جايگاه انسان را در قرآن و روايات بيان كنيد؟

انسان، مظهر جلال و جمال خداوند است و داراي ارزش و ويژگي است كه او را از ديگر موجودات ممتاز ساخته و كرامت بخشيده است.قبل از آنكه به جايگاه و ويژگي انسان بپردازيم؛ لازم است مفهوم انسان را در نگاه لغت بررسي نمائيم: واژه ي «اِنْس» 18 بار در قرآن به كار رفته که 3 بار به صورت نكره(انس) و 15 بار به صورت معرفه(الانس) استعمال شده است. ابن فارس، «انس» را به معناي «ظهور و آشكار» مي داند، برخلاف«جن» كه از ديدگان پنهان است.[1]واژه «انسان»، 65 مرتبه که64 مرتبه به صورت«الانسان» و يك بار به صورت «انسان» در قرآن ذكر شده است و به معناي اُنس و الفت و نسيان و فراموشكار نيز آمده است.[2]جايگاه انسانبراي انسان جايگاه و ويژگي هاي زيادي در قرآن و روايات بيان شده است. ما در حد اختصار و به اقتضاي اين مقاله به آن مي پردازيم.1. هستي براي انسان:خداوند تمام هستي و موجودات و زمين و آسمان را براي انسان مي داند و مي فرمايد:«هُوَ الَّذِي خَلَقَ لَكُمْ ما فِي الْأَرْضِ جَمِيعاً.[3] خداوند تمام چيزهايي كه در زمين وجود دارد را براي انسان خلق نموده است؛ «وَ الْأَرْضَ وَضَعَها لِلْأَنامِ؛[4] زمين را براي مردم قرار داد.؛ وَ الْخَيْلَ وَ الْبِغالَ وَ الْحَمِيرَ لِتَرْكَبُوها وَ زِينَةً؛[5] و اسبان و استران و خران را آفريد تا بر آنها سوار شويد و زينت و تجمّلي براي شماست.»ابر و باد و مه خورشيد و فلك در كارندتا تو ناني به كف آري و به غفلت نخوري2. انسان و خليفه الهي:«وَ إِذْ قالَ رَبُّكَ لِلْمَلائِكَةِ إِنِّي جاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً؛[6] (به خاطر بياور) هنگامي را كه پروردگارت به فرشتگان گفت: من در روي زمين، جانشيني (نماينده اي) قرار خواهم داد.»3. بالاترين ظرفيت پذيرش معلومات در ميان مخلوقات:«وَ عَلَّمَ آدَمَ الْأَسْماءَ كُلَّها ثُمَّ عَرَضَهُمْ عَلَى الْمَلائِكَةِ فَقالَ أَنْبِئُونِي بِأَسْماءِ هؤُلاءِ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ؛[7] سپس علم اسماء را همگي به حضرت آدم آموخت. بعد آنها را به فرشتگان عرضه داشت و فرمود: اگر راست مي گوييد، اسماء اينها را به من خبر دهيد.»4. انسان و فطرت خداگرايي:«إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ ...[8]؛(حضرت ابراهيم ـ عليه السّلام ـ فرمود:) همانا من با فطرت دروني خودم، رو به سوي خدا آوردم؛ همان خدايي كه آفريننده زمين و آسمان است...»5. انسان دو بعدي(جسم، روح):«فَإِذا سَوَّيْتُهُ وَ نَفَخْتُ فِيهِ مِنْ رُوحِي؛[9] هنگامي كه كار او را به پايان رساندم و در او از روح خود دميدم ....»6. انسان آزاد و امانت دار:«إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمانَةَ عَلَي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها ....؛[10] ما امانت (تعهد، تكليف، و ولايت الهي) را به آسمان و زمين و كوهها عرضه داشتيم، آنها از حمل آن سر بر تافته­اند و از آن هراسيدند؛ اما انسان آن را بر دوش كشيد … . »7. انسان داراي وجدان اخلاقي:«فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها؛[11] قسم به جان آدمي و آن كس كه آن را (آفريده) و متنعّم ساخته، سپس فجور و تقوي(شر و خيرش) را به او الهام كرده است ....»8. آرامش انسان فقط با ياد خدا:«أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛[12] آگاه باشيد. تنها با ياد خدا دلها آرامش مي يابد.»9. انسان براي هدف هاي عالي مي كوشد و مي جوشد:«يا أَيَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ ارْجِعِي إِلي رَبِّكِ راضِيَةً مَرْضِيَّةً؛[13] تو اي روح آرام يافته! به سوي خدا باز گرد! در حالي كه هم تو از او خوشنودي و هم او از تو خشنود است»؛ «أَلا إِلَي اللَّهِ تَصِيرُ الْأُمُورُ؛[14] تمامي امور به سوي او در حركتند»همچنين انسان براي رسيدن به رحمت الهيه تلاش دارد: «إِلاَّ مَنْ رَحِمَ رَبُّكَ وَ لِذلِكَ خَلَقَهُمْ»[15]10. خلقت انسان، نوعي احسان است:پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ از قول خداوند مي فرمايد: «لم اخلقكم لاربح عليكم و لكن لتربحوا؛ انسان ها را خلق كردم تا از من سودي ببرند؛ نه اينكه از او سودي ببرم.»[16]گفت: پيغمبر كه حق فرموده استقصد من از خلق احسان بوده استآفريدم تا ز من سودي كندتا زشهدم دست آلودي كنند[17]11. خلقت انسان براي رسيدن آگاهي از قدرت و شناخت خداوند است:«اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلي كُلِّ شَيْ‏ءٍقدير؛[18] خداوند كسي است كه هفت آسمان را آفريد و زمين را نيز همانند آن آفريد. فرمان او پيوسته فرود مي آيد تا بدانيد خداوند بر همه چيز تواناست.»حضرت داود ـ عليه السّلام ـ از پيشگاه خداوند سؤال نمود: «يا رب لماذا خلقت الخلق؛ پروردگارا! براي چه بشر را خلق كرده اي؟»خداوند پاسخ داد: «كنتُ كنزاً مخفيا فاجبت ان اعرف فخلقت الخلق لأعرف؛ من يك گنج مخفي بوده ام و انسان را آفريدم تا شناخته شوم.»[19]معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:1. مکارم شيرازي، تفسير نمونه، طباطبايي، تفسيرالميزان، ذيل آيات مربوطه در متن.2. معارف قرآن، مصباح يزدي‌، مؤسسه در را ه حق، قم، ص 159.3. مجله صباح، شماره 9 ـ 10، مركز مطالعات و پژوهش هاي حوزه، قم، ص 74 ـ 68.4. مرتضي مطهري، مقدمه اي به جهان بيني اسلامي،‌ انسان در قرآن، ص 248 ـ 253. .

سامانه پاسخگویی به سوالات و شبهات

مرجع:

ایجاد شده در 1400/12/28

لینک کوتاه