها، خواب راحت را از دیدگان جهانخواران و سرسپردگانی که به ستم و ظلم خویشتن اصرار می نمایند سلب خواهم کرد.»(6/5/66) راهبرد بعدی در سیره امام(ره)، تلاش ملت های مسلمان برای برپایی دولت های مستقل اسلامی است. «شما ای مستضعفان جهان و ای کشور های اسلامی و مسلمانان جهان، به پاخیزید و حق را با چنگ و دندان بگیرید. ... و به سوی یک دولت اسلامی با جمهوری های آزاد و مستقل پیش روید که با تحقق آن، همه مستکبران جهان را جای خود خواهید نشاند.»(15/3/68) شیوه ای که امام برای اجرای این راهبردها به مسلمانان ارائه می کند، الگوی انقلاب اسلامی ایران است. امام بارها و با صراحت تمام از صدور انقلاب سخن گفتند: «ما به تمام جهان تجربه های مان را صادر می کنیم و ... مسلماً محصول صدور این تجربه ها، جز شکوفه های پیروزی و استقلال و پیاده شدن احکام اسلام برای ملت های دربند نیست.» (6/5/66) سی سال طول کشید تا نتیجه فراخوان حضرت امام را در کشورهای اسلامی شاهد باشیم، اما حرکتی که از تونس و مصر آغاز شد و در سایر کشورها ادامه یافت، موجی سهمگین و غافلگیرکننده بود، به گونه ای که آمریکا و غرب را با همه ادعاهای شان زمین گیر کرده است. حضرت امام(ره) موانع، آسیب ها و تهدیداتی را نیز یادآور شدند که دور شدن از خدا و توکل، تفرقه و تحجر در میان مسلمین، تلاش شیطان بزرگ و حامیانش برای ایجاد انحراف در بیداری اسلامی از جمله آنها محسوب می شود. بیداری اسلامی در گفتمان امام خامنه ای بیداری اسلامی از موضوعاتی است که جایگاهی خاص در سیره نظری و راهبردهای عملی امام خامنه ای داشته و بازخوانی بیانات معظم له در طول دو دهه گذشته نشان از اهتمام ایشان به تکوین و تقویت موج بیداری اسلامی دارد. رهبر معظم انقلاب با تحلیلی از تحولات جهانی و بیداری اسلامی، تاریخ بشر را بر سر یک «پیچ بزرگ تاریخی و در آستانه تحولی عظیم» توصیف می کنند و معتقدند: «بشریت از همه مکاتب و ایدئولوژی های مادی اعم از مارکسیسم، لیبرال دموکراسی و ناسیونالیسم سکولار عبور کرده و در آغاز دوران جدیدی است که بزرگ ترین نشانه آن، توجه ملت ها به خدای متعال، استمداد آنها از قدرت لایزال الهی و اتکای ملت ها به وحی است.»(10/11/92) بر این اساس، خاورمیانه و کشورهای اسلامی، مرکز ثقل این پیچ و تحول عظیم محسوب می شوند. بیداری اسلامی از منظر امام خامنه ای سه شاخص برجسته دارد که آن را از حرکت های قبلی در این کشورها متمایز می کند. شاخص اول، مردمی بودن انقلاب در کشورهای اسلامی است. این حرکت، خودجوش و کاملاً مردمی است و جایی برای هویت حزبی در آن دیده نمی شود، در واقع احزاب سیاسی جا ماندند. بر این اساس، «مهم ترین عنصر در این انقلاب ها، حضور واقعی و عمومی مردم در میدان عمل و صحنه مبارزه و جهاد است، ... این مردمند که شعارها را می سازند، هدف ها را معین می کنند، دشمن را شناسایی و معرفی و تعقیب می کنند، آینده مطلوب را، اگر چه به اجمال، ترسیم می کنند و در نتیجه اجازه انحراف و سازش با دشمن و تغییر مسیر را به خواص سازشکار و آلوده و به طریق اولی به عوامل نفوذی دشمن نمی دهند.»( 26/6/90) شاخص دوم که جهت گیری و ماهیت این انقلاب ها را بیان می کند، اسلامی بودن آن است. «این حرکت... حرکت امت اسلامی است؛ حرکت با شعار اسلام است؛ حرکت به سمت اهداف اسلامی است ...گرایش و جهت گیری آنها هم جهت گیری دینی است؛ یعنی نماز جمعه است، نماز جماعت است، نام خداست، علمای دینند.» (1/1/90) شاخص سوم در نظریه رهبری آن است که بیداری اسلامی مخالفت با آمریکا و رژیم صهیونیستی است. «در این کشورها حرکت، ضدآمریکا و ضدصهیونیسم بود.»(9/4/90) آمریکا در این قضایا غافلگیر شد، ضربه به او ناگهانی وارد شد؛ صهیونیست ها همین جور، دولت های مستعمر پرمدعای اروپایی همین جور، اینها غافلگیر شدند.»(3/2/90) از منظر رهبر فرزانه انقلاب دو دسته آسیب ها بیداری اسلامی را تهدید می کند. اولین آسیب به حوزه درونی بر می گردد اینکه مردم گمان کنند «با سقوط حاکم وابسته و فاسد و دیکتاتور، کار تمام شد» و این موضوع باعث «کم شدن انگیزه ها و سست شدن عزم ها» خواهد شد، «آنگاه این خطر مهیب تر می شود که اشخاص در صدد تصاحب سهم ویژه در غنیمت به دست آمده باشند.»(26/6/90) آسیب دوم «روی کار آوردن عناصری است که خود را متعهد به آمریکا و غرب می دانند.» راه یابی عناصر غربگرا در ساختار اصلی قدرت، زمینه انحراف را فراهم خواهد کرد. آنها انقلاب را مصادره کرده و اهداف و تلاش های صورت گرفته را به حاشیه خواهند برد. برای پیشگیری از واکنش های مردم نیز «الگو های نوسازی شده» آمریکایی را به مردم تحمیل می کنند. البته ملت های انقلابی منطقه، از تهدیدات آمریکا و غرب نیز نباید غفلت کنند. آمریکا در طول دو دهه گذشته، براندازی نرم را در برخی کشورهای اقمار شوروی سابق با شعار دموکراسی سازی دنبال کردند و از بستر قانونی و انتخابات، موفق به کودتای های مخملی شدند که در نتیجه آن، حاکمان مورد نظر خود را بر ساختار قدرت سیاسی حاکم کردند. با توجه با ماهیت انقلاب های منطقه و نسبت های آنها با انقلاب اسلامی ایران، اینکه آمریکا بخواهد یک جنگ نرم معادل آنچه که تاکنون علیه ایران پیاده کردند، علیه این کشورها نیز به کار گیرد، دور از انتظار نیست. برای برون رفت از آسیب ها و تهدیدات نیز رهبر فرزانه انقلاب اسلامی، راهکارهایی را توصیه فرمودند که مبتنی بر تجربه جمهوری اسلامی ایران و مطالعه موردی تحولات سایر کشورها است. ایشان «توکل به خداوند و اعتماد و حسن ظن به وعده های موکد نصرت الهی در قرآن و به کارگیری خرد و عزم و شجاعت» را عنصر اساسی در عبور از آسیب ها دانستند و فرمودند: «توصیه دیگر، بازخوانی دائمی اصول انقلاب است. شعارها و اصول باید تنقیح و با مبانی و محکمات اسلام تطبیق داده شوند. استقلال، آزادی، عدالتخواهی، تسلیم نشدن در برابر استبداد و استعمار، نفی تبعیض های قومی و نژادی و مذهبی، نفی صریح صهیونیزم؛ اینها ارکان نهضت های امروز کشورهای اسلامی است و همه برگرفته از اسلام و قرآن است. اصول تان را روی کاغذ بنویسید؛ اصالت های خود را با حساسیت بالا حفظ کنید؛ نگذارید اصول نظام آینده شما را دشمنان شما بنویسند؛ نگذارید اصول اسلامی در پای منافع زودگذر قربانی شود. انحراف در انقلاب ها، از انحراف در شعارها و هدف ها آغاز می شود. هرگز به آمریکا و ناتو و به رژیم های جنایتکاری چون انگلیس و فرانسه و ایتالیا که زمانی دراز سرزمین شما را میان خود تقسیم و غارت کردند، اعتماد نکنید؛ به آنها سوء ظن داشته باشید و لبخند آنها را باور نکنید؛ پشت این لبخندها و وعده ها، توطئه و خیانت نهفته است.»(26/6/90) پرهیز از اختلافات مذهبی، قومی، نژادی، قبیله ای و مرزی، به رسمیت شناختن تفاوت ها و مدیریت آن، نظام سازی و دوری از الگوهای لائیک یا لیبرالیسم غربی، یا ناسیونالیسم افراطی، یا گرایش های چپ مارکسیستی، اعتماد به نسل جوان و استفاده از تجربه مجربان و پیران، از توصیه های مهم دیگر امام خامنه ای به ملت های انقلابی منطقه است. نکته پایانی در نگرش امام خامنه ای به بیداری اسلامی، پیش بینی معظم له در مورد دامنه این موج است. ایشان نوید دادند که: «این حرکت بیداری تا قلب اروپا خواهد رفت. آن روزی پیش خواهد آمد که همین ملت های اروپایی علیه سیاستمداران و زمامداران و قدرتمندانی که آنها را یکسره تسلیم سیاست های فرهنگی و اقتصادی آمریکا و صهیونیسم کردند، قیام خواهند کرد. این بیداری، حتمی است.»(14/2/90) (بیداری اسلامی در سیره امام و رهبری /احمد امامى، بصیرت) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه