بهترین عملی که انجام آن بصورت متوالی (هر روزه) روح انسان را نورانی کرده و گسترش می دهد و به طور کلی باعث تغییر اساسی در وضعیت روحانی انسان می شود چیست؟

با ذکر یک مقدمه به جواب سوال شما می پردازیم همان گونه که بدن انسان دارای اجزائی است، انسان از جهت روحی نیز داراي ابعاد مختلفی است به خاطر همین یک عامل به تنهایی نمی تواند روح را به کمال برساند، بلکه حتماً باید برنامه ای تدوین کرد که همه ابعاد روحی انسان را رشد دهد. نقصان در بعدی از ابعاد روح، تأثیر منفی در رشد ابعاد دیگر دارد. علمای اخلاق همیشه توصیه دارند که به همه ابعاد روحی با هم توجه شود در این صورت است که نورانیت سرتاسر روح و قلب آدمی را فرا می گیرد. اسلام برای کمال روح و نورانیت آن (با توجه به ابعاد مختلف آن) برنامه ای کامل را تدوین کرده و توسط پیامبر اکرم ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ به انسان ها ارائه داده است. شما با عمل به این برنامه به طور تدریجی نورانیت روحی خاصی را در خود حس خواهید کرد. بنابر مقدمه ای که گذشت، مشخص می شود که يک عامل به تنهايي کافي نيست و نياز به يک برنامه است و بهترين برنامه هم برنامه اسلام است و بنده چهار چوب برنامه اسلام و چند نکته مهم را خدمتتان عرض می کنم. برنامه اسلام خداوند متعال انسان را خلق کرده و آگاه به مصالح او است و بهتر از هر کس دیگر می داند چه چیزی برایش مفید یا مضر است و چه چیزی روح او را به کمال می رساند به خاطر همین هر آن چه که برای رشد روحی و جسمی انسان لازم بوده واجب کرده و هر آن چه که برای او مضر بوده حرام کرده است و اعمالی که از مرتبه مصلحتی کمتری برخوردارند مستحب یا مکروه شده اند. روح ما هم زمانی به کمال و نورانیت می رسد که در محور خدا و فرامین او عمل کنیم بنابر مطالبی که گفته شد روشن شد که مهم ترین عامل رشد روحی انسان، عمل به واجبات و تکالیف الهی است و غذای اصلی روح هم همین است؛ در روایات هم به این امر خیلی تاکید شده است که به دو مورد آن اشاره می کنیم: 1ـ پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ فرمود: به آن چه خدا واجب کرده عمل کن تا با تقوا ترین مردم باشی. 2ـ امام صادق ـ علیه السلام ـ در حدیث قدسی: خداوند متعال می فرماید: هیچ عبادتی به اندازه ادای واجبات، بنده ام را نزد من محبوب نمی کند. و مهم ترین چیزی که باید ترک شود گناهان کبیره و صغیره است چون همان گونه که برای سلامتی جسمی باید از بعضی از چیزها دوری کرد برای سلامتی روح هم باید از گناهان دوری کرد تا مانع رشد و نورانیت روح نشود، امام صادق ـ علیه السلام ـ در روایتی زیبا در این باره می فرماید: هیچ کوششی بدون ورع و پرهیزکاری (دوری از گناه) سودمند نیست. بعد از عمل به واجبات و ترک محرمات، انجام مستحبات و ترک مکروهات تا جایی که در توان شخص باشد به رشد و کمال روحی کمک شایانی می کند، شما با مطالعه توضیح المسائل و کتب اخلاقی می توانید آگاهی لازم را در مورد واجبات و محرمات و مستحبات و مکروهات بدست آورید. چند نکته مهم وجود دارد که بنده به شما توصیه می کنم حتماً به این نکات توجه کنید و با یک برنامه ریزی خوب به آن عمل کنید. 1ـ سه چیز در موفقیت، انجام فرامین خداوند نقش مهمی دارد و توجه به این سه امر به هر مومنی که می خواهد فرامین الهی را انجام دهد و روحی نورانی داشته باشد توصیه می شود که عبارت است از 1ـ مشارطه 2ـ مراقبه 3ـ محاسبه. 1ـ مشارطه: مشارطه یعنی انسان با خود عهد و پیمان می بندد که در انجام تکالیف و ادای وظایف کوتاهی نکند و در کار خیر کوشا و از کارهای ناپسند خودداری کند. 2ـ مراقبه: یعنی بعد از عهد و پیمان در تمام اوضاع و احوال، مراقب و نگران خویش باشد. مبادا عهد خود را بشکند و در واقع حقیقت مراقبه آن است که هیچ گاه خدا را فراموش نکند و در همه جا یاد خدا باشد. 3ـ محاسبه نفس: یعنی حسابرسی و بازنگری نسبت به گذشته و تعهد به آینده. کیفیت محاسبه الف) باید خود را به جای دیگری فرض کند و مورد محاسبه قرار دهد. در روایات آمده: مومن باید در مقام محاسبه؛ خود را همانند شریکی که از شریکش حساب می کشد، زیر ذرّه بین حساب قرار دهد. ب) در مقام محاسبه اول به واجبات و محرمات بپردازد تا بداند آیا اوامر و نواهی الهی را کاملاً رعایت کرده است یا نه، سپس به مستحبات و کارهای دیگر بپردازد و این کار را در هر شب انجام دهد. ج) پس از بررسی، اگر نتیجه خوب بود خدا را شکر گزارد و از او توفیق بیشتر بخواهد. اگر منفی بود از خداوند طلب آمرزش کند و آماده جبران مافات گردد و نواقص را توسط حسنات از میان بردارد. 2ـ نکته دوم: دوست خوب هم از اهمیت زیادی برخوردار است؛ چون دوست خوبی که از نورانیت روحی خوبی برخوردار است و با تقواست در به کمال رسیدن دوست خود خیلی کمک می کند. در روایات به این امر خیلی تاکید شده که چند نمونه را خدمتتان بیان می کنم. در روایتی امام علی ـ علیه السلام ـ می فرمایند: بیشترین صلاح و درستی، در همنشینی با خردمندان و صاحبدلان است. امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: هر که تو را به سرای جاویدان فرا خواند و در راه کار کردن برای رسیدن به آن سرا یاریت رساند، همو دوست دلسوز است. 3ـ نکته سوم: تفکر: مقداری از وقت خود را به تفکر بپردازید در مورد نعمت های خداوند فکر کنید در مورد وظایف الهی خود فکر و به مهربانی های خداوند توجه کنید؛ در مورد مرگ و آخرت بیندیشید و ببینید در قبال این مهربانی ها و الطاف خداوند چه کار کرده اید آیا توانسته اید به فرامینش عمل کنید یا نه؟ آیا توشه ای برای بعد از مرگ خود دارید؟ در روایت هم آمده: «ألتفکّر یدعوا الی البرّ و العمل به؛ تفکر انسان را به نیکی و نیکوکاری دعوت می کند. 4ـ مدام به مسجد رفتن و برنامه ریزی برای دعا خواندن؛ در بعضی از اوقات به نشاط و نورانیت روحی کمک می کند و خوب است شما به آن توجه داشته باشید؛ چون مسجد و دعا یک انس خاص به خداوند در ما حاصل می کند و باعث عشق بیشتر به خداوند متعال می شود. امام صادق ـ علیه السلام ـ می فرماید: بر تو باد به دعا کردن، زیرا که در آن شفای هر دردی است و امام علی ـ علیه السلام ـ می فرماید: محبوب ترین کار نزد خداوند، در روی زمین دعا است. و بهترین محل برای دعا و انس با خداوند هم مسجد است چون که خانه خدا است و رحمت خاص خداوند در این مکان ها نازل می شود. 6ـ نماز شب یکی از عواملی که باعث نورانیت دل می شود و در روایات هم تأکید زیادی روی آن شده است، نماز شب است که به دو روایت اشاره می کنیم. 1ـ پیامبر خدا ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: هرگاه بنده ای در دل شب تار، با سرور خود خلوت کند و با او به راز و نیاز پردازد، خداوند نور را در دلش ثابت گرداند. 2ـ امام علی ـ علیه السلام ـ فرمود: از آن زمان که این سخن پیامبر ـ صلی الله علیه و اله و سلم ـ را شنیدم که «نماز شب نور است» نماز شب را ترک نکردم. یک نکته اخلاقی و مهم دیگری هم از آقای بهجت: سجود لله افضل عبادات است و بالاترین مقام جسمانی است که در آن انسان عبودیت را برای خدا اختیار کند همین سجود است. نکات مهم دیگری هم وجود دارد که شما می توانید با مراجعه به کتب ادعیه و کتب اخلاقی از آن ها اطلاع پیدا کنید. در سوال دیگری شما خواسته بودید، بدترین عملی که باعث کدورت قلب و باعث بی حالی می شود را ذکر کنیم. جواب: مهم ترین چیزی که باعث کدورت قلب و بی حالی معنوی انسان می شود گناه است (و گناه که باشد البته گناهان کبیره اثرات منفی بیشتر بر روان انسان می گذارد.) و در این زمینه روایاتی وارد شده است که دو نمونه از آن را ذکر می کنیم: 1ـ امام صادق ـ علیه السلام ـ فرمود: هرگاه آدمی گناهی کند نقطه سیاهی در دلش پدید می آید اگر توبه کند آن نقطه پاک می شود و اگر باز هم گناه کرد آن نقطه بزرگتر می شود. تا جایی که همه دلش را فرا می گیرد و از آن پس هرگز روی رستگاری را نمی بیند. 2ـ امام رضا ـ علیه السلام ـ فرمود: هیچ یک از شیعیان علی نیست که روز مرتکب بدی یا گناهی شود، مگر آن که شب اندوهی به او رسد که آن بدی و گناه را فرو ریزد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه