آيا در آيات و روايات در رابطه با تشويق به داشتن روابط اجتماعي وتعامل داشتن با عموم مردم اشاره اي شده است؟

انسان موجودي اجتماعي است که براي استمرار زندگاني خود ناگزير از همزيستي با انسان هاي ديگر است افزون بر اين زندگي اجتماعي و روابط انساني به هويت و شخصيت افراد شکل داده و بستر مناسب براي شکوفايي استعدادهاي انساني را فراهم مي آورد. لذا بزرگترين فصل کتاب زندگي در رابطه با ديگران است و در همين بخش است که ارزش هاي الهي و انساني زيادي از قبيل صداقت، امانت داري، ايثار، سخاوت، گذشت، حسن ظن و اعتماد به ديگران و دهها خصلت ديگر به بار مي نشيند بنابراين بدون ترديد انسان ها در همه جوامع به گونه هاي مختلف با هم در ارتباط هستند و اين رابطه دو يا چند جانبه براي زندگي اجتماعي از اهميت انکار ناپذيري در حيات انساني برخوردار است. در کشورهاي غير مذهبي فقط در جهت تأمين نيازهاي مادي و دنيايي بهره گرفته شده مي شود، امّا مکتب مقدس اسلام همان طوري که از تعاليم و تکاليف اجتماعي آن بر ميايد از اين عامل جهت تحقق آرمان هاي انساني و الهي و نيز تأمين نيازهاي دنيوي بهره مي گيرد روي همين جهت پيامبرش رحمت براي عالميان بوده امّا محبت و مودتي که اسلام به عنوان حلقه اتصال انسان ها از آن استفاده و مردم را به سوي آن دعوت مي نمايد به اين معني نيست که پيروانش مجاز باشند با هر کسي مطابق خوشايند او رفتار کند تا کافر و مؤمن آنان را بپذيرد و خوب و بد به آنان عشق بورزد. چنان با نيک و بد خو کن که بعد از مردنت عرفي مسلمانــت به زمزم شويد و هنـــد و بسوزانــد زيرا چنين انسان هايي از نظر اسلام ارزش ندارد زيرا يا بي مسلک اند و يا دو چهره و چند چهره، از نظر اسلام تنها محبت کافي نيست بلکه محبت توأم با مسلک لازم است که افراد را به هم ديگر نزديک و جمع کند و نيز اسلام نه تنها پيروانش را به انزوا و بي تفاوتي نسبت به جلب مردم دعوت نمي کند بلکه اينکه کسي فقط قدرت دافعه داشته باشد را مذمت مي کند و آن را نقص بشمار مي آورد. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ناتوان ترين مردم کسي است که از دوست يافتن ناتوان باشد و ناتوان تر از او کسي است که دوست خود را از دست بدهد». در اين کلام حضرت آحاد جامعه را به حفظ پايه هاي زندگي اجتماعي ترغيب مي نمايد و به قطع مي توان گفت آن قدر که اسلام بشر را به زندگي اجتماعي فرا خوانده است هيچ آئيني به اين مسأله در اين حد بها نداده است و اين امر از دعوت اسلام به رعايت شئون انساني، عفو و احسان، همکاري و انفاق و احترام متقابل و امر به معروف و نهي از منکر، روشن مي شود. برخي از آموزه هاي اسلام در زمينه روابط اجتماعي و به سفارش هاي اسلام در اين رابطه: 1. احترام به افراد: در آموزه هاي ديني به اعضاء جامعه اسلامي سفارش شده که به يک ديگر احترام گذاشته و از بي حرمتي به يکديگر اجتناب کنند به بزرگترها توصيه مي شود که به کوچک تر ها (خواه از حيث سن و خواه از حيث پايگاه اجتماعي) بها بدهند و با آنان با مهرباني رفتار نمايند و از کوچکترها مي خواهند که در مقابل افراد بزرگتر با کرنش و تکريم رفتار نمايند. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در خطبه شعبانيه فرموده است: «و قّروا کبارکم و ارحموا صغارکم» به بزرگترهاي تان احترام گذاشته و به کوچکترهاي خود رحم کنيد. 2. رعايت حقوق همسايه: در مکتب اسلام به رعايت حقوق همسايه سخت بها داده شده به گونه اي که پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ فرمود:(( جبرئيل در مورد همسايه آنقدر مرا سفارش کرد که گمان بردم همسايه از همسايه ارث مي برد)). 3. شکيبايي کردن: تأکيد و ترغيب به شرح صدر در مواردي از قرآن به چشم مي خورد (سوره انشراح و...) و به عنوان مهم ترين عامل پيشرفت اسلام و درنورديدن مرزهاي جغرافيايي به شمار آمده است اينکه اسلام در اندک زماني از سرزمين خود به زودي خارج و افق هاي ديگري را گشود عللي داشته که يکي از آن ها سيره عملي و اخلاق نيک و رفتار پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ با مردم بوده است قرآن کريم خطاب به پيامبر مي فرمايد: ((اي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ در پرتو لطف خداست که تو نسبت به مسلمانان داراي اخلاق و روحيه ملايم و داراي حلم و حسن رفتار و تحمل و عفو هستي که اگر به جاي اين نحوه رفتار و معاشرت، تندخو بودي و تحمل نمي داشتي مسلمانان از دور تو پراکنده مي شدند)). يعني اخلاق نيک و معاشرت عقلائي مهم ترين عامل باز دارنده از پراکندگي امت اسلامي است از اين توصيف قرآن بر ميايد که انسان به طور عام و يک رهبر به طور خاص بايد سعه صدر به وسعت اقيانوس داشته باشد تا تلخي هايي که با آن مواجه مي شود برايش شيرين شود. البته بديهي است که انعطاف و عفو و گذشت و تحمل در مورد کارهايي است که نسب به شخص انسان صورت گرفته و ديگران نسبت به انسان کوتاهي کرده، اما انعطاف پذيري در مورد امور ديني از نظر اسلام قابل قبول نمي باشد آري تعامل منطقي با مردم هم براي شخص انسان مفيد و هم براي ديگران جذاب است و محدوده و گستره رفتار عقلائي و اسلامي اختصاص به هم کيشان و هم عقيده هاي انسان ندارد. بلکه حتي دشمنان هم از حسن معاشرت يک مسلمان بهره مند مي شوند و از مدارا کردن او لذت مي برند. آسايش دو گيتي تفسير ايندو حرف است بـا دوستان مروّت بــا دشمنان مـــدارا 4. روحيه برادري: با توجه به واقعيت هاي زندگي اجتماعي، اسلام با واقع بيني و رژف نگري خود شهروند جامعه اسلامي را به برادري فرا خواند و بدون شک اين طرح نوين که پس از شکل گيري جامعه اسلامي در مدينه الرسول اتفاق افتاد و از مسلمانان خواسته شد که دو به دو با يک ديگر عقد اخوت و برادري بخوانند تا نسبت به همديگر برادر باشند. به مراتب بالاتر از تعامل و رابطه دو جانبه است که دو انسان بين خود بر قرار کرده زيرا اين اخوت ديني از يکسو براي دو طرف حقي را ايجاب مي کند و از سوي ديگر هر يک را نسبت به همديگر مکلف مي نمايد و هر يک را در قبال طرف مقابل مسئول قرار مي دهد. لذا در فرهنگ اسلامي حق و تکليف دو روي يک سکه است. پيامبر اکرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي فرمايند: «هر يکي از شما نگهبان و مسئول همديگر هستيد سپس اين مطلب را توضيح مي دهد: پس اميري که بر مردم امارت مي کند (حق امارت دارد) و نسبت به آنان تکليف داشته و مسئول آنان است)). 5. گذشت خطاهاي ديگران: از جمله اموري که در زندگي اجتماعي لازم و ضروري است و کوتاهي در آن ممکن است زندگي بر احاد جامعه را تلخ نموده و منجر به از هم پاشيدگي آنان گردد؛ اين است که اعضاء جامعه براي استحکام زندگي اجتماعي و خانوادگي شان؛ بسياري از خطاهاي ديگران را بايد ناديده بگيرند. امام علي ـ عليه السلام ـ در سفارش خويش به محمد بن حنفيه مي فرمايد:(( با مردم حسن معاشرت داشته باش به گونه اي که وقتي نباشي بر تو گريه کنند و بدان مهم ترين امر بعد از ايمان به خدا، حسن معاشرت است و زندگي انسان همانند پيمانه است که دو قسمت آن خوبي با مردم و يک قسمت خود را به بي خبري زدن نسبت به بدي هاي آنان است)). .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه