آثار اعتدال چیست ؟

دین اسلام در همه امور به اعتدال و میانه روی سفارش می کند و در هر کاری و هر خصلتی افراط و تفریط را امری ناپسند می شمارد. داشتن روحیه ای معتدل و میانه روی در امور قابل قبول است و حتی در مسائل اجتماعی و سیاسی هم تندروی و کندروی بازتاب های منفی به همراه دارد و گاهی مشکل ساز می شود. انسان میانه رو و معتدل در زندگی فردی و اجتماعی خود آثار سودمند اعتدال را به خوبی مشاهده می کند. قرآن کریم همگان را به اعتدال دعوت کرده است و در تعالیم بزرگان دین یکی از صفت های مومن میانه روی است. هنگامی که اعتدال و میانه روی در نفس کسی شکل بگیرد و در شاکله وجودی انسان نهادینه شود در همه امور زندگی این رویه را حفظ خواهد کرد و به افراط و تفریط دچار نمی گردد.اعتدال، در زندگی فردی و اجتماعی انسان تأثیر دارد. مهم ترین آنها عبارت اند از:1ـ تربیت: یکی از راه کارهای تربیت و اصلاح نفس، میانه روی است، زیرا تربیت، در سایه تعدیل قوای نفسانی و کنترل قوه غضب و شهوت و عقل به دست می آید. بر این اساس امام علی (علیه السلام) می فرماید: هرگاه به اصلاح خود مایل بودی، میانه رو، قانع و کم آرزو باش. (1)2ـ نجات انسان: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) یکی از اسباب نجات آدمی را اعتدال در هنگام دارایی و نداری می داند. (2) این نجات شامل نجات انسان از ناملایمات زندگی دنیا و عذاب عالم برزخ و قیامت می شود.3ـ بی نیازی: امام صادق (علیه السلام) می فرماید: (ان القصد یورث الغنی؛ (3) به درستی که میانه روی، سبب بی نیازی و ثروت می شود). دلیل این بی نیازی آن است که با اعتدال و اندازه گیری در زندگی، فعالیت های اقتصادی مانند مصرف، تولید، و هزینه های زندگی سامان می یابد و از اسراف جلوگیری می شود.4ـ سلامتی: سلامت بدن انسان به تعادل قوای جسمانی بستگی دارد. غدد هورمونی اگر کمتر یا زیادتر ترشح کند، سلامت آدمی را تهدید خواهد کرد. امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: هر کس سلامتی می خواهد، پس باید میانه رو باشد. (4)5ـ وحدت: پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: بر شما باد به میانه روی، زیرا ملتی که میانه رو باشد، هرگز دچار تفرقه نخواهد شد. (5)6ـ الفت: رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) می فرماید: استووا تستِو قلوبکم؛ (6) معتدل باشید تا دل های شما به هم نزدیک شود). دلیل این الفت و نزدیکی آن است که بسیاری از اختلافات فرقه ها و افراد مختلف جامعه بر اثر افراط و تفریط در مباحث اجتماعی و دینی پدید می آید.7ـ آسان شدن مشکلات: امیرالمؤمنین (علیه السلام) می فرماید: میانه روی در کارها را فراگیر، زیرا کسی که میانه روی را فرا گیرد، امور زندگی بر او آسان خواهد شد. (7) انسان میانه رو آمادگی نسبی برای رویارویی با مشکلات اجتماعی را دارد؛ مثلاً کسی که اهل قناعت است و برای کم خرج کردن تمرین کرده، در واقع خود را برای روزهای سخت آماده نموده است.8ـ رشد و بالندگی: رسول اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید: خدای تعالی هر گاه ماندگاری و رشد امتی را بخواهد، اعتدال و پاک دامنی را روزیشان می کند. (8)9ـ در امان ماندن از هلاکت: امام علی(علیه السلام) می فرماید: (لن یهلک من اقتصد؛ (9) کسی که میانه روی کند، هلاک نمی شود.) خلاصه سخن اینکه: سیاست اقتصادی فردی و اجتماعی مسلمانان باید براساس اعتدال تنظیم گردد و در هر برنامه ای از خسّت و تنگ نظری از یک سو و تبذیر و زیاده روی از سوی دیگر، باید اجتناب کنند و با برنامه ریزی دقیق و حساب شده، حد اعتدال و میانه را برگزینند که به طور قطع موفقتر خواهد بود. پی نوشت ها:(1) غرر الحکم و درر الکلم، ج 3، ص 192.(2) تنبیه الخواطر، ج 1، ص 167.(3) کافی، ج 4، ص 53.(4) غرر الحکم و درر الکلم، ج 5، ص 226.(5) فردوس الاخبار، ج 1، ص 387.(6) کنز العمال، ح 20575.(7) غرر الحکم و درر الکلم، ج 3، ص 440.(8) در المنثور، ج 3، ص 270.(9) غرر الحکم و درر الکلم، ج 5، ص 70. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه