آيا در قرآن کریم، به جمال و زيبايي اشاره شده است؟

واژه شناسي: جمال به معناي، زيبايي و آراستگي زياد و كامل، خوش منظري و زينت است. كلمه ی «جميل» نيز براي مزيد زيبايي به كار مي‌رود فَصَبْرٌ جَمِيلٌ (يعقوب گفت) صبر و خويشتن‌داري من جميل و زيباست. واژة زينت به معنای آن چه را كه انسان در تمام احوال، چه در دنيا و چه در آخرت آن را زشت نداند و از آن خوشش آيد (زيبا) در تمام احوال مي‌باشد. هر سه واژه در قرآن کریم، به كار رفته است. انواع جمال: در يك تقسيم جمال دو نوع است: 1. زيبايي كه به بدن يا فعل و كار انسان مربوط است ... خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ ... زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد با خود برداريد... .» 2. زيبايي كه به ساير پديده‌ها، غير از انسان مربوط مي‌شود. مانند ... وَأَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ بَهِيجٍ و از هر نوع گياه به جهت انگيزه در آن رويانديم.» و جمال و زيبايي كه در آية «و لكم فيها جمال حين تريحون و حين تسرحون؛ (و در آن ها براي شما زينت و شكوه است هنگامي كه به استراحت‌گاهشان باز مي‌گردانيد و هنگامي كه (صبحگاهان) به صحرا مي‌فرستيد).»آمده است، از نوع دوّم است. و در واقع جمال استغناء و خودكفائي جامعه است، جمال توليد و تأمين فرآورده‌هاي مورد نياز يك ملّت است، و به تعبير گوياتر جمال استقلال اقتصادي و ترك هرگونه وابستگي و حركت دسته جمعي گوسفندان و چهارپايان به سوي بيابان و چراگاه، سپس بازگشتشان با پستان‌هاي پر از شير دو منظرة خوش و زيبايي است كه قرآن از آن به جمال تعبير كرده است. اهميّت جمال و زيبايي از ديدگاه اسلام به گواه روانشناسان، حس زيبايي، يكي از چهار بعد روح انساني است،‌كه به ضميمه ی حسّ نيكي، و حس دانايي، و حسّ مذهبي، ابعاد اصلي روان آدمي را تشكيل مي‌دهند آن ها معتقدند تمام زيبائي‌هاي ادبي، شعري، صنايع ظريفه، و هنر به معني واقعي، همه مولود اين حسّ است، با وجود اين چگونه ممكن است، يك قانون صحيح، اين حسّ اصيل را در روح انسان خفه كند، ‌و عواقب سوء عدم اشباع صحيح آن را ناديده بگيرد، از این روی در اسلام استفاده كردن از زيبايي‌هاي طبيعت،‌ لباس‌هاي زيبا و متناسب، به كار بردن انواع عطر‌ها، و امثال آن، هم مجاز شمرده شده است و هم به آن توصيّه و سفارش شده است. روايات زيادي در اين زمينه از پيشوايان مذهبي در كتب معتبر نقل شده است. به عنوان نمونه در تاريخ زندگي امام حسن مجتبي ـ عليه‌السّلام ـ مي‌خوانيم هنگامي كه به نماز برمي‌خواست، بهترين لباس‌هاي خود را مي‌پوشيد؛ سؤال كردند چرا بهترين لباسِ خود را مي‌پوشيد؟ فرمود:‌ « اِنَّ اللهَ جميلَ يحبّ الجمال، فَاَتجمَّلُ لربّي و هو يقول اخذوا زينَتَكم عند كلِّ مسجدِ فَاُحِبُّ اَن البَس اَجمل ثيابي؛ خداوند زيبا است و زيبايي را دوست دارد و به همين جهت، من لباسِ زيبا براي راز و نياز با پروردگارم مي‌پوشم و هم او دستور داده است كه زينت خود را به هنگام رفتن به مسجد برگيريد پس من دوست دارم زيباترين لباسم را بپوشم.» اميرمؤمنان علي ـ عليه‌السّلام ـ فرمود:‌« ما لي اَراكُم قَلَحاً ما لَكُم لا تَستاكُونَ؟؛ چرا دندان‌هاي شما را زرد و كثيف مي‌بينم، چرا مسواك نمي‌كنيد؟» و يا امام كاظم ـ عليه‌السّلام ـ مي‌فرمايد: « العَطرُ مِنْ سُنَنِ المُرسلينَ ؛ بهره‌وري از عطر، از شيوة همه رسولان خدا است. » رسول گرامي اسلام فرمود: « بِئس العَبدُ القاذُرَةُ» بنده ی نامرتّب و كثيف، بنده ی بدي است. شخص از امام صادق ـ عليه‌السّلام ـ پرسيد: آشكار نمودن نعمت كه در آيه ی قرآن کریم، به آن دستور داده شده است چگونه است؟ آن حضرت در حواب فرمود: « يُنَظِّفُ ثَوبَهُ، وَ يُطَيِّب ريحَهُ، وَ يُجَصِّصُ دارَهُ، وَ‌ يُكَنِّسُ اَفييَتَهُ.» لباسش را پاكيزه سازد، خويش را خوشبو كند،‌خانه‌اش را گچ‌كاري پاكيزه نمايد، و آستانة خانه‌اش را جارو و تميز كند» در حديث ديگري علي ـ عليه‌السّلام ـ فرمود: « جَمالُ الرَّجُلِ الوَقارِ» وقار، زيبايي انسان است و نيز فرمود: « وَقارُ الرَّجُلِ نورٌ و زينَةٌ» وقار انسان، نور و آراستگي است. جمال و زيبايي پسنديده و ناپسند از ديدگاه اسلام اسلام مانند تمام موارد، حدّ اعتدال را انتخاب كرده است، نه مانند بعضي كه مي‌پندارند استفاده از زينت‌ها و تجملات هرچند به صورت معتدل «و حلال» بوده باشد، مخالف زهد و پارسائي است، و نه مانند تجمل‌پرستاني كه غرق در زينت و تجمّل مي‌شوند، و تن به هر گونه عمل نادرستي براي رسيدن به اين هدف نامقدّس مي‌دهند و اگر ساختمان روح و جسم انسان را در نظر بگيريم مي‌بينيم كه تعليمات اسلام در اين زمينه درست هماهنگِ ويژگي‌هاي روح انسان و ساختمان جسم او است. خداي سبحان در قرآن كريم كساني را كه زينت‌هاي حلال و معتدل را ممنوع و حرام مي‌كنند مورد نكوهش قرار داده مي‌فرمايد: قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ چه كسي حرام كرده است زينت‌هايي را كه خداوند براي بندگانش آفريده است... . البتّه در آيه قبلش ضمن دستور به استفاده از زينت مي‌فرمايد: يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ بخوريد و بياشاميد و اسراف نكنيد كه خداوند مسرفان را دوست نمي‌دارد.» بنابراين استفادة از زيبايي‌ها در حد اعتدال و معتدل آن پسنديده و اگر سر از اسراف و افراط درآورد كه نامش تجمُل‌پرستي است ناپسند خواهد بود. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه