آفرینش و حدیث «لولاک...»روایت «لولاک لما خلقت الافلاک» در بحارالانوار(۱) آمده است. در این باره، یکى از سه معناى زیرشایان توجه است:۱. هدف از خلقت جهان، چیزى است که جز با وجود پیامبرصلى الله علیه وآله تحقق نمى یابد. از دیدگاه قرآن، همه جهان براى انسان آفریده شده است: «خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً»(۲). انسان نیز براى بندگى - که تنها راه کمال و سعادت جاودان است - آفریده شده است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»(۳). حقیقت عبادت خداوند و پویش راه کمال در میان انسان ها نیز محقق نمى شود؛ جز با هدایت پیامبران.

آفرینش و حدیث «لولاک...»روایت «لولاک لما خلقت الافلاک» در بحارالانوار(1) آمده است. در این باره، یکى از سه معناى زیرشایان توجه است:1. هدف از خلقت جهان، چیزى است که جز با وجود پیامبرصلى الله علیه وآله تحقق نمى یابد. از دیدگاه قرآن، همه جهان براى انسان آفریده شده است: «خَلَقَ لَکُمْ ما فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً»(2). انسان نیز براى بندگى - که تنها راه کمال و سعادت جاودان است - آفریده شده است: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ»(3). حقیقت عبادت خداوند و پویش راه کمال در میان انسان ها نیز محقق نمى شود؛ جز با هدایت پیامبران. از آنجا که نبى اکرم صلى الله علیه وآله، پیام آور دین کامل الهى است، پس جز با وجود آن حضرت در میان بندگان خدا، هدف آفرینش به طور کامل محقق نمى شود.2. پیامبرصلى الله علیه وآله مى تواند تمام هدف از آفرینش جهان را در خود متجلّى کند و محقّق سازد؛ به طورى که بدون او هدف از خلقت جهان محقق نمى شد؛ اگر چه دیگر انسان ها هر یک به اندازه مرتبه کمالشان، آن هدف را به طور نسبى محقّق کرده اند. به عبارت دیگر هدف از خلقت انسان، رسیدن به حد اعلاى کمال امکانى است. این هدف در مرتبه نهایى آن در اولیاى خاص الهى و انسان کامل تحقّق مى یابد و انسان کامل؛ بلکه اکمل اولیاى الهى پیامبرصلى الله علیه وآله است.3. گفتیم پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله کسى است که هدف از آفرینش جهان را به تمام و کمال در خود محقّق ساخته است؛ اما براى اینکه پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله بتواند در این دنیا چنین کمالى را در خود محقّق سازد، باید همه این جهان آفریده مى شد و همه این انسان ها - چه مؤمن و چه کافر - خلق مى شدند تا پیامبر اکرم صلى الله علیه وآله، مجال رشد و تکامل پیدا کند و قابلیت هاى خود را در شرایط مختلف به فعلیت رساند. انسان هاى دیگر نیز هر یک به اندازه مرتبه کمالشان، غرض از خلقت اند؛ یعنى، هر اندازه کمال آنان بیشتر باشد، به غرض اصلى از خلقت نزدیک تراند و هر اندازه نقصان دارند، از آن دورتر.سه معناى یاد شده با یکدیگر قابل جمع است؛ خداوند، مى خواهد همه انسان ها به کمال نهایى برسند و این کمال، متوقّف بر اطاعت از دین الهى است و دین کامل و خاتم را پیامبر اسلام صلى الله علیه وآله آورده است. از سوى دیگر هر انسانى، به اندازه اى که به کمال مى رسد، هدف از خلقت را در خود محقّق ساخته و در کوتاهى ها و نقصان هاى اختیارى اش، از هدف آفرینش دور شده است. پس وجود این کمبودها، غرض اصلى نیست. هدف اصلى، کمال مخلوقات است و پیامبرصلى الله علیه وآله تجلّى کامل و پیشاهنگ آن است.. از طرف دیگر امامان حافظ دین هستند و اگر پس از وفات پیامبرصلى الله علیه وآله، امامت نبود، دین پیامبرصلى الله علیه وآله به انحراف کشیده مى شد. به عبارت دیگر خداوند، دین خاتم را از طریق «امامت» حفظ مى کند و امامان - به جز حضرت على علیه السلام - همه از فرزندان حضرت فاطمه علیها السلام هستند. این مسئله چنان اهمیت دارد که امام زمان(عج) مى فرماید: «دخت پیامبرصلى الله علیه وآله براى من سرمشقى نیکو است...»(7). بنابراین شاید از جهتى بتوان گفت: «اگر فاطمه نبود، امامان هم که علت مبقیه دین هستند نبودند و دین باقى نمى ماند و همچنین اگر حضرت فاطمه علیها السلام نبود، امام عصر(عج) پا به عرصه وجود نمى گذاشت؛ در حالى که با وجود و ظهور حضرت است که در نهایت هدف از آفرینش جهان و انسان محقق خواهد شد».از انچه گذشت شبهه جبراز بین میرود زیرا جبر به معنای عدم اختیاری بودن افعال انسانها است و این روایت چنین مضمونی ندارد.1) بحار الانوار,ج 15، ص 28؛ ج 16، ص 406، و ج 57، ص 199.2) بقره (2)، آیه .3) ذاریات (51)، آیه .4) مستدرک سفینه البحار، شیخ على النمازى، ج 3، ص 168 و 169.5) همان، 167.6) بحارالانوار، ج 74، ص 116.7) همان، ج 53، ص 179 و 180 .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه