ولایت فقیه؛ ولایت بر شریعت یا مجری شریعت؟

برخی به گونه‌ای سخن می‌گویند که گویا شرع مقدس نیز تحت ولایت فقیه است و او همان‌ گونه که بر مردم و اموال آنان ولایت دارد، بر احکام شرعی نیز ولایت دارد و می‌تواند آن را تغییر دهد یا هر وقت که خواست، آن را تعطیل نماید. این سخن مبالغه‌ای بیش نیست و ولیّ فقیه مجری شریعت است و ولایت او در چهارچوب احکام شرع مقدس است. او یا هیچ‌کس دیگر، حتی رسول گرامی اسلام صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله نمی‌تواند حکمی از احکام اسلام را تغییر دهد.۴ اصولاً حکومت در اسلام مطلوبیت ذاتی ندارد و وسیله‌ای برای اجرای احکام اسلام است.۵ به همین دلیل، حضرت علی علیه‌السلام حکومت و فرماندهى بر مسلمانان را از کفش وصله‌دار خود بی‌ارزش‌تر می‌داند، مگر آن‌که از طریق آن بتواند حقی را برقرار و باطلی را بردارد.۶در همین بحث باید به مسأله تزاحم احکام شرعی در مقام اجرا اشاره کنم. هر گاه اجرای هم‌زمان دو یا چند دستور دینى امکان پذیر نباشد و اجراى هر کدام، سبب ترک حکم دیگر گردد، چاره‌ای جز ترجیح و تقدیم حکم اهمّ بر حکم مهم نیست. قاعده «تقدیم اهمّ بر مهم» یک قاعده عقلى مورد تأیید شرع مقدس است.۷ رفع تزاحم از احکام اسلامى بر عهده ولیّ فقیه است. او وقتى که دستورهاى اسلام را در سطح جامعه پیاده مى‌کند، به طور طبیعى ممکن است با مواردى مواجه ‌شود که لازم باشد بعضى از قوانین، موقتاً اجرا نشوند و به جای آن، قوانین مهم‌تری اجرا گردد. این مسأله مقتضای اصل تزاحم است و به تغییر یا تعطیل احکام اسلامى ارتباطی ندارد.۸ پی نوشت:۴. در آیات ۴۷ تا ۴۴ سوره مبارکه الحاقّة آمده است: «وَ لَوْ تَقَوَّلَ عَلَیْنا بَعْضَ الْأَقاویلِ * لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْیَمینِ * ثُمَّ لَقَطَعْنا مِنْهُ الْوَتینَ * فَما مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حاجِزینَ» و نیز در آیه ۱۵ سوره مبارکه انعام آمده است: «قُلْ إِنِّی أَخافُ إِنْ عَصَیْتُ رَبِّی عَذابَ یَوْمٍ عَظیمٍ.۵. امام خمینی، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ هشتم، تهران، ۱۳۷۸، ص۴۴.۶. «فَقَالَ علیه‌السلام وَ اللَّهِ لَهِیَ أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ إِمْرَتِکُمْ إِلَّا أَنْ أُقِیمَ حَقّاً أَوْ أَدْفَعَ بَاطِلاً»؛ نهج‌البلاغة، خطبه ۳۳.۷. عبدالله جوادی آملی، ولایت فقیه (مرکز نشر اسراء، چاپ اول، قم، ۱۳۷۸)، ص۲۴۵.۸. همان. نویسنده: فرج‌الله هدایت‌نیاعضو هیأت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی/پایگاه اطلاع رسانی رهبر انقلاب (khamenei.ir) .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه