خاستگاه مدگرایی چیست و آیا مد باعث تخریب ارزش های اسلامی می شود؟

به اطراف خود با دقت نگاه كنيد، چه چيزي نظر شما را جلب مي كند. به انواع و اقسام لباس هاي رنگارنگ، مدل هاي لباس هاي تنگ و چسبان و ... . يك روز مانتوي بلند و فراخ و دگر روز مانتوي كوتاه و تنگ. چند روز بعد آرايش مو به سبك آلماني و روز بعد آرايش مو به سبك ديگر. اگر از همۀ افرادي كه عادت كرده اند رفتار و نوع و سبك لباسشان را طبق آخرين مدهاي رايج تنظيم كنند، بپرسيد كه به چه علت اين كار را كرده اند. يا مثلاً اين آرم و كلمه روي لباس آنها چه كاركردي دارد؟ به سختي می‌توان پاسخ متقاعد كننده اي شنيد، جز آن كه: «خُب، قشنگه!»، «براي اينكه مُده»، «همه مي كنند!» و ... اين پاسخ ها گرچه سطحي به نظر مي رسند اما در يك تحليل روان شناختي نشان دهنده نوعي از «تعلّق گروهي»، «نوجويي»، «تنوع طلبي»، و گرايش جوانان به «امروزي شدن» است. هرچند این امر يك پديدۀ طبيعي و بهنجار در جهت ارضاي اين نيازها محسوب مي شود، اما از آنجا كه همراه كالاي مد شده شيوه هاي رفتاري، هنجاري و ارزش هاي خاصي در بين جوانان و نوجوانان رونق و شيوع مي يابد و مد، عاملي مي شود براي انتقال هنجار و ارزشي از جامعه اي به جامعه اي ديگر، بايد با پديده مدگرايي و گرايش جوانان به آن با دقت نظر بيشتري نگريست و نسبت به آسيب هاي آن حساس بود. تعريف مُد واژه مد واژه اي فرانسوي است و در زبان فرانسه به معناي طرز، عادت، شيوه، رسم و باب روز آمده است كه طبق ذوق و سليقه اهل زمان، طرز زندگي و لباس پوشيدن و غيره را تنظيم مي كند. شيوۀ متداول و باب زمان در شئون زندگي اجتماعي را مد گويند! علاوه بر تعريف گذشته مي توان مُد را چنين تعريف كرد: «مجموعۀ حالات و آداب و عادات زود گذري كه در بُرهه اي از زمان در جامعه اي داراي رواج و رونق كاملي است». خاستگاه مدگرایي: به نظر تمام روان شناسان، نوجواني و جواني فصل مهم توجه به مدگرايي و نوگرايي است. توجه به مسائل نو و پرداختن به آن بيش از هر سني در اين مقاطع رخ مي دهد كه ريشه در عوامل روان شناختي و خصوصيات اين دوره دارد كه در ادامه به برخي از آنها اشاره مي شود: 1. تنوع طلبي و نوگرايي: تغيير در سليقه و بينش يكي از ويژگي هاي انسان است. انسان طبق فطرت خود از بسياري چيزها خسته مي شود و به طرف چيزهاي جديد و نو سوق داده مي شود. اين ويژگي در دوران نوجواني و جواني نمود بيشتري پيدا مي كند. اين نياز در اين دوران بيشتر در لباس ظاهر مي شود و با تغيير در رنگ، طرح و شكل، نوع دوخت پارچه، تصاوير و نوشته هاي لباس حاصل مي شود. 2. مدگرايي و التزام هاي ناشي از دوستي: يكي از عوامل پيروي از مُد در بين جوانان و نوجوانان ترس و نگراني از مجازات هاي خصوصاً غير رسمي از سوي دوستان است. لذا تحقير و تمسخر، پوزخند زدن و متلك گفتن اطرافيان و ترس از آن باعث مي شود كه جوانان و نوجوانان از مدهاي رايج پيروي كنند. 3. مدگرايي و جلب توجه ديگران: افرادي هستند كه با تعويض و تغيير هر روزۀ لباس و آرايش خود و خريدن لباس هاي گران قيمت و مدِ روز، در صدد جلب توجه ديگران برمي آيند. استفاده از لباس هاي چسبناك، براق و رنگارنگ و ... باعث جلب توجه ديگران شده و نگاه هاي مردم را به خود معطوف مي كند. 4. رقابت و چشم و همچشمي با ديگران: انگيزۀ رقابت و چشم و همچشمي با ديگران، از ديگر عوامل پيروي از مد بين جوانان و نوجوانان محسوب مي شود. اين انگيزه، در همه افراد به ويژه جوانان وجود دارد و به گونه هاي مختلف بروز مي كند. رقابت اگر در زمينه هاي مثبت جهت داده شود، باعث پيشرفت و رشد و تكامل معنوي فردي مي شود ؛ اما اگر جهت گيري آن به سوي امور مادي و مد پرستي باشد و فرد، سعي كند از لحاظ ظاهري از ديگران عقب نماند سرانجام خوبي نخواهد داشت. 5. مدگرايي و تشخص طلبي: برتري جويي و تشخص طلبي از ديگر عوامل پيدايش مد در بين جوانان است. افرادي كه خود را برتر از ديگران و مربوط به قشر مرفه جامعه مي دانند، سعي مي كنند اين برتري را در گويش، لباس پوشيدن، محيط آرايي و سبك آرايش و زيور آلات خود نشان دهند و لذا مدهاي جديد را مطرح مي كنند. اسلام و مدگرايي همان طور كه قبلاً اشاره شد نو گرايي و تمايل به مدهاي جديد يكي از نيازهاي فطري بشر است. اگر مد متناسب با هويت ملي و تاريخي، فرهنگي و مذهبي، استقلال و آزادي، و در جهت حفظ اصول و مباني اعتقادي و جهان بيني جامعه باشد، مورد قبول شرع خواهد بود ولي اگر مد مغاير و مخالف با اين ملاك ها باشد، مناسب نخواهد بود، زيرا جامعه و فرد را در ابعاد مختلف ديني، ملي، سلامت روحي و ... دچار اختلال و آسيب مي كند. به بيان ديگر در يك نگاه كلي اسلام با تمام مدهاي مطرح در جامعه مخالف نيست. اسلام، امروزي شدن و نوگرايي در سبك و شيوه لباس پوشيدن را نيز به طور كلي پذيرفته است. آنچه اسلام با آن مخالف است، پشت پا زدن به ارزش ها (مثل پوشش شرعي، پرهيز از اسراف و ...)، رعايت نكردن اخلاق اجتماعي، آزادي مطلق در روابط دختر و پسر و همانند سازي با بيگانگان است. حال اگر اين پديده هاي انحرافي در قالب مد به خورد جوانان داده شوند و ميل فطري «نو گرايي» و نياز «امروزي بودن» به لجنزار انحرافات سوق يابد، اسلام با آن مخالف است. آسيب هاي مدگرايي مدگرایی افراطی و آلوده دارای آسیب‌هایی است که برخی از آنها عبارتند از: 1. بحران هويت: به مجموع باورها، ارزش ها و رفتارها هويت گفته مي شود. باورها اساس ارزش ها و ارزش ها پايه رفتارها را تشكيل مي دهند. بحران هويت زماني رخ مي دهد كه فرد نتواند به باورهايي جداي از باورهاي ديگران برسد و براي خود نقش ثابتي پيدا كند. انساني كه هر روز خود را به شكلي تازه در مي آورد و سبك زندگي اش را به روش جديد و متاثر از مدگرايي تغيير مي دهد، هيچ گاه هويت ثابت خويش را نخواهد يافت؛ زيرا يكي از نشانه هاي هويت و شخصت سالم، ثبات است. 2. شكست و ناكامي: با توجه به محدوديت امكانات و ميزان فراغت مردم براي دستيابي به آخرين مدها و تغيير و تحول هاي سريع و شتابان و مهار ناپذير شكل زندگي، انسان هر چه تلاش كند نمي تواند به آرزوي خود (كه همان مد گرايي است) برسد؛ در نتيجه احساس ناتواني و فرسودگي مي كند و اين مي تواند در روحيه نوجوان و جوان تأثير منفي داشته باشد. 3. تسلط فرهنگي و سياسي: مسلمانان با استفاده از محصولات غربي، كه عمدتاً نشأت گرفته از عقايد و افكار مادي گرايانه آنهاست، در واقع فرهنگ غير ديني آنها را به نوعي پذيرفته اند. چنان چه در روايات آمده است: «كسي كه خود را شبيه به قومي كند به تدريج از آن قوم (در ابعاد مختلف) خواهد شد». ملتي كه در كوچك ترين امور زندگي كه پوشش و ظاهر است، از كشورهاي به ظاهر پيشرفته تقليد مي كند، بايد منتظر باشد كه در جنبه هاي فرهنگي و سياسي هم در چنگال استعمار در آيد و عروسك خيمه شب بازي آنها شود. 4. اتلاف انرژي: مهم ترين فصل زندگي هر فرد دوره جواني و نوجواني است. در اين دوره سرنوشت فرد رقم مي خورد. زماني كه نوجوان به دنبال مدهاي جديد باشد، با ارزش ترين سرمايه او [يعني عمر] در پيچ و خم مد گرايي به يغما مي رود. گرايش به مدهاي جديد موجب اتلاف وقت و انرژي و قابليت هاي فكري نوجوان مي شود. در اين صورت فعاليت هاي فكري، علمي و اجتماعي نوجوان جاي خود را به مد گرايي مي دهد و تمام وقت و انرژي او صرف انتخاب مدهاي جديد تر مي شود و ديگر فرصتي براي فعاليت هاي علمي نوجوان باقي نمي ماند و رفته رفته نوجوان از مسير واقعي زندگي خود منحرف مي شود و سر از ناكجا آباد در مي آورد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه