قبل از خلقت حضرت آدم ابوالبشر (ع) موجودات دیگری به نام جنّ بر روی زمین خلق شده و در آن زندگی می کردند ؛ که آنها نیز مثل انسانها موجوداتی عاقل و مکلّف بودند. لذا در میان آنها نیز برخی مومن و برخی دیگر کافر یا فاسق بوده و هستند. یکی از افراد مومن و اهل عبادت در میان جنّها ، شخصی بود به نام حارث که تا زمان خلقت حضرت آدم (ع) حدود شش هزار سال خدا را عبادت نموده بود ؛ و چنان در عبادت خدا کوشا بود که ملائک زمینی او را جزئی از خود محسوب می داشتند.

قبل از خلقت حضرت آدم ابوالبشر (ع) موجودات دیگری به نام جنّ بر روی زمین خلق شده و در آن زندگی می کردند ؛ که آنها نیز مثل انسانها موجوداتی عاقل و مکلّف بودند. لذا در میان آنها نیز برخی مومن و برخی دیگر کافر یا فاسق بوده و هستند. یکی از افراد مومن و اهل عبادت در میان جنّها ، شخصی بود به نام حارث که تا زمان خلقت حضرت آدم (ع) حدود شش هزار سال خدا را عبادت نموده بود ؛ و چنان در عبادت خدا کوشا بود که ملائک زمینی او را جزئی از خود محسوب می داشتند. زمانی که خداوند متعال خواست آدم ابوالبشر را در زمین خلیفه ی خود قرار دهد ، به ملائک و از جمله حارث که در بین آنها بود ، امر نمود که به عنوان بزرگداشت ، به آدم (ع) سجده کنند ؛ ملائک و حارث چون برتری خاصّی در آدم نمی دیدند بر این امر الهی اعتراض نموده عیوب آدم و مزایای خود بر شمردند ؛ امّا خدا با ترتیب دادن برنامه ای ، عظمت و برتری آدم را به آنان نمودار ساخت. در این هنگام ملائک به قصور خود اعتراف نموده و سجده کردند ، ولی حارث در مقابل خدا به عناد پرداخته و راه عصیان در پیش گرفت و خدا نیز او را از درگاه خود رانده و نامید ساخت ؛ و او قسم خورد که نسل آدم را به گمراهی بکشاند. از این به بعد بود که او را ابلیس و شیطان نامیدند ؛ چرا که ابلیس یعنی ناامید از رحمت الهی و شیطان یعنی شَرور و مضرّ. خداوند متعال این واقعه را در آیات متعدّدی چنین بیان داشته است:« (به خاطر بیاور) هنگامى را که پروردگارت به فرشتگان گفت: «من در روى زمین ، نماینده اى قرار خواهم داد.» فرشتگان گفتند: «پروردگارا ! آیا کسى را در آن قرار مى دهى که فساد و خونریزى کند؟! » در حالی که ما تسبیح و حمد تو را بجا مى آوریم، و تو را تقدیس مى کنیم.» پروردگار فرمود: « من چیزی مى دانم که شما نمى دانید.» ـ خدا علم اسماء را همگى به آدم آموخت ؛ سپس آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: «اگر راست مى گویید، اسامى اینها را به من خبر دهید!» فرشتگان عرض کردند: «منزهى تو! ما چیزى جز آنچه به ما تعلیم داده اى، نمى دانیم؛ تو دانا و حکیمى.» فرمود: «اى آدم! آنان را از اسامى این موجودات آگاه کن!» هنگامى که آنان را آگاه کرد، خداوند فرمود: «آیا به شما نگفتم که من، غیب آسمانها و زمین را می دانم؟! و نیز می دانم آنچه را شما آشکار می کنید، و آنچه را پنهان می داشتید» . و (یاد کن) هنگامى را که به فرشتگان گفتیم: «براى آدم سجده و خضوع کنید!» همگى سجده کردند؛ جز ابلیس که سر باز زد ، و تکبر ورزید ، که از کافران بود (کفر درونی داشت). » (بقره:30 ـ 34)« خدا گفت: «اى ابلیس! چه چیز مانع تو شد که بر مخلوقى که با دست خود او را آفریدم سجده کنى؟! آیا تکبّر کردى یا از برترینها بودى؟! » گفت: «من از او بهترم؛ مرا از آتش آفریده اى و او را از گل.» خدا فرمود: «از آن [مقام که در بین ملائک داری] خارج شو، که تو رانده ی درگاه منى! و مسلّماً لعنت من بر تو خواهد بود تا روز قیامت. گفت: «پروردگارا! مرا تا روزى که انسانها برانگیخته مى شوند مهلت ده!» فرمود: «تو از مهلت داده شدگانى ، تا روز و زمان معیّن.» گفت: «به عزّتت سوگند، همه ی آنان را گمراه خواهم کرد، مگر بندگان خالص تو ، از میان آنها را. » فرمود: «به حق سوگند، و حق مى گویم ، که جهنّم را از تو و هر کدام از آنان که از تو پیروى کنند، پر خواهم کرد.» » (سوه ص: 73 ـ 85)از این آیات به وضوح پیداست که خدا شیطان را برای وسوسه ی بنی آدم نیافریده بود ؛ بلکه او نیز مثل بقیّه ی جنّها و تک تک انسانها موجودی است مختار و مکلّف ، که به اختیار خود بر خدا عصیان نمود و به گمان باطل خود ، برای انتقام کشی از خدا و حضرت آدم ، تصمیم گرفت که راه شیطنت را در پیش بگیرد. خداوند متعال نیز از این تصمیم شیطان استفاده کرد تا بنی آدم را بوسیله ی او مورد امتحان قرار داده در سایه ی این امتحان ، استعدادهای متعالی آنها را شکوفا سازد ؛ همانگونه که یک مربّی خوب با درگیر نمودن ورزشکاران تحت تعلیمش با رقبای قوی ، سعی می کند استعدادهای نهفته ی آنها را شکوفا سازد. 2ـ مطلب دیگر در این باره اینکه ، ابلیس در امر گمراه نمودن انسانها تنها نیست بلکه گروه زیادی از جنّها و تعداد قابل توجّهی از انسانها نیز دانسته یا ندانسته با او همکاری می کنند. لذا در سوره الناس می خوانیم: « به نام الله گسترده مهر مهر گستر. بگو: پناه مى برم به پروردگار مردم، (1) به مالک و حاکم مردم، (2) به معبود مردم، (3) از شرّ وسوسه گر پنهانکار، (4) که در درون سینه انسانها وسوسه مى کند، (5) خواه از جنّ باشد یا از انسان! (6) »از همین مطلب نیز روشن می شود که خدا افراد جنّ و انس را شیطان خلق نمی کند بلکه خود آنها هستند که با سوء اختیار خود ، گمراه شده و راه شیطنت در پیش گرفته دیگران را هم به گمراهی می کشانند. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه