در سوره انفال آيه 67 و سوره محمد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ آيه 4 در مورد اسير گرفتن و فديه به ظاهر دو دستور متفاوت گفته شده البته تفسير آن را در تفسير نمونه خواندم لطفا توضيح بيشتري بدهيد؟

جهاد ابتدايي و جهاد دفاعي در اسلام به عنوان يک اصل و از ضروريات و واجبات دين مي باشد و ترک آن حرام و مستوجب مجازات و عقوبت است. هدف بنيادين و فرمان اوليه در همه عرصه هاي جهادي، اجراي فرمان خداوند، دستيابي به آثار بلند آن و در نهايت بهشت رضوان و بهشت لقاء است. در مرحله اجرا، فرمان جهاد و به دنبال آن استراتژي ها و تاکتيک ها بر عهده فرمانده کلّ قوا و فرماندهان اجرايي است. با اين مبنا و اصل کلّي، به ترجمه روان دو آيه مورد سوال اشاره کرده و سپس با تفسير کوتاه، پيوند منطقي بين اين دو ايجاد مي گردد. ترجمه آيه اول مورد سوال اين است که: «سزاوار نيست هيچ پيامبري اسيراني داشته باشد تا در سرزمين، کشتار بسيار کند، شما متاع دنيا را مي خواهيد ولي خدا خواستار سراي ديگر است و او پيروزمند فرزانه است...». آن چه در تفسير اين آيه قابل بيان است اين است که: شأن نزول اين آيه مربوط به جنگ بدر است. برخي از مسلمانان تلاش داشتند تا ممکن است دشمنان را اسير کنند تا در پايان جنگ در برابر آزاد سازي آن ها فديه و تاوان هنگفتي به دست آورند. اين آيه خطاب به رسول حقّ و در حقيقت تکليف به همه مسلمانان، هشداري است به اين نکته که: جمع آوري غنايم، اسير گرفتن و به دنبال آن به دست آوردن فديه و تاوان، نبايد مسلمانان را از هدف اصلي جنگ باز دارد. چون عمليات نظامي بايد گام به گام پيش رود و از همان اوّل مسايل حاشيه اي نبايد هدف اصلي قرار گيرد و اصل جنگ را ضربه پذير سازد. اين اشتباه که در جنگ احد رخ داد چه قدر خسارت آفرين شد. البته در مورد اسير گرفتن و آزاد سازي با تاوان و فديه، نظرات مختلفي وجود دارد. برخي مي گويند: طبق فرمان آيه «67» سوره انفال، اسير گرفتن ممنوع بود، سپس توسط آيه «4» سوره محمد اين حکم برداشته شد و اسير گرفتن در جنگ آزاد گشت. پس در اين آيه بحث در اين است که: اهداف بلند جنگ، بايد گام به گام پيش رود. قاطعيت در جنگ فراموش نشود و مسايل حاشيه اي و جانبي جنگ، شما را ضربه پذير نکند. کي اسير گرفتن، با اسير چگونه برخورد کردن، يا تحريم در اسير گرفتن و به دنبال آن غنايم جنگي مسايل حاشيه اي و جانبي جنگ است و منافاتي با محتواي سوره «محمد» ندارد. در آيه سوره محمد نيز آمده است: چون با کافران رو به رو شديد گردنشان را بزنيد تا از طريق خون ريزي بسيار دشمن را از پاي در آوريد. اسيران را محکم ببنديد و بعد از آن که بار سنگين جنگ بر زمين نهاده شد با منت آزادشان کنيد يا فديه بگيريد، حکم «الهي» اين است. اگر خدا مي خواست از آنها انتقام مي گرفت. لکن شما را با يکديگر مي آزمايد، اعمال کشته شدگان در راه خدا را هرگز نابود نمي کند». در مورد تفسير اين سوره بايد گفت: فرمان اوّليه قاطعيت در ميدان جنگ است. سران فتنه و پيروان آنان بايد نابود شوند. در گير و دار جنگ کسي دنبال اسير گرفتن نباشد. اگر هم اسير گرفتيد با آن ها با اقتدار برخورد کنيد و در پايان پيکار آنها را بدون تاوان يا با تاوان آزاد کنيد يا مبادله کنيد يا تبعيد کنيد يا برده کنيد. در حقيقت اين آيه در راستاي آيه اشدّاء علي الکفّار و وَقَاتِلُوهُمْ حَتَّي لاَ تَکونَ فِتْنَةٌ.... و ...فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکفْرِ... و وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا اسْتَطَعْتُم مِّن قُوَّةٍ... و... است. مورد خطاب اين آيه، اهل ايمان هستند و فرمان اصلي و اوّليه در ميدان جنگ، فرمان قاطعيت، جديّت، شجاعت، شدت و شهادت و در گير و دار جنگ تمام مشکلات را به تن ماليدن است. ترحّم با سران کفر، ترحم به پلنگ تيز دندان است. چگونگي آزادسازي اسرا در پايان جنگ و اجراي احکام فقهي در مورد اسيران بحث هاي ثانوي است. اين حکم فقهي در مورد اسيران، در مورد هر دو آيه و در مورد تمام اسيران جنگي قابل سرايت و توسعه است. خلاصه و نتيجه گيري : از مباني و منابع ديني به دست مي آيد که: جهاد از جايگاه بلندي برخوردار است و هدف اصلي در آن دستيابي به آثار بلند آن است. از آيه 67 سوره انفال به دست مي آيد که: از اوّل جنگ به دنبال اهداف بلند جنگ باشيد و از مسايل حاشيه اي و جانبي همانند اسير گرفتن و تاوان دريافت کردن پرهيز کنيد. و يا بنا به تفسير ديگر به هيچ وجه در جنگ اسير نگيريد. در آيه 4 سوره محمد نيز بحث در اين است که: در جنگ با سران و پيروان فتنه بسيار قاطع و جدّي باشيد و در گير و دار جنگ با اسيران هم با اقتدار برخورد کنيد و در پايان پيکار آن ها را بدون تاوان يا با تاوان و يا از راهکارهاي ديگر آزاد کنيد. پس بين دو آيه هيچ گونه منافاتي وجود ندارد و هر دو آيه هدف واحدي را دنبال مي کنند. در پايان بايد گفت: احکام فقهي در مورد برخورد با اسيران در پايان پيکار، در هر دو آيه يکسان است و موارد اختياري آن در اختيار فرمانده کلّ قوا و پيشواي مسلمانان است. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه