منظور از آسمان‎هاي هفتگانه در قرآن چيست؟ و چه نظراتي در اين مورد وجود دارد؟

در قرآن كريم، هفت مورد به صراحت و دو مورد به كنايه سخن از آسمان‎هاي هفت‎گانه و در يك مورد نيز ظاهراً سخن از زمين‎هاي هفت‎گانه آمده است. اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ «خداوند همان كسي است كه هفت آسمان را آفريد، و از زمين نيز همانند آنها را، فرمان او پيوسته در ميان آنها فرود مي‎آيد». قبل از آنكه مقصود از هفت آسمان و زمين روشن شود: لازم است به چند پرسش اساسي پاسخ بگوييم. 1. مقصود از سماء (آسمان): كلمه «سماء» و مشتقات آن كه سيصد و ده بار در قرآن كريم به كار رفته است؛ داراي مفهوم جامعي است كه مصاديق و معاني متعددي از آن اراده مي‎شود از جمله؛ الف. «سماء» در لغت از ريشه «سمو» به معناي بلندي است، حتي برخي لغويين ادعا كردند هر بالايي نسبت به پايين آن آسمان و هر پاييني نسبت به بالاي آن زمين است. ب. آسمان در قرآن در دو مفهوم بكار رفته است: آسمان مادي: 1. آسمان به معناي جهت بالا اصلها ثابت و فرعها في السماء «مانند درخت پربركت و پاكيزه كه ريشه آن در زمين ثابت و محكم است و شاخه‎هاي آن به آسمان كشيده شده است». (سورة ابراهيم، آية 24). 2. آسمان به معناي جوّ اطراف زمين: و نزلنا من السماء ماءً مباركاً (ق، آية 9) « و از آسمان آب مباركي را فرو فرستاديم». 3. آسمان به معناي مكان سيارات و ستارگان: تبارك الذي جعل في السماء بروجاً و جعل فيها سراجاً و قمرا منيراً (فرقان، آية 61) «بزرگوار آن خدايي كه در آسمان برج‎ها مقرر داشته و در آن چراغ روشن خورشيد و ماه تابان را روشن ساخت». آسمان به معناي معنوي: 1. آسمان به معناي مقام قرب و مقام حضور كه محل تدبير امور عالم است: يدبّر الامر من السماء الي الارض (سجده، آية 5) «اوست كه امر عالم را از آسمان تا زمين تدبير مي‎كند». 2. آسمان به معناي موجود عالي و حقيقي: و في السماء رزقكم و ما توعدون (ذاريات، آية 22) «روزي‎تان و آن چه به شما وعده داده مي‎شود (كه ظاهراً بهشت منظور است) در آسمان قرار دارد». 2. مقصود از ارض (زمين) كلمه «ارض» در قرآن، 461 بار به كار رفته است و هميشه به صورت مفرد استعمال شده است و داراي معاني و مصاديق مختلف است، از جمله؛ الف. ارض در لغت به معناي كره خاكي مي باشد كه انسان بر روي آن زندگي مي‎كند. ب. در قرآن كريم، ارض به چند معنا به كار رفته است. مانند: 1. ارض به معناي كره زمين در مقابل آسمان، (80 بار در قرآن آمده است) (فاطر، آية 41). 2. ارض به معناي قطعات زمين و آبادي: (110 بار در قرآن آمده است) (مائده، آية 33). 3. ارض به معناي عالم طبيعت و پهناي زمين (260 بار در قرآن آمده است) (نساء، آية 101). 3. مقصود از سبع (هفت) چيست؟ كلمه سبع (هفت) در عربي به دو صورت به كار مي‎رود. الف. هفت به معناي عدد مشخص و معين كه در رياضيات به كار مي‎رود. ب. هفت به معناي نماد كثرت؛ چرا كه گاهي در عرب كلمه «هفت» به كار مي‎رود و معناي كنائي آن (تعداد زياد و كثير) مراد است. (لقمان، آية 27). 4. مقصود قرآن از واژة «هفت آسمان» مفسرين دربارة واژة «هفت آسمان» چندين احتمال داده‎اند. الف: هفت به معناي عدد حقيقي باشد كه در اين صورت اين احتمالات متصور است. 1. هفت آسمان پر از ستاره و سياره مثل هفت كره خاكي زمين. احتمال وجود هفت جهان مشابه كه هنوز كشف نشده است، وجود دارد. 2. هفت مقام قرب و حضور و موجود عالي معنوي (هفت آسمان) در مقابل هفت مرتبه پست وجودي طبيعت (هفت زمين). ب. اگر هفت، به معناي كثرت باشد در اين صورت احتمالات زير متصور است: 1. خداوند آسمان‎هاي زيادي (مجموعه كرات و سيارات و...) خلق كرد. و زمين‎هاي زيادي (كره‎هاي خاكي مشابه زمين) خلق كرد. كه همه آن‎ها در فضا شناور و معلق هستند. 2. تعداد زيادي از طبقات جوّ آسمان را خلق كرد و تعداد زيادي از طبقات داخلي زمين يا قطعات زمين و اقليم‎ها را خلق كرد. 3. مراتب معنوي و مقامات قرب و حضور و موجودات عالي بسياري خلق كرد و مراتب پست طبيعت را كه بسيار است، خلق كرد. درباره زمين‎هاي هفتگانه؛ همان احتمالات را كه درباره آسمان هفت گانه گفته شده؛ آورده‎اند. با توجه به ابهامي كه در معناي هفت آسمان در قرآن وجود دارد و با توجه به ابهاماتي كه در مورد آسمان و كهكشان‎ها از نظر علمي وجود دارد؛ نمي‎توان درباره آن نظر قطعي داد و همه نظريات به صورت احتمال و گمان مطرح مي‎شود. امّا نبايد از اين نكته غافل شويم كه هدف قرآن هدايت معنوي و تربيتي بشر است و اشاره قرآن به مواردي از قبيل هفت آسمان و زمين، حركت خورشيد و زمين و... علاوه بر حقانيت آنها، نشان از قدرت لايزال او و هموار نمودن راه خداشناسي و آماده كردن زمينه تفكر و تدبر در آفرينش است. هم چنين بعضي از مطالب علمي قرآن نيازمند به زمان و اثبات علم تجربي مي‌باشد اگر علوم در مسائل علمي قرآني نظريه‌اي نداد، دليل بر باطل بودن نظريه قرآن نيست. .

مرجع:

ایجاد شده در 1400/10/19

لینک کوتاه