در سوره ی مبارکه ی مطففين، منظور آيه ی شريفه ی 7 و 8 که در آن واژه ی از سجين استفاده شد، چيست؟ و در آيه ی 19 نيز منظور از عليين چيست؟ آيا اين دو کتاب با قرآن کریم متفاوت است؟ در آن ها از چه سخن گفته شده است؟

معناي اصلي کتاب همان صحيفه اي است که پاره اي مطالب در قالب خطوط دستي و يا چاپي در آن گنجانيده شده است؛ ولي در قرآن کریم، اين معني توسعه يافته و در اشباه و نظاير نوشته هم به کار رفته است تا آن جا که کتاب محفوظ را که نه صفحه اي دارد و نه با قلم چيزي در آن نوشته شده است، کتاب گفته است. بنابراين، در قرآن کريم، کلمه ی کتاب فراتر از معناي لغوي است و در سه قسم استفاده شده است: اول: کتاب هايي که مشتمل بر شرايع دين بوده و از سوي خداوند متعال به انبياي الهي نازل گشته. مانند کتابي که بر حضرت نوح ـ عليه السلام ـ نازل شده که آيه و انزل معهم الکتاب بالحق به آن اشاره دارد و کتابي که بر حضرت ابراهيم و موسي ـ عليهما السلام ـ نازل شده: صحف ابراهيم و موسي و کتابي که بر حضرت عيسي ـ عليه السلام ـ نازل شده است: و آتيناه الانجيل فيه هدي و نور و کتاب قرآن کريم که بر حضرت محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ نازل شده است. مانند: تلک آيات الکتاب و قرآن مبين و يا نزل به الروح الامين علي قلبک لتکون من المنذرين بلسان عربي مبين و آيات ديگري که مراد از کتاب در آن آيات قرآن کريم مي باشد. دوم: کتابي که جزئيات نظام عالم و حوادث واقعه در آن ضبط مي شود، از برخي آيات استفاده مي شود که اين کتاب ها چند قسم اند: يکي آن کتابي که مطالب نوشته شده در آن به هيچ وجه تغيير نمي کند. مانند کتاب در آيه و ما يعزب عن ربک من مثقال ذرة في الارض و لا في السماء و لا اصغر من ذلک و لا اکبر الا في کتاب مبين. و آيه ی و عندنا کتاب حفيظ و... که اين کتاب گاهي براي همه موجودات و حوادث است و گاهي به جزئيات پرداخته مي شود. مانند: و ما کان لنفس ان تموت الا باذن الله کتاباً موجّلاً که اين نوع کتاب براي هر فردي جداگانه مي باشد. قسم ديگر کتابي است که گاهي تغيير مي پذيرد هم چنان که در آيه: ی يمحوالله ما يشاء و يثبت و عنده ام الکتاب که خداوند برخي چيزها را بعد از نوشتن محو کرده و برخي را ثابت نگه مي دارد. سوم: سومين نوع کتابي که در قرآن کريم به آن اشاره شده است و سئوال مورد نظر نيز مربوط به آن است، کتابي است که اعمال بندگان را از خوب و بد در آن مي نويسند و آيات راجع به اين قسم خود بر چند نوع است: 1. کتاب مختص هر فرد: خداوند متعال در اين باره مي فرمايد: و کلّ انسان الزمناه طائره في عنقه و نخرج له يوم القيامة کتابا يلقاه منشورا و آيه يوم تجد کل نفس ما عملت من خير محضرا و ما عملت من سوء و آيات ديگر... 2. کتاب مختص امت ها: گاهي کتاب مخصوص يک امت است. يعني کتاب هاي هر فرد در يک امت را در يک کتاب (و به اصطلاح امروزه در يک قفسه جداگانه) قرار داده اند. مانند آيه ی و تري کلّ امّة جاثية کل امّة تدعي الي کتابها. 3. کتاب مشترک همه ی مردم: سومين کتابي که اعمال مردم در آن ضبط مي شود، کتاب همگاني است. مانند آيه ی: هذا کتابنا ينطق عليکم بالحق انا کنا نستنسخ ما کنتم تعلمون خود اين کتاب که اعمال همه ی مردم در آن نوشته شده است، به دو قسم تقسيم مي شود: يک: نيکوکاران دو: زشت کاران. خداوند در سوره ی مصففين در آيات 7 تا 19 به اين نوع کتاب اشاره دارد که مي فرمايد: کلا ان کتاب الفجار لفي سجين... تا آنجا که مي فرمايد: کلا ان کتاب الابرار لفي عليين... بنابراين، در قرآن کريم، سه نوع کتاب کلي داريم که عبارتند از: 1. کتاب وحي، 2. کتاب مربوط به حوادث عالم، 3. کتابي که نامه عمل بندگان خداست. و هر کدام از اين کتاب ها انواع مختلفي دارند و کتاب مورد نظر سؤال از قسم سوم کتاب است. يعني کتابي که نامه ی اعمال بندگان در آن ثبت مي شود و هيچ ارتباطي با قرآن کریم ندارد و تنها اعمال خوب يا بد انسان ها در آن نوشته شده است و سخن ديگري ندارد. اما اين که مراد از «سجين» و «عليين» چيست؟، علامه طباطبائي در اين باره مي نويسد، با دقت در آيات 7 به بعد سوره ی مطففين و مقايسه ی آن ها با آيات 19 بعد، به دست مي آيد که مراد از کلمه ی «سجين» چيزي است که مقابل و مخالف «عليين» باشد و چون معناي «عليين» علو روي علو و به عبارتي علو و والا بودن دو چندان است، معلوم مي شود که منظور از سجين هم سفلي روي سفلي يا به عبارتي پستي دو چندان و گرفتاري در چنان پستي است هم چنان که آيه ی ثم رددناه اسفل السافلين بدان اشاره دارد، پس از هر معنا نزديک تر اين است که، سجين از سجن يعني زندان باشد و معناي آيه اين مي شود: اين است کتاب فجار در حبس و زنداني است که هر کس در آن بيفتد، بيرون شدن برايش نيست. و منظور از کتاب فجار، هم يعني سرنوشتي که خداوند براي آنان مقدر کرده است و آن حتمي خواهد شد. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه