چطور انسان باید در برابر گناه دیگران یا بی ادبی آنان یا ویژگی های زشت اخلاقی صبرکرده عصبانی نشود و در عین حال برایش عادی نشود تا نادانسته خود به آن مبتلا شود؟در صورتی که با هر انسانی معاشرت کند او خالی از عیب نیست. متشکرم

از مجموع آیات وروایات استفاده می شود که، صبربه معنی استقامت و پایداری دربرابرگناه نیزهست، زیرا اطاعت وعبادت خداوند زحمت دارد واستقامت می خواهد. تحمل مصیبت وبلاها، مشکلات و سختیها ، اهانت ها و آزارها و تکذیب دشمنان، تحمل سختیهای میدان جنگ، تحمل فراق و دوری فرزند، بسیار مشکل است و نیازمند به استقامت و پایداری است و نیز معصیت خداوند جاذبه های نفسانی دارد، و در برابر این جذبه و خواهشهای نفسانی استقامت لازم است. به معنی ومفهوم صبر در آیات وروایات توجه بفرمایید: الف ) معنی ومفهوم صبر وانواع آن در روایات : -        الصبر حبس النفس علی ما یقتضیه العقل والشرع یعنی صبر کنترل و نگهداری نفس است در مسیر آنچه که عقل و شرع اقتضا دارد.      -        روایتی از پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله نقل شده است که آن حضرت فرمود: جبرئیل نزد من آمد و گفت: ای رسول خدا! خداوند مرا با هدیه ای به نزد تو فرستاد که به احدی قبل از تو این هدیه را نداده است، حضرت فرمود: ای جبرئیل! آن هدیه چیست؟ عرض کرد: صبر است، بعد رسول خدا صلی الله علیه وآله از جبرئیل پرسید «فما تفسیر الصبر»، تفسیر صبر چیست؟ جبرئیل گفت: صبر آن است که در سختیها، مقاومت کنی همان گونه که در شادمانی پایداری می کنی، و در فقر و تنگدستی چنانکه در هنگام وسعت روزی، صبر می کنی و در بیماری تحمل داشته باشی چنانکه در سلامتی استقامت می ورزی، پس (صبر حقیقی این است که) هرگز انسان در مصیبتها و بلاهایی که به انسان رسیده است نزد مخلوقی شکایت نکند. -        امام حسین (ع): در مواردی که حقْ تو را ملزم می سازد ، بر آنچه نمی پسندی ، شکیبا باش و در مواردی که هوای نفس تو را فرا می خواند، از آنچه که به ناحق است و دوست میداری ، خود را نگه دار . -        رسول اکرم صلى الله علیه و آله : اَلصَّبرُ ثَلاثَةٌ: صَبرٌ عِندَ المُصیبَةِ، وَصَبرٌ عَلَى الطّاعَةِ وَصَبرٌ عَنِ المَعصیَةِ؛ صبر سه نوع است: صبر در هنگام مصیبت، صبر بر طاعت و صبر بر ترک گناه. کافى، ج2، ص91، ح15 -        امام على علیه السلام : اَلصَّبرُ اَن یَحتَمِلَ الرَّجُلُ ما یَنوبُهُ وَیَکظِمَ ما یُغضِبُهُ؛ صبر آن است که انسان گرفتارى و مصیبتى را که به او مى رسد تحمل کند و خشم خود را فرو خورد. غررالحکم، ج2، ص69، ح1874 -         رسول اکرم صلى الله علیه و آله : عَلامَةُ الصّابِرِ فى ثَلاثٍ: أوَّلُها أن لا یَکسِلَ، وَالثّانیَةُ أن لا یَضجَرَ، وَالثّالِثَةُ أن لا یَشکُوَ مِن رَبِّهِ تَعالى؛ لأِنَّهُ إذا کَسِلَ فَقَد ضَیَّعَ الحَقَّ، وَ إذا ضَجِرَ لَم یُؤَدِّ الشُّکرَ، وَإذا شَکا مِن رَبِّهِ عَزَّوَجَلَّ فَقَد عَصاهُ؛ صبور سه نشانه دارد : اول آن که سستى نمى کند ، دوم آن که افسرده و دلتنگ نمى شود و سوم آن که از پروردگار خود شِکوه نمى کند ؛ زیرا اگر سستى کند، حق را ضایع کرده، و اگر افسرده و دلتنگ باشد شکر نمى گذارد و اگر از پروردگارش شکوه کند او را معصیت کرده است . علل الشرایع، ج2، ص498، ح1 -         رسول اکرم صلى الله علیه و آله : اَلصَّبرُ أربَعُ شُعَبٍ: اَلشَّوقُ ، وَالشَّفَقَةُ ، وَ الزَّهادَةُ ، وَ التَّرَقُّبُ ، فَمَنِ اشتاقَ إلَى الجَنَّةِ سَلا عَنِ الشَّهَواتِ ، وَ مَن أشفَقَ عَنِ النّارِ رَجَعَ عَنِ المُحَرَّماتِ، وَ مَن زَهِدَ فِى الدُّنیا تَهاوَنَ بِالمُصیباتِ، وَمَنِ ارتَقَبَ المَوتَ سارَعَ فِى الخَیراتِ؛صبر چهار شعبه دارد : شوق، ترس، زهد و انتظار ، هر کس شوق بهشت داشته باشد ، از هوا و هوس دست مى کشد و هر کس از آتش بترسد، از حرام ها خود را نگه مى دارد و هر کس به دنیا بى اعتنا باشد ، گرفتارى ها را به چیزى نگیرد و هر کس منتظر مرگ باشد ، در کارهاى خیر بکوشد . کنزالعمال، ج1، ص285، ح1388 ب ) موارد صبر در قرآن: در قرآن کریم، صبر در موارد گوناگونی استعمال شده است که برخی از آنها عبارتند از:           1- صبر در عبادت: فاعبده واصطبر لعبادته، خداوند را عبادت کن و در راه عبادت او صابر باش(مریم/65).           2- صبر در اطاعت: فاصبر لحکم ربّک، در انجام حکم پروردگار صابر و شکیبا باش(انسان/24). خداوند از قول حضرت اسماعیل که بر فرمان خدا صبر کرد می فرماید: قال یا ابت افعل ما تؤمر ستجدنی انشاء اللّه من الصابرین، ای پدر! آنچه از طرف خداوند مأمور هستی انجام بده که انشاءاللّه مرا در برابر فرمان الهی صابر و شکیبا خواهی یافت(صافات/102).           3- صبر در برابر مصیبت: و بشر الصابرین* الذین اذا اصابتهم مصیبة قالوا انا لله و انا الیه راجعون، بشارت بده صابران را! آنانکه در برابر مصائب صبر می کنند، و می گویند: ما همگی از خدا هستیم و به سوی خدا باز خواهیم گشت(بقره/155و156).           4- صبر در برابر سختیها و مشکلات: والصابرین فی البأساء والضراء و حین الباس، [ابرار کسانی هستند] که در برابر سختیها و مشکلات و رنجها صابر هستند(بقره/177).           5- صبر در میدان جنگ: یا ایها النبی حرض المؤمنین علی القتال ان یکن منکم عشرون صابرون یغلبوا مأتین و ان یکن منکم مائة یغلبوا الفاً من الذین کفروا بانهم قوم لا یفقهون، اگر بیست نفر صابر و پایدار باشید به دویست نفر، و اگر صد نفر صابر باشید بر هزار نفر از کافران غالب خواهید شد(انفال/65).           6- صبر در برابر آزمایش خداوند: وجعلنا بعضکم لبعض فتنة اتصبرون، ما بعضی از بندگان را وسیلة آزمایش بعضی دیگر قرار دادیم، آیا صبر خواهید کرد(فرقان/20).           7- صبر در برابر سخن ناروا: واصبر علی ما یقولون،در برابر یاوه گوئی دشمنان شکیبا باش(مزمل/10).           8- صبر در برابر آزار دشمن: و لنصبرن علی ما آذیتمونا، البته در برابر آزار و ستمهای شما صبر خواهیم کرد(ابراهیم/12).           9- صبر در برابر تکذیب دشمنان: ولقد کُذّبت رسلٌ من قبلک فصبروا علی ما کذّبواو اوذوا حتّی اتاهم نصرنا، پیغمبران قبل از تو را هم تکذیب کردند و آنها در برابر تکذیب و آزار منکران صبر و تحمل کردند تا عنایت و یاری ما شامل حال آنها شد(انعام/34).           10- صبر در فراق فرزند: فصبرٌ جمیل والله المستعان، [حضرت یعقوب به فرزندانش که خبر کشته شدن یوسف را توسط گرگ به او دادند گفت]: در جدایی و فراق فرزندم صبر نیکو خواهم کرد و خداوند مددکار من خواهد بود(یوسف/18).           11- صبر در برابر ترک معصیت: وقتی خداوند یوسف را به خاطر پاکدامنی، عزیز مصر گردانید برادران او در اثر قحطی برای تهیة غذا و غلّه از کنعان به مصر آمدند وقتی که به مصر آمدند یوسف را شناختند و تعجب کردند که چگونه خداوند یوسف را عزیز مصر گردانیده است حضرت یوسف در پاسخ آنان می فرماید: انه من یتّق و یصبر فان اللّه لا یضیع اجرالمحسنین، هر کس تقوا و صبر داشته باشد خداوند پاداش نیکوکاران را ضایع نمی کند(یوسف/90). یعنی ای برادران! این مقام و موقعیت، نتیجة تقوا و پاکدامنی و صبر و مقاومت و دوری از گناه و معصیت خداوند است چرا که یکی از زیباترین زنان مصر مرا دعوت کرد ولی من زندان را به معصیت خداوند ترجیح دادم. ج ) موارد وجوب عدم صبر !   « سبقت گرفتن »در قرآن وروایات، بسیار آمده است چنانکه در آیه 148 بقره و48 مائده دستور به «سرعت گرفتن درخیرات» آمده است: (فَاسْتَبِقُوا الْخَیْراتِ) واز این سخن خدا سبقت هرموردی راکه به آن خیر اطلاق می شود را درک می کنیم و«صبوری» و«به تاخیر انداختن» را جایز نمی دانیم ! بعضی ازآن موارد را در ذیل آورده ایم : 1-  انجام واجبات: مهمترین مورد در زود انجام دادن وصبر نکردن همین مورد است! 2-    پیشی گرفتن در سلام :پیشی گرفتن در سلام نشانه اظهار تواضع و پیش قدمی در گشودن باب مراوده با دیگران است :سزاوارترین مردم به خدا و رسول او کسی است که به سلام آغاز کند پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) 3-  پیشی گرفتن در آشتی: هر دو مسلمانی که از یکدیگر قهر و دوری کنند و سه روز چنین باشند ، از اسلام بیرون روند و میان آنها پیوند و دوستی دینی نخواهد بود ؛ و هر کدام به صلح و سخن پیشی گیرد ، او در روز حساب زود تر به بهشت در آید.      پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) 4-  نیکی کردن به دیگران : به برادران خود نیکی کنید اگر چه با خوب سلام کردن و جواب سلام دادن باشد. امام صادق (علیه السلام) سبقت در نیکی : در نیکی به برادران خود با یکدیگر مسابقه بگذارید و اهل نیکی باشید.      امام صادق (علیه السلام) 5-  سبقت در ایستادن صفوف نمازجماعت 6-  سبقت در رفتن به صفوف قتال وجنگ با دشمن وشهادت 7-  سبقت وزود انجام دادن «صدقه» و ..... .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه