سلام
حکمت۲۵۲نهج البلاغه ناقص ذکر شده.
کاملش در دسترس است؟
باتشکر

حکمت مورد سوال در برخی کتب صدوق از جمله من لایحضر الفقیه وعلل الشرایع به حضرت زهرا نسب داده شده و تفاوتهایی جزیی نیز در آن با آنچه در نهج البلاغه از امیر مومنان علیه السلام نقل شده وجود دارد مرحوم صدوق پس از نقل آن می گوید این خطبه طولانی بود و ما بخشی از ان را آوردیم مرحوم فیض در وافی پس از نقل این روایت از من لایحضر می گوید این خطبه با کمی تغییر در الفاظ وبا صدر وذیلی اضافه بر آنچه در من لایحضر آمده در احتجاج طبرسی نقل شده است که ذیلا هر دو خطبه را از من لا یحضر و احتجاج می اوریم :4940 وَ- رُوِیَ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیٍّ ع قَالَتْ قَالَتْ فَاطِمَةُ ع فِی خُطْبَتِهَا فِی مَعْنَى فَدَکَ «2» لِلَّهِ فِیکُمْ عَهْدٌ قَدَّمَهُ إِلَیْکُمْ وَ بَقِیَّةٌ اسْتَخْلَفَهَا عَلَیْکُمْ «3»- کِتَابُ اللَّهِ بَیِّنَةٌ بَصَائِرُهُ وَ آیٌ مُنْکَشِفَةٌ سَرَائِرُهُ وَ بُرْهَانٌ مُتَجَلِّیَةٌ ظَوَاهِرُهُ مُدِیمٌ لِلْبَرِیَّةِ اسْتِمَاعُهُ وَ قَائِدٌ إِلَى الرِّضْوَانِ أَتْبَاعَهُ مُؤَدِّیاً إِلَى النَّجَاةِ أَشْیَاعَهُ فِیهِ تِبْیَانُ حُجَجِ اللَّهِ الْمُنَوَّرَةِ وَ مَحَارِمِهِ الْمَحْدُودَةِ وَ فَضَائِلِهِ الْمَنْدُوبَةِ «4» وَ جُمَلِهِ الْکَافِیَةِ وَ رُخَصِهِ الْمَوْهُوبَةِ «5» وَ شَرَائِعِهِ الْمَکْتُوبَةِ وَ بَیِّنَاتِهِ الْخَالِیَةِ «1» فَفَرَضَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً مِنَ الشِّرْکِ وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً عَنِ الْکِبْرِ وَ الزَّکَاةَ زِیَادَةً فِی الرِّزْقِ وَ الصِّیَامَ تَبْیِیناً لِلْإِخْلَاصِ وَ الْحَجَّ تَسْنِیَةً لِلدِّینِ «2» وَ الْعَدْلَ تَسْکِیناً لِلْقُلُوبِ وَ الطَّاعَةَ نِظَاماً لِلْمِلَّةِ وَ الْإِمَامَةَ لَمّاً مِنَ الْفُرْقَةِ «3» وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَى الِاسْتِیجَابِ «4» وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَامَّةِ وَ بِرَّ الْوَالِدَیْنِ وِقَایَةً عَنِ السَّخَطِ وَ صِلَةَ الْأَرْحَامِ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ وَ الْوَفَاءَ بِالنَّذْرِ تَعْرِیضاً لِلْمَغْفِرَةِ وَ تَوْفِیَةَ الْمَکَایِیلِ وَ الْمَوَازِینِ تَعْیِیراً لِلْبَخْسَةِ «5» وَ قَذْفَ الْمُحْصَنَاتِ حَجْباً عَنِ اللَّعْنَةِ «6» وَ تَرْکَ السَّرِقَةِ إِیجَاباً لِلْعِفَّةِ «7» وَ أَکْلَ أَمْوَالِ الْیَتَامَى إِجَارَةً مِنَ الظُّلْمِ «8» وَ الْعَدْلَ فِی الْأَحْکَامِ إِینَاساً لِلرَّعِیَّةِ وَ حَرَّمَ اللَّهُ الشِّرْکَ إِخْلَاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ فَ اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ فِیمَا أَمَرَکُمُ اللَّهُ بِهِ وَ انْتَهُوا عَمَّا نَهَاکُمْ عَنْهُ.وَ الْخُطْبَةُ طَوِیلَةٌ أَخَذْنَا مِنْهَا مَوْضِعَ الْحَاجَةِ.(من لا یحضره الفقیه، ج 3، ص: 568)4940- اسماعیل بن مهران از احمد بن محمد، از جابر از زینب دختر امیر المؤمنین علیهما السّلام روایت کرده است که گفت: (مادرم) فاطمه علیهما السّلام در خطبه اى که در موضوع فدک ایراد فرمود: چنین گفت: «خدا را در میان شما عهدى است که بسوى شما از پیش فرستاده (یعنى قرآن) و بقیّه اى جانشین رسولش که بر شما مردم گمارده است (یعنى عترت) کتاب خدا که روشن است بینشهاى آن، و آیاتى که نمایانست اسرار و حقایق آن، و برهانى که آشکار است ظواهر آن، استماعش براى خلق همیشگى است، و پیشوائى است که بسوى بهشت میکشد تابعین خود را، پیروان خود را بسوى نجات میبرد، و در آن گزارش واضح حجّت هاى روشن خداوند است و بیان گر حرامهاى معیّن و منهیّات اوست، و نیز توضیح دهنده امور واجب و مستحب است که بآن مردم را خوانده است، و دستورات کلّى که از آن بسیارى از احکام فهمیده مى شود، و اذن و اجازه اى که در پاره اى از امور مرحمت فرموده، و قوانینى که مسجّل کرده است، و گزارش معجزاتى که از پیمبران گذشته بوقوع پیوسته، پس خداوند ایمان را براى پاک کنندگى از شرک و بت پرستى مقرّر فرمود، و نماز را براى دورى از کبر و نخوت، و زکات را براى فراوانى و افزونى روزى دستور داد، و روزه را براى آشکار شدن اخلاص شخص، و حجّ را براى ترفیع یا تشدید و محکم ساختن دیانت و آئین، و عدل را براى آرامش دلها، و طاعت حقّ و قانون را براى انتظام یافتن امور مردم، و امامت را براى یکپارچه کردن جمعیّت و عدم پراکندگى آنها، و جهاد را سبب عزّت و شوکت اسلام، و پایدارى را در مواقع سخت براى یارى و ظفر و غلبه بر هدف، و أمر بمعروف را براى مصلحت و خیرخواهى امّت و همه مردم، و نیکى به پدر و مادر را براى جلوگیرى از خشم، و صله رحم را براى نموّ و بیشتر گشتن جماعت، و قصاص را براى جلوگیرى از خون ریزى، و وفاى بنذر و عهد را بمنظور مورد غفران و آمرزش واقع شدن، و کامل و تمام میزان کردن و پیمانه لبریز دادن را براى جلوگیرى از ننگ و رسوائى کم فروشى، و حرمت قذف پاکدامنان را براى ایجاد موانع لعنت، و ترک دزدى را براى نگهدارى عفّت نفس، و حرمت خوردن مال یتیمان را بجهت رهائى یافتن از ستمکارى، و عدل در قضا و داورى را براى قبول معاشرت مردمان، و خداوند شرک و بت پرستى را حرام فرمود براى اینکه تنها او را ربّ و مالک بشناسند، پس از خداوند پروا کنید حقّ و شایسته پروا در آنچه شما را بدان امر فرموده، و دست بدارید از هر چه شما را از آن نهى کرده است». و این خطبه بسیار طولانى است و آنچه در اینجا باید ذکر شود و نیاز بآن بود آوردیم.و اما مطابق نقل احتجاج خطبه حضرت زهرا طولانی است که بخشی از آن مربوط به فلسفه احکام است که تمامی خطبه از این قرار است احتجاج فاطمة الزهراء ع على القوم لما منعوها فدک و قولها لهم عند الوفاة بالإمامةرَوَى عَبْدُ اللَّهِ بْنُ الْحَسَنِ «3» بِإِسْنَادِهِ عَنْ آبَائِهِ ع أَنَّهُ لَمَّا أَجْمَعَ «4» أَبُو بَکْرٍ وَ عُمَرُ عَلَى مَنْعِ فَاطِمَةَ ع فَدَکاً وَ بَلَغَهَا ذَلِکَ «1» لَاثَتْ خِمَارَهَا «2» عَلَى رَأْسِهَا وَ اشْتَمَلَتْ بِجِلْبَابِهَا «3» وَ أَقْبَلَتْ فِی لُمَةٍ «4» مِنْ حَفَدَتِهَا وَ نِسَاءِ قَوْمِهَا تَطَأُ ذُیُولَهَا «5» مَا تَخْرِمُ مِشْیَتُهَا مِشْیَةَ رَسُولِ اللَّهِ ص «6» حَتَّى دَخَلَتْ عَلَى أَبِی بَکْرٍ- وَ هُوَ فِی حَشَدٍ مِنَ الْمُهَاجِرِینَ وَ الْأَنْصَارِ وَ غَیْرِهِمْ «7» فَنِیطَتْ دُونَهَا مُلَاءَةٌ «8» فَجَلَسَتْ ثُمَّ أَنَّتْ أَنَّةً أَجْهَشَ «9» الْقَوْمُ لَهَا بِالْبُکَاءِ فَارْتَجَّ الْمَجْلِسُ ثُمَّ أَمْهَلَتْ هُنَیْئَةً حَتَّى إِذَا سَکَنَ نَشِیجُ الْقَوْمِ وَ هَدَأَتْ فَوْرَتُهُمْ افْتَتَحَتِ الْکَلَامَ بِحَمْدِ اللَّهِ وَ الثَّنَاءِ عَلَیْهِ وَ الصَّلَاةِ عَلَى رَسُولِهِ فَعَادَ الْقَوْمُ فِی بُکَائِهِمْ فَلَمَّا أَمْسَکُوا عَادَتْ فِی کَلَامِهَا فَقَالَتْ ع الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى مَا أَنْعَمَ وَ لَهُ الشُّکْرُ عَلَى مَا أَلْهَمَ وَ الثَّنَاءُ بِمَا قَدَّمَ مِنْ عُمُومِ نِعَمٍ ابْتَدَأَهَا وَ سُبُوغِ آلَاءٍ أَسْدَاهَا وَ تَمَامِ مِنَنٍ أَوْلَاهَا جَمَّ عَنِ الْإِحْصَاءِ عَدَدُهَا وَ نَأَى عَنِ الْجَزَاءِ أَمَدُهَا وَ تَفَاوَتَ عَنِ الْإِدْرَاکِ أَبَدُهَا وَ نَدَبَهُمْ لِاسْتِزَادَتِهَا بِالشُّکْرِ لِاتِّصَالِهَا وَ اسْتَحْمَدَ إِلَى الْخَلَائِقِ بِإِجْزَالِهَا وَ ثَنَّى بِالنَّدْبِ إِلَى أَمْثَالِهَا وَ أَشْهَدُ أَنْ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ کَلِمَةٌ جُعِلَ الْإِخْلَاصُ تَأْوِیلَهَا وَ ضُمِّنَ الْقُلُوبُ مَوْصُولَهَا وَ أَنَارَ فِی التَّفَکُّرِ مَعْقُولُهَا الْمُمْتَنِعُ مِنَ الْأَبْصَارِ رُؤْیَتُهُ وَ مِنَ الْأَلْسُنِ صِفَتُهُ وَ مِنَ الْأَوْهَامِ کَیْفِیَّتُهُ ابْتَدَعَ الْأَشْیَاءَ لَا مِنْ شَیْ ءٍ کَانَ قَبْلَهَا وَ أَنْشَأَهَا بِلَا احْتِذَاءِ أَمْثِلَةٍ امْتَثَلَهَا کَوَّنَهَا بِقُدْرَتِهِ وَ ذَرَأَهَا بِمَشِیَّتِهِ مِنْ غَیْرِ حَاجَةٍ مِنْهُ إِلَى تَکْوِینِهَا وَ لَا فَائِدَةٍ لَهُ فِی تَصْوِیرِهَا إِلَّا تَثْبِیتاً لِحِکْمَتِهِ وَ تَنْبِیهاً عَلَى طَاعَتِهِ وَ إِظْهَاراً لِقُدْرَتِهِ تَعَبُّداً لِبَرِیَّتِهِ وَ إِعْزَازاً لِدَعْوَتِهِ ثُمَّ جَعَلَ الثَّوَابَ عَلَى طَاعَتِهِ وَ وَضَعَ الْعِقَابَ عَلَى مَعْصِیَتِهِ ذِیَادَةً لِعِبَادِهِ مِنْ نَقِمَتِهِ وَ حِیَاشَةً «1» لَهُمْ إِلَى جَنَّتِهِ وَ أَشْهَدُ أَنَّ أَبِی مُحَمَّداً عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ اخْتَارَهُ قَبْلَ أَنْ أَرْسَلَهُ وَ سَمَّاهُ قَبْلَ أَنِ اجْتَبَاهُ وَ اصْطَفَاهُ قَبْلَ أَنِ ابْتَعَثَهُ إِذِ الْخَلَائِقُ بِالْغَیْبِ مَکْنُونَةٌ وَ بِسَتْرِ الْأَهَاوِیلِ مَصُونَةٌ وَ بِنِهَایَةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةٌ عَلَماً مِنَ اللَّهِ تَعَالَى بِمَآیِلِ الْأُمُورِ وَ إِحَاطَةً بِحَوَادِثِ الدُّهُورِ وَ مَعْرِفَةً بِمَوَاقِعِ الْأُمُورِ ابْتَعَثَهُ اللَّهُ إِتْمَاماً لِأَمْرِهِ وَ عَزِیمَةً عَلَى إِمْضَاءِ حُکْمِهِ وَ إِنْفَاذاً لِمَقَادِیرِ رَحْمَتِهِ فَرَأَى الْأُمَمَ فِرَقاً فِی أَدْیَانِهَا عُکَّفاً عَلَى نِیرَانِهَا عَابِدَةً لِأَوْثَانِهَا مُنْکِرَةً لِلَّهِ مَعَ عِرْفَانِهَا فَأَنَارَ اللَّهُ بِأَبِی مُحَمَّدٍ ص ظُلَمَهَا وَ کَشَفَ عَنِ الْقُلُوبِ بُهَمَهَا «2» وَ جَلَى عَنِ الْأَبْصَارِ غُمَمَهَا «3» وَ قَامَ فِی النَّاسِ بِالْهِدَایَةِ فَأَنْقَذَهُمْ مِنَ الْغَوَایَةِ وَ بَصَّرَهُمْ مِنَ الْعَمَایَةِ وَ هَدَاهُمْ إِلَى الدِّینِ الْقَوِیمِ وَ دَعَاهُمْ إِلَى الطَّرِیقِ الْمُسْتَقِیمِ ثُمَّ قَبَضَهُ اللَّهُ إِلَیْهِ قَبْضَ رَأْفَةٍ وَ اخْتِیَارٍ وَ رَغْبَةٍ وَ إِیْثَارٍ فَمُحَمَّدٌ ص مِنْ تَعَبِ هَذِهِ الدَّارِ فِی رَاحَةٍ قَدْ حُفَّ بِالْمَلَائِکَةِ الْأَبْرَارِ وَ رِضْوَانِ الرَّبِّ الْغَفَّارِ وَ مُجَاوَرَةِ الْمَلِکِ الْجَبَّارِ صَلَّى اللَّهُ عَلَى أَبِی نَبِیِّهِ وَ أَمِینِهِ وَ خِیَرَتِهِ مِنَ الْخَلْقِ وَ صَفِیِّهِ وَ السَّلَامُ عَلَیْهِ وَ رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَکَاتُهُ ثُمَّ الْتَفَتَتْ إِلَى أَهْلِ الْمَجْلِسِ وَ قَالَتْ أَنْتُمْ عِبَادَ اللَّهِ نُصْبُ أَمْرِهِ وَ نَهْیِهِ وَ حَمَلَةُ دِینِهِ وَ وَحْیِهِ وَ أُمَنَاءُ اللَّهِ عَلَى أَنْفُسِکُمْ وَ بُلَغَاؤُهُ إِلَى الْأُمَمِ زَعِیمُ حَقٍّ لَهُ فِیکُمْ وَ عَهْدٌ قَدَّمَهُ إِلَیْکُمْ وَ بَقِیَّةٌ اسْتَخْلَفَهَا عَلَیْکُمْ کِتَابُ اللَّهِ النَّاطِقُ وَ الْقُرْآنُ الصَّادِقُ وَ النُّورُ السَّاطِعُ وَ الضِّیَاءُ اللَّامِعُ بَیِّنَةٌ بَصَائِرُهُ مُنْکَشِفَةٌ سَرَائِرُهُ مُنْجَلِیَةٌ ظَوَاهِرُهُ مُغْتَبِطَةٌ بِهِ أَشْیَاعُهُ قَائِداً [قَائِدٌ] إِلَى الرِّضْوَانِ أَتْبَاعُهُ مُؤَدٍّ إِلَى النَّجَاةِ اسْتِمَاعُهُ بِهِ تُنَالُ حُجَجُ اللَّهِ الْمُنَوَّرَةُ وَ عَزَائِمُهُ الْمُفَسَّرَةُ وَ مَحَارِمُهُ الْمُحَذَّرَةُ وَ بَیِّنَاتُهُ الْجَالِیَةُ وَ بَرَاهِینُهُ الْکَافِیَةُ وَ فَضَائِلُهُ الْمَنْدُوبَةُ وَ رُخَصُهُ الْمَوْهُوبَةُ وَ شَرَائِعُهُ الْمَکْتُوبَةُ فَجَعَلَ اللَّهُ الْإِیمَانَ تَطْهِیراً لَکُمْ مِنَ الشِّرْکِ وَ الصَّلَاةَ تَنْزِیهاً لَکُمْ عَنِ الْکِبْرِ وَ الزَّکَاةَ تَزْکِیَةً لِلنَّفْسِ وَ نَمَاءً فِی الرِّزْقِ وَ الصِّیَامَ تَثْبِیتاً لِلْإِخْلَاصِ وَ الْحَجَّ تَشْیِیداً لِلدِّینِ وَ الْعَدْلَ تَنْسِیقاً لِلْقُلُوبِ وَ طَاعَتَنَا نِظَاماً لِلْمِلَّةِ وَ إِمَامَتَنَا أَمَاناً لِلْفُرْقَةِ وَ الْجِهَادَ عِزّاً لِلْإِسْلَامِ وَ الصَّبْرَ مَعُونَةً عَلَى اسْتِیجَابِ الْأَجْرِ وَ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَامَّةِ وَ بِرَّ الْوَالِدَیْنِ وِقَایَةً مِنَ السُّخْطِ وَ صِلَةَ الْأَرْحَامِ مَنْسَأَةً فِی الْعُمُرِ «4» وَ مَنْمَاةً لِلْعَدَدِ وَ الْقِصَاصَ حَقْناً لِلدِّمَاءِ وَ الْوَفَاءَ بِالنَّذْرِ تَعْرِیضاً لِلْمَغْفِرَةِ وَ تَوْفِیَةَ الْمَکَایِیلِ وَ الْمَوَازِینِ تَغْیِیراً لِلْبَخْسِ وَ النَّهْیَ عَنْ شُرْبِ الْخَمْرِ تَنْزِیهاً عَنِ الرِّجْسِ وَ اجْتِنَابَ الْقَذْفِ حِجَاباً عَنِ اللَّعْنَةِ وَ تَرْکَ السَّرِقَةِ إِیجَاباً لِلْعِفَّةِ وَ حَرَّمَ اللَّهُ الشِّرْکَ إِخْلَاصاً لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ فَ اتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقاتِهِ وَ لا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ - وَ أَطِیعُوا اللَّهَ فِیمَا أَمَرَکُمْ بِهِ وَ نَهَاکُمْ عَنْهُ فَإِنَّهُ إِنَّما یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلَماءُثُمَّ قَالَتْ أَیُّهَا النَّاسُ اعْلَمُوا أَنِّی فَاطِمَةُ وَ أَبِی مُحَمَّدٌ ص أَقُولُ عَوْداً وَ بَدْواً وَ لَا أَقُولُ مَا أَقُولُ غَلَطاً وَ لَا أَفْعَلُ مَا أَفْعَلُ شَطَطاً لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ «2» حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ فَإِنْ تَعْزُوهُ «3» وَ تَعْرِفُوهُ تَجِدُوهُ أَبِی دُونَ نِسَائِکُمْ- وَ أَخَا ابْنِ عَمِّی دُونَ رِجَالِکُمْ «4» وَ لَنِعْمَ الْمَعْزِیُّ إِلَیْهِ ص فَبَلَّغَ الرِّسَالَةَ صَادِعاً بِالنِّذَارَةِ «5» مَائِلًا عَنْ مَدْرَجَةِ الْمُشْرِکِینَ «6» ضَارِباً ثَبَجَهُمْ «7» آخِذاً بِأَکْظَامِهِمْ «8» دَاعِیاً إِلَى سَبِیلِ رَبِّهِ بِالْحِکْمَةِ وَ الْمَوْعِظَةِ الْحَسَنَةِ یجف [یَجُذُّ] الْأَصْنَامَ «9» وَ یَنْکُثُ الْهَامَ حَتَّى انْهَزَمَ الْجَمْعُ وَ وَلَّوُا الدُّبُرَ حَتَّى تَفَرَّى اللَّیْلُ عَنْ صُبْحِهِ «10» وَ أَسْفَرَ الْحَقُّ عَنْ مَحْضِهِ وَ نَطَقَ زَعِیمُ الدِّینِ وَ خَرِسَتْ شَقَاشِقُ الشَّیَاطِینِ «11» وَ طَاحَ وَشِیظُ النِّفَاقِ «12» وَ انْحَلَّتْ عُقَدُ الْکُفْرِ وَ الشِّقَاقِ وَ فُهْتُمْ بِکَلِمَةِ الْإِخْلَاصِ «13» فِی نَفَرٍ مِنَ الْبِیضِ الْخِمَاصِ «14» وَ کُنْتُمْ عَلى شَفا حُفْرَةٍ مِنَ النَّارِ مَذْقَةَ الشَّارِبِ «15» وَ نَهْزَةَ الطَّامِعِ «16» وَ قَبْسَةَ الْعَجْلَانِ وَ مَوْطِئَ الْأَقْدَامِ «17» تَشْرَبُونَ الطَّرْقَ «18» وَ تَقْتَاتُونَ الْقِدَّ «19» أَذِلَّةً خَاسِئِینَ تَخافُونَ أَنْ یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ مِنْ حَوْلِکُمْ فَأَنْقَذَکُمُ اللَّهُ تَبَارَکَ وَ تَعَالَى بِمُحَمَّدٍ ص بَعْدَ اللَّتَیَّا وَ الَّتِی وَ بَعْدَ أَنْ مُنِیَ بِبُهَمِ «20» الرِّجَالِ وَ ذُؤْبَانِ الْعَرَبِ وَ مَرَدَةِ أَهْلِ الْکِتَابِ کُلَّما أَوْقَدُوا ناراً لِلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللَّهُ أَوْ نَجَمَ قَرْنُ الشَّیْطَانِ «21» أَوْ فَغَرَتْ فَاغِرَةٌ مِنَ الْمُشْرِکِینَ «22» قَذَفَ أَخَاهُ فِی لَهَوَاتِهَا «23» فَلَا یَنْکَفِئُ حَتَّى یَطَأَ جَنَاحَهَا بِأَخْمَصِهِ «1» وَ یُخْمِدَ لَهَبَهَا بِسَیْفِهِ مَکْدُوداً فِی ذَاتِ اللَّهِ مُجْتَهِداً فِی أَمْرِ اللَّهِ قَرِیباً مِنْ رَسُولِ اللَّهِ سَیِّداً فِی أَوْلِیَاءِ اللَّهِ مُشَمِّراً نَاصِحاً مُجِدّاً کَادِحاً لَا تَأْخُذُهُ فِی اللَّهِ لَوْمَةُ لَائِمٍ وَ أَنْتُمْ فِی رَفَاهِیَةٍ مِنَ الْعَیْشِ وَادِعُونَ «2» فَاکِهُونَ «3» آمِنُونَ تَتَرَبَّصُونَ بِنَا الدَّوَائِرَ «4» وَ تَتَوَکَّفُونَ الْأَخْبَارَ «5» وَ تَنْکِصُونَ عِنْدَ النِّزَالِ وَ تَفِرُّونَ مِنَ الْقِتَالِ فَلَمَّا اخْتَارَ اللَّهُ لِنَبِیِّهِ دَارَ أَنْبِیَائِهِ وَ مَأْوَى أَصْفِیَائِهِ ظَهَرَ فِیکُمْ حَسَکَةُ النِّفَاقِ «6» وَ سَمَلَ جِلْبَابُ الدِّینِ «7» وَ نَطَقَ کَاظِمُ الْغَاوِینَ «8» وَ نَبَغَ خَامِلُ الْأَقَلِّینَ «9» وَ هَدَرَ فَنِیقُ الْمُبْطِلِینَ «10»- فَخَطَر فِی عَرَصَاتِکُمْ «11» وَ أَطْلَعَ الشَّیْطَانُ رَأْسَهُ مِنْ مَغْرَزِهِ هَاتِفاً بِکُمْ «12» فَأَلْفَاکُمْ لِدَعْوَتِهِ مُسْتَجِیبِینَ وَ لِلْعِزَّةِ فِیهِ مُلَاحِظِینَ ثُمَّ اسْتَنْهَضَکُمْ فَوَجَدَکُمْ خِفَافاً وَ أَحْمَشَکُمْ فَأَلْفَاکُمْ غِضَاباً «13» فَوَسَمْتُمْ غَیْرَ إِبِلِکُمْ «14» وَ وَرَدْتُمْ غَیْرَ مَشْرَبِکُمْ «15» هَذَا وَ الْعَهْدُ قَرِیبٌ وَ الْکَلْمُ رَحِیبٌ «16» وَ الْجُرْحُ لَمَّا یَنْدَمِلْ «17» وَ الرَّسُولُ لَمَّا یُقْبَرْ ابْتِدَاراً زَعَمْتُمْ خَوْفَ الْفِتْنَةِ أَلا فِی الْفِتْنَةِ سَقَطُوا وَ إِنَّ جَهَنَّمَ لَمُحِیطَةٌ بِالْکافِرِینَ فَهَیْهَاتَ مِنْکُمْ وَ کَیْفَ بِکُمْ وَ أَنَّى تُؤْفَکُونَ وَ کِتَابُ اللَّهِ بَیْنَ أَظْهُرِکُمْ؟- أُمُورُهُ ظَاهِرَةٌ وَ أَحْکَامُهُ زَاهِرَةٌ وَ أَعْلَامُهُ بَاهِرَةٌ وَ زَوَاجِرُهُ لَائِحَةٌ وَ أَوَامِرُهُ وَاضِحَةٌ وَ قَدْ خَلَّفْتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ أَ رَغْبَةً عَنْهُ تُرِیدُونَ «18» أَمْ بِغَیْرِهِ تَحْکُمُونَ بِئْسَ لِلظَّالِمِینَ بَدَلًا وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دِیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ ثُمَّ لَمْ تَلْبَثُوا إِلَّا رَیْثَ أَنْ تَسْکُنَ نَفْرَتُهَا وَ یُسْلَسَ قِیَادُهَا ثُمَّ أَخَذْتُمْ تُورُونَ وَقْدَتَهَا وَ تُهَیِّجُونَ جَمْرَتَهَا وَ تَسْتَجِیبُونَ لِهُتَافِ الشَّیْطَانِ الْغَوِیِّ وَ إِطْفَاءِ أَنْوَارِ الدِّینِ الْجَلِیِّ وَ إِهْمَالِ سُنَنِ النَّبِیِّ الصَّفِیِّ تَشْرَبُونَ حَسْواً فِی ارْتِغَاءٍ - وَ تَمْشُونَ لِأَهْلِهِ وَ وُلْدِهِ فِی الْخَمْرَةِ وَ الضَّرَاءِ وَ یَصِیرُ مِنْکُمْ عَلَى مِثْلِ حَزِّ الْمُدَى «5» وَ وَخْزِ السِّنَانِ فِی الْحَشَا وَ أَنْتُمُ الْآنَ تَزْعُمُونَ أَنْ لَا إِرْثَ لَنَا أَ فَحُکْمَ الْجاهِلِیَّةِ یَبْغُونَ وَ مَنْ أَحْسَنُ مِنَ اللَّهِ حُکْماً لِقَوْمٍ یُوقِنُونَ أَ فَلَا تَعْلَمُونَ؟ بَلَى قَدْ تَجَلَّى لَکُمْ کَالشَّمْسِ الضَّاحِیَةِ أَنِّی ابْنَتُهُ أَیُّهَا الْمُسْلِمُونَ أَ أُغْلَبُ عَلَى إِرْثِی «6» یَا ابْنَ أَبِی قُحَافَةَ أَ فِی کِتَابِ اللَّهِ تَرِثُ أَبَاکَ وَ لَا أَرِثُ أَبِی لَقَدْ جِئْتَ شَیْئاً فَرِیًّا أَ فَعَلَى عَمْدٍ تَرَکْتُمْ کِتَابَ اللَّهِ وَ نَبَذْتُمُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِکُمْ إِذْ یَقُولُ وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُدَ وَ قَالَ فِیمَا اقْتَصَّ مِنْ خَبَرِ یَحْیَى بْنِ زَکَرِیَّا إِذْ قَالَ- فَهَبْ لِی مِنْ لَدُنْکَ وَلِیًّا یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ «8» وَ قَالَ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ فِی کِتابِ اللَّهِ وَ قَالَ یُوصِیکُمُ اللَّهُ فِی أَوْلادِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ «10» وَ قَالَ إِنْ تَرَکَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ لِلْوالِدَیْنِ وَ الْأَقْرَبِینَ بِالْمَعْرُوفِ حَقًّا عَلَى الْمُتَّقِینَ «11»- وَ زَعَمْتُمْ أَنْ لَا حُظْوَةَ لِی وَ لَا أَرِثَ مِنْ أَبِی وَ لَا رَحِمَ بَیْنَنَا أَ فَخَصَّکُمُ اللَّهُ بِآیَةٍ أَخْرَجَ أَبِی مِنْهَا أَمْ هَلْ تَقُولُونَ إِنَّ أَهْلَ مِلَّتَیْنِ لَا یَتَوَارَثَانِ أَ وَ لَسْتُ أَنَا وَ أَبِی مِنْ أَهْلِ مِلَّةٍ وَاحِدَةٍ أَمْ أَنْتُمْ أَعْلَمُ بِخُصُوصِ الْقُرْآنِ وَ عُمُومِهِ مِنْ أَبِی وَ ابْنِ عَمِّی فَدُونَکَهَا مَخْطُومَةً مَرْحُولَةً «13» تَلْقَاکَ یَوْمَ حَشْرِکَ فَنِعْمَ الْحَکَمُ اللَّهُ وَ الزَّعِیمُ مُحَمَّدٌ وَ الْمَوْعِدُ الْقِیَامَةُ وَ عِنْدَ السَّاعَةِ یَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ وَ لَا یَنْفَعُکُمْ إِذْ تَنْدَمُونَ وَ لِکُلِّ نَبَإٍ مُسْتَقَرٌّ وَ سَوْفَ تَعْلَمُونَ ... مَنْ یَأْتِیهِ عَذابٌ یُخْزِیهِ وَ یَحِلُّ عَلَیْهِ عَذابٌ مُقِیمٌ ثُمَّ رَمَتْ بِطَرْفِهَا «14» نَحْوَ الْأَنْصَارِ فَقَالَتْ یَا مَعْشَرَ النَّقِیبَةِ وَ أَعْضَادَ الْمِلَّةِ «15» وَ حَضَنَةَ الْإِسْلَامِ مَا هَذِهِ الْغَمِیزَةُ فِی حَقِّی «1» وَ السِّنَةُ عَنْ ظُلَامَتِی؟ «2» أَ مَا کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَبِی یَقُولُ الْمَرْءُ یُحْفَظُ فِی وُلْدِهِ سَرْعَانَ مَا أَحْدَثْتُمْ وَ عَجْلَانَ ذَا إِهَالَةٍ وَ لَکُمْ طَاقَةٌ بِمَا أُحَاوِلُ وَ قُوَّةٌ عَلَى مَا أَطْلُبُ وَ أُزَاوِلُ أَ تَقُولُونَ مَاتَ مُحَمَّدٌ ص فَخَطْبٌ جَلِیلٌ اسْتَوْسَعَ وَهْنُهُ وَ اسْتَنْهَرَ فَتْقُهُ «4» وَ انْفَتَقَ رَتْقُهُ وَ أَظْلَمَتِ الْأَرْضُ لِغَیْبَتِهِ وَ کَسَفَتِ الشَّمْسُ وَ الْقَمَرُ وَ انْتَثَرَتِ النُّجُومُ لِمُصِیبَتِهِ وَ أَکْدَتِ «5» الْآمَالُ وَ خَشَعَتِ الْجِبَالُ وَ أُضِیعَ الْحَرِیمُ وَ أُزِیلَتِ الْحُرْمَةُ عِنْدَ مَمَاتِهِ فَتِلْکَ وَ اللَّهِ النَّازِلَةُ الْکُبْرَى وَ الْمُصِیبَةُ الْعُظْمَى لَا مِثْلُهَا نَازِلَةٌ وَ لَا بَائِقَةٌ عَاجِلَةٌ أَعْلَنَ بِهَا کِتَابُ اللَّهِ جَلَّ ثَنَاؤُهُ فِی أَفْنِیَتِکُمْ وَ فِی مُمْسَاکُمْ وَ مُصْبَحِکُمْ یَهْتِفُ فِی أَفْنِیَتِکُمْ هُتَافاً وَ صُرَاخاً وَ تِلَاوَةً وَ إِلْحَاناً وَ لَقَبْلَهُ مَا حَلَّ بِأَنْبِیَاءِ اللَّهِ وَ رُسُلِهِ حُکْمٌ فَصْلٌ وَ قَضَاءٌ حَتْمٌ- وَ ما مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَ فَإِنْ ماتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلى أَعْقابِکُمْ وَ مَنْ یَنْقَلِبْ عَلى عَقِبَیْهِ فَلَنْ یَضُرَّ اللَّهَ شَیْئاً وَ سَیَجْزِی اللَّهُ الشَّاکِرِینَ إِیهاً بَنِی قَیْلَةَ أَ أُهْضِمَ تُرَاثُ أَبِی- وَ أَنْتُمْ بِمَرْأًى مِنِّی وَ مَسْمَعٍ وَ مُنْتَدًى وَ مَجْمَعٍ تَلْبَسُکُمُ الدَّعْوَةُ وَ تَشْمَلُکُمُ الْخِبْرَةُ وَ أَنْتُمْ ذَوُو الْعَدَدِ وَ الْعُدَّةِ وَ الْأَدَاةِ وَ الْقُوَّةِ وَ عِنْدَکُمُ السِّلَاحُ وَ الْجُنَّةُ تُوَافِیکُمُ الدَّعْوَةُ فَلَا تُجِیبُونَ وَ تَأْتِیکُمُ الصَّرْخَةُ فَلَا تُغِیثُونَ وَ أَنْتُمْ مَوْصُوفُونَ بِالْکِفَاحِ مَعْرُوفُونَ بِالْخَیْرِ وَ الصَّلَاحِ وَ النُّخْبَةُ الَّتِی انْتُخِبَتْ وَ الْخِیَرَةُ الَّتِی اخْتِیرَتْ لَنَا أَهْلَ الْبَیْتِ قَاتَلْتُمُ الْعَرَبَ وَ تَحَمَّلْتُمُ الْکَدَّ وَ التَّعَبَ وَ نَاطَحْتُمُ الْأُمَمَ وَ کَافَحْتُمُ الْبُهَمَ لَا نَبْرَحُ أَوْ تَبْرَحُونَ «12» نَأْمُرُکُمْ فَتَأْتَمِرُونَ حَتَّى إِذَا دَارَتْ بِنَا رَحَى الْإِسْلَامِ وَ دَرَّ حَلَبُ الْأَیَّامِ وَ خَضَعَتْ ثَغْرَةُ الشِّرْکِ وَ سَکَنَتْ فَوْرَةُ الْإِفْکِ وَ خَمَدَتْ نِیرَانُ الْکُفْرِ وَ هَدَأَتْ دَعْوَةُ الْهَرْجِ وَ اسْتَوْسَقَ نِظَامُ الدِّینِ فَأَنَّى حُزْتُمْ بَعْدَ الْبَیَانِ وَ أَسْرَرْتُمْ بَعْدَ الْإِعْلَانِ وَ نَکَصْتُمْ بَعْدَ الْإِقْدَامِ وَ أَشْرَکْتُمْ بَعْدَ الْإِیمَانِ بُؤْساً لِقَوْمٍ نَکَثُوا أَیْمانَهُمْ مِنْ بَعْدِ عَهْدِهِمْ وَ هَمُّوا بِإِخْراجِ الرَّسُولِ وَ هُمْ بَدَؤُکُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ أَ تَخْشَوْنَهُمْ فَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَوْهُ إِنْ کُنْتُمْ مُؤْمِنِینَ - أَلَا وَ قَدْ أَرَى أَنْ قَدْ أَخْلَدْتُمْ إِلَى الْخَفْضِ «1»- وَ أَبْعَدْتُمْ مَنْ هُوَ أَحَقُّ بِالْبَسْطِ وَ الْقَبْضِ وَ خَلَوْتُمْ بِالدَّعَةِ وَ نَجَوْتُمْ بِالضِّیقِ مِنَ السَّعَةِ فَمَجَجْتُمْ مَا وَعَیْتُمْ وَ دَسَعْتُمُ الَّذِی تَسَوَّغْتُمْ «3» فَ إِنْ تَکْفُرُوا أَنْتُمْ وَ مَنْ فِی الْأَرْضِ جَمِیعاً فَإِنَّ اللَّهَ لَغَنِیٌّ حَمِیدٌ أَلَا وَ قَدْ قُلْتُ مَا قُلْتُ هَذَا عَلَى مَعْرِفَةٍ مِنِّی بِالْجِذْلَةِ الَّتِی خَامَرَتْکُمْ وَ الْغَدْرَةِ الَّتِی اسْتَشْعَرَتْهَا قُلُوبُکُمْ وَ لَکِنَّهَا فَیْضَةُ النَّفْسِ وَ نَفْثَةُ الْغَیْظِ وَ خَوَرُ الْقَنَاةِ «5» وَ بَثَّةُ الصَّدْرِ وَ تَقْدِمَةُ الْحُجَّةِ فَدُونَکُمُوهَا فَاحْتَقِبُوهَا دَبِرَةَ «6» الظَّهْرِ نَقِبَةَ الْخُفِ «7» بَاقِیَةَ الْعَارِ مَوْسُومَةً بِغَضَبِ الْجَبَّارِ وَ شَنَارِ الْأَبَدِ مَوْصُولَةً بِنَارِ اللَّهِ الْمُوقَدَةُ الَّتِی تَطَّلِعُ عَلَى الْأَفْئِدَةِ فَبِعَیْنِ اللَّهِ مَا تَفْعَلُونَ وَ سَیَعْلَمُ الَّذِینَ ظَلَمُوا أَیَّ مُنْقَلَبٍ یَنْقَلِبُونَ وَ أَنَا ابْنَةُ نَذِیرٍ لَکُمْ بَیْنَ یَدَیْ عَذابٍ شَدِیدٍ فَاعْمَلُوا إِنَّا عامِلُونَ وَ انْتَظِرُوا إِنَّا مُنْتَظِرُونَ فَأَجَابَهَا أَبُو بَکْرٍ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ عُثْمَانَ وَ قَالَ یَا بِنْتَ رَسُولِ اللَّهِ لَقَدْ کَانَ أَبُوکِ بِالْمُؤْمِنِینَ عَطُوفاً کَرِیماً رَءُوفاً رَحِیماً وَ عَلَى الْکَافِرِینَ عَذَاباً أَلِیماً وَ عِقَاباً عَظِیماً إِنْ عَزَوْنَاهُ وَجَدْنَاهُ أَبَاکِ دُونَ النِّسَاءِ وَ أَخَا إِلْفِکِ دُونَ الْأَخِلَّاءِ آثَرَهُ عَلَى کُلِّ حَمِیمٍ وَ سَاعَدَهُ فِی کُلِّ أَمْرٍ جَسِیمٍ لَا یُحِبُّکُمْ إِلَّا سَعِیدٌ وَ لَا یُبْغِضُکُمْ إِلَّا شَقِیٌ بَعِیدٌ فَأَنْتُمْ عِتْرَةُ رَسُولِ اللَّهِ الطَّیِّبُونَ الْخِیَرَةُ الْمُنْتَجَبُونَ عَلَى الْخَیْرِ أَدِلَّتُنَا وَ إِلَى الْجَنَّةِ مَسَالِکُنَا وَ أَنْتِ یَا خِیَرَةَ النِّسَاءِ وَ ابْنَةَ خَیْرِ الْأَنْبِیَاءِ صَادِقَةٌ فِی قَوْلِکِ سَابِقَةٌ فِی وُفُورِ عَقْلِکِ غَیْرُ مَرْدُودَةٍ عَنْ حَقِّکِ وَ لَا مَصْدُودَةٍ عَنْ صِدْقِکِ وَ اللَّهِ مَا عَدَوْتُ رَأْیَ رَسُولِ اللَّهِ وَ لَا عَمِلْتُ إِلَّا بِإِذْنِهِ وَ الرَّائِدُ لَا یَکْذِبُ أَهْلَهُ- وَ إِنِّی أُشْهِدُ اللَّهَ وَ کَفَى بِهِ شَهِیداً أَنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ص یَقُولُ نَحْنُ مَعَاشِرَ الْأَنْبِیَاءِ لَا نُورَثُ ذَهَباً وَ لَا فِضَّةً وَ لَا دَاراً وَ لَا عَقَاراً وَ إِنَّمَا نُورَثُ الْکِتَابَ وَ الْحِکْمَةَ وَ الْعِلْمَ وَ النُّبُوَّةَ وَ مَا کَانَ لَنَا مِنْ طُعْمَةٍ فَلِوَلِیِّ الْأَمْرِ بَعْدَنَا أَنْ یَحْکُمَ فِیهِ بِحُکْمِهِ وَ قَدْ جَعَلْنَا مَا حَاوَلْتِهِ فِی الْکُرَاعِ وَ السِّلَاحِ یُقَاتِلُ بِهَا الْمُسْلِمُونَ وَ یُجَاهِدُونَ الْکُفَّارَ وَ یُجَالِدُونَ الْمَرَدَةَ الْفُجَّارَ وَ ذَلِکَ بِإِجْمَاعٍ مِنَ الْمُسْلِمِینَ لَمْ أَنْفَرِدْ بِهِ وَحْدِی وَ لَمْ أَسْتَبِدَّ بِمَا کَانَ الرَّأْیُ عِنْدِی «1» وَ هَذِهِ حَالِی وَ مَالِی هِیَ لَکِ وَ بَیْنَ یَدَیْکِ- لَا تُزْوَى عَنْکِ وَ لَا نَدَّخِرُ دُونَکِ وَ إِنَّکِ وَ أَنْتِ سَیِّدَةُ أُمَّةِ أَبِیکِ وَ الشَّجَرَةُ الطَّیِّبَةُ لِبَنِیکِ لَا نَدْفَعُ مَا لَکِ مِنْ فَضْلِکِ وَ لَا یُوضَعُ فِی فَرْعِکِ وَ أَصْلِکِ حُکْمُکِ نَافِذٌ فِیمَا مَلَکَتْ یَدَایَ فَهَلْ تَرَیْنَ أَنْ أُخَالِفَ فِی ذَاکِ أَبَاکِ ص؟- فَقَالَتْ ع سُبْحَانَ اللَّهِ مَا کَانَ أَبِی رَسُولُ اللَّهِ ص عَنْ کِتَابِ اللَّهِ صَادِفاً «1» وَ لَا لِأَحْکَامِهِ مُخَالِفاً بَلْ کَانَ یَتْبَعُ أَثَرَهُ وَ یَقْفُو سُوَرَهُ أَ فَتَجْمَعُونَ إِلَى الْغَدْرِ اعْتِلَالًا عَلَیْهِ بِالزُّورِ وَ هَذَا بَعْدَ وَفَاتِهِ شَبِیهٌ بِمَا بُغِیَ لَهُ مِنَ الْغَوَائِلِ «2» فِی حَیَاتِهِ هَذَا کِتَابُ اللَّهِ حَکَماً عَدْلًا وَ نَاطِقاً فَصْلًا یَقُولُ- یَرِثُنِی وَ یَرِثُ مِنْ آلِ یَعْقُوبَ «3» وَ یَقُولُ وَ وَرِثَ سُلَیْمانُ داوُدَ «4» وَ بَیَّنَ عَزَّ وَ جَلَّ فِیمَا وَزَّعَ مِنَ الْأَقْسَاطِ وَ شَرَعَ مِنَ الْفَرَائِضِ وَ الْمِیرَاثِ- وَ أَبَاحَ مِنْ حَظِّ الذُّکْرَانِ وَ الْإِنَاثِ مَا أَزَاحَ بِهِ عِلَّةَ الْمُبْطِلِینَ وَ أَزَالَ التَّظَنِّیَ وَ الشُّبُهَاتِ فِی الْغَابِرِینَ کَلَّا بَلْ سَوَّلَتْ لَکُمْ أَنْفُسُکُمْ أَمْراً فَصَبْرٌ جَمِیلٌ وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ صَدَقَ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ صَدَقَتِ ابْنَتُهُ مَعْدِنُ الْحِکْمَةِ وَ مَوْطِنُ الْهُدَى وَ الرَّحْمَةِ وَ رُکْنُ الدِّینِ وَ عَیْنُ الْحُجَّةِ لَا أُبَعِّدُ صَوَابَکِ وَ لَا أُنْکِرُ خِطَابَکِ هَؤُلَاءِ الْمُسْلِمُونَ بَیْنِی وَ بَیْنَکِ قَلَّدُونِی مَا تَقَلَّدْتُ- وَ بِاتِّفَاقٍ مِنْهُمْ أَخَذْتُ مَا أَخَذْتُ غَیْرَ مُکَابِرٍ وَ لَا مُسْتَبِدٍّ وَ لَا مُسْتَأْثِرٍ وَ هُمْ بِذَلِکِ شُهُودٌ «5» فَالْتَفَتَتْ فَاطِمَةُ ع إِلَى النَّاسِ وَ قَالَتْ مَعَاشِرَ الْمُسْلِمِینَ الْمُسْرِعَةَ إِلَى قِیلِ الْبَاطِلِ «6» الْمُغْضِیَةَ عَلَى الْفِعْلِ الْقَبِیحِ الْخَاسِرِ أَ فَلا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى قُلُوبٍ أَقْفالُها؟ کَلَّا بَلْ رَانَ عَلَى قُلُوبِکُمْ مَا أَسَأْتُمْ مِنْ أَعْمَالِکُمْ- فَأَخَذَ بِسَمْعِکُمْ وَ أَبْصَارِکُمْ وَ لَبِئْسَ مَا تَأَوَّلْتُمْ وَ سَاءَ مَا بِهِ أَشَرْتُمْ وَ شَرُّ مَا مِنْهُ اغْتَصَبْتُمْ لَتَجِدُنَّ وَ اللَّهِ مَحْمِلَهُ ثَقِیلًا وَ غِبَّهُ وَبِیلًا إِذَا کُشِفَ لَکُمُ الْغِطَاءُ وَ بَانَ بإورائه [بِإِدْرَائِهِ ] الضَّرَّاءُ وَ بَدَا لَکُمْ مِنْ رَبِّکُمْ مَا لَمْ تَکُونُوا تَحْتَسِبُونَ وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْمُبْطِلُونَ - ثُمَّ عَطَفَتْ عَلَى قَبْرِ النَّبِیِّ ص وَ قَالَتْ-وَ کُلُّ أَهْلٍ لَهُ قُرْبَى وَ مَنْزِلَةٌ عِنْدَ الْإِلَهِ عَلَى الْأَدْنَیْنَ مُقْتَرِبٌ أَبْدَتْ رِجَالٌ لَنَا نَجْوَى صُدُورِهِمْ «1» لَمَّا مَضَیْتَ وَ حَالَتْ دُونَکَ التُّرْبُ تَجَهَّمَتْنَا رِجَالٌ وَ اسْتُخِفَّ بِنَا لَمَّا فُقِدْتَ وَ کُلُّ الْأَرْضِ مُغْتَصَبٌ وَ کُنْتَ بَدْراً وَ نُوراً یُسْتَضَاءُ بِهِ عَلَیْکَ یَنْزِلُ مِنْ ذِی الْعِزَّةِ الْکُتُبُ وَ کَانَ جَبْرَئِیلُ بِالْآیَاتِ یُؤْنِسُنَا فَقَدْ فُقِدْتَ وَ کُلُّ الْخَیْرِ مُحْتَجَبٌ فَلَیْتَ قَبْلَکَ کَانَ الْمَوْتُ صَادَفَنَا ثُمَّ انْکَفَأَتْ ع وَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَتَوَقَّعُ رُجُوعَهَا إِلَیْهِ وَ یَتَطَلَّعُ طُلُوعَهَا عَلَیْهِ فَلَمَّا اسْتَقَرَّتْ بِهَا الدَّارُ قَالَتْ لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع یَا ابْنَ أَبِی طَالِبٍ اشْتَمَلْتَ شَمْلَةَ الْجَنِینِ وَ قَعَدْتَ حُجْرَةَ الظَّنِینِ نَقَضْتَ قَادِمَةَ الْأَجْدَلِ «3» فَخَانَکَ رِیشُ الْأَعْزَلِ «4» هَذَا ابْنُ أَبِی قُحَافَةَ یَبْتَزُّنِی نِحْلَةَ أَبِی وَ بُلْغَةَ «5» ابْنَیَّ لَقَدْ أَجْهَدَ «6» فِی خِصَامِی وَ أَلْفَیْتُهُ أَلَدَّ فِی کَلَامِی «7» حَتَّى حَبَسَتْنِی قَیْلَةٌ نَصْرَهَا وَ الْمُهَاجِرَةُ وَصْلَهَا وَ غَضَّتِ الْجَمَاعَةُ دُونِی طَرْفَهَا فَلَا دَافِعَ وَ لَا مَانِعَ خَرَجْتُ کَاظِمَةً وَ عُدْتُ رَاغِمَةً أَضْرَعْتَ خَدَّکَ «8» یَوْمَ أَضَعْتَ حَدَّکَ افْتَرَسْتَ الذِّئَابَ وَ افْتَرَشْتَ التُّرَابَ مَا کَفَفْتَ قَائِلًا وَ لَا أَغْنَیْتَ طَائِلًا «9» وَ لَا خِیَارَ لِی لَیْتَنِی مِتُّ قَبْلَ هُنَیْئَتِی وَ دُونَ ذِلَّتِی عَذِیرِی اللَّهُ مِنْهُ عَادِیاً «10» وَ مِنْکَ حَامِیاً وَیْلَای فِی کُلِّ شَارِقٍ وَیْلَایَ فِی کُلِّ غَارِبٍ مَاتَ الْعَمَدُ وَ وَهَنَ الْعَضُدُ «11» شَکْوَایَ إِلَى أَبِی وَ عَدْوَایَ «12» إِلَى رَبِّی اللَّهُمَّ إِنَّکَ أَشَدُّ مِنْهُمْ قُوَّةً وَ حَوْلًا وَ أَشَدُّ بَأْساً وَ تَنْکِیلًا فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع لَا وَیْلَ لَکِ بَلِ الْوَیْلُ لِشَانِئِکِ «13» ثُمَّ نَهْنِهِی عَنْ وَجْدِکِ «14» یَا ابْنَةَ الصَّفْوَةِ وَ بَقِیَّةَ النُّبُوَّةِ فَمَا وَنَیْتُ «1» عَنْ دِینِی وَ لَا أَخْطَأْتُ مَقْدُورِی «2» فَإِنْ کُنْتِ تُرِیدِینَ الْبُلْغَةَ فَرِزْقُکِ مَضْمُونٌ وَ کَفِیلُکِ مَأْمُونٌ وَ مَا أُعِدَّ لَکِ أَفْضَلُ مِمَّا قُطِعَ عَنْکِ فَاحْتَسِبِی اللَّهَ فَقَالَتْ حَسْبِیَ اللَّهُ وَ أَمْسَکَت 49- از عبد اللَّه بن حسن به اسناد مذکور در متن نقل است که: وقتى أبو بکر و عمر براى منع حضرت زهرا علیها السّلام از فدک همدست شدند و از آن با خبر شد، مقنعه بر سر کشیده و پارچه اى بر سر انداخته و با چند تن از اطرافیان و زنان قوم خود به سوى مجلس أبو بکر حرکت فرمود، و با کمال طمأنینه و آرامش و همچون رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله راه مى رفت، چون وارد مسجد شد أبو بکر با گروهى از جماعت مهاجر و انصار نشسته بودند، پس پرده اى زدند، و آن حضرت در پشت آن پرده جلوس فرمود، سپس آن حضرت آه دردناکى از دل سوزان خود کشید و همه مجلس به گریه و ناله افتاده و یکپارچه اندوه و عزا شد، سپس آن حضرت اندکى صبر نمود تا مجلس آرام گشت سپس این گونه سخن آغاز نمود: خداوند جهان را ستایش مى کنم و در برابر احسان و نیکوئیهاى ظاهرى و معنوى او شاکرم، نعمتهاى او همه جهانیان را فرا گرفته و سفره احسان او در همه جا گسترده شده است، خیرات و خوبیهاى پروردگار از شماره و اندازه و احاطه افکار ما خارج است، و سپاسگزارى و تشکّر بر نعمت او موجب دوام و مزید آن قرار داده شده، و تداوم و تواتر احسان او سبب حمد و ستایش او خواهد بود. و شهادت مى دهم معبودى جز اللَّه نیست و او یکتا و بى شریک است، و البتّه تأویل این کلمه (شهادت به وحدانیّت) به حقیقت اخلاص مى باشد، و حقیقت توحید و اخلاص فطرى قلوب و دلها است. و خصوصیّات و تحقیق مقام توحید به نور تفکّر و ایمان ظاهر خواهد شد، و اندیشه هاى ما از ادراک ذات او درمانده، و زبان ما از بیان و تقریر اوصافش قاصر، درک حضرت حقّ با چشمهاى ظاهرى محال و ممتنع است. همه موجودات را بى هیچ سابقه و مادّه به مرحله ظهور و هستى آورد، و اشیاء را بى سابقه بدیل و مثال و شکل و نظیر ایجاد و انشاء کرد، و با مشیّت و توانائى کامل خود و بدون در نظر گرفتن نفع و فائده اى مراتب هستى را تصویر و تنظیم فرمود، و از آن هیچ منظورى جز اظهار قدرت و حکمت و ابراز لطف و محبّت نداشت، او افراد انسان را آفریده و آنان را به سوى طاعت و عبادت و ثواب و اجر جمیل دعوت کرده، و از خلاف و عصیان و عقاب و غضب خود تحذیر فرمود.و شهادت مى دهم که پدرم محمّد بنده و فرستاده خداوند بود، که او را پیش از بعثت او به مقام رسالت و نبوّت؛ در عالم غیب او را برگزیده است، زیرا مراتب و مقامات اشخاص از روز ازل و از همان عالم غیب معلوم و معیّن گردیده است. و خداوند متعال به عواقب امور و جریان کارها آگاه است، و او به صلاح و فساد و حوادث و پیش آمدهاى روزگار محیط و عالم است. خداوند فرستاده و رسول خود را مبعوث فرمود تا اوامر و احکام و فرامین او در میان بشر روشن شده، و مردم از محیط جهل و گمراهى و انحراف به شاهراه دانش و معرفت و حقیقت و سعادت رهنمائى شوند، و چون آن حضرت مبعوث گردید؛ مردم همه متفرّق و متشتّت بوده، و از اصنام و اوثان عبادت و پرستش مى کردند، و از پروردگار متعال و آفریننده تواناى جهان و جهانیان غافل و منحرف بودند، پس به وسیله آن حضرت جهالت و غفلت و نادانى مردم برطرف گردید، و رسول خدا با کمال حوصله و استقامت در هدایت و نجات دادن افراد کوشش کرده، و آنان را به سوى راه راست و آئین حقّ و محیط نور و هدایت راهنمایى فرمود.سپس خداوند آن رسول گرامى را به سوى خویش خواند و از سر رأفت و اختیار و رغبت و شوق و ایثار آن حضرت را قبض روح فرمود، و محمّد صلّى اللَّه علیه و آله از زحمت و گرفتارى و مشقّت این دنیا خلاص گردید، و با فرشتگان ابرار مأنوس و بدرگاه حضرت جبّار مجاور گشت، درود و صلوات خدا بر پدرم، که نبى و امین او بر وحى بود، و برگزیده و منتخب او از تمام خلق، سلام و رحمت و برکات خداوند بر او باد!.سپس حضرت زهرا علیها السّلام رو به جماعت کرده و فرمود: اى مهاجر و انصار شما بندگان خدا و بپا دارنده احکام و اوامر و نواهى او هستید، شما حامل پیامها و سخنان پیامبر بسوى مردم و امّت دیگرید، باید که شما در مقام حفظ ودایع و حقائق الهى و دین مقدّس اسلام تمام کوشش و امانت خود را داشته باشید. این را بدانید که رسول خدا در بین شما امانتى بس بزرگ و ودیعه بس با عظمتى را باقى نهاده است، و آن کتاب ناطق و قرآن صادق و نور ساطع و پرتو درخشان است که مجموعه حقائق و قوانین و حجّتهاى الهى در این کتاب واضح و روشن گردیده است. و شما در صورت عمل به این کتاب آسمانى به آخرین درجه سعادت و ترقّى رسیده و از تیرگیهاى جهالت و گمراهى و گرفتارى نجات یافته و مورد غبطه امّتهاى دیگر قرار خواهید گرفت. و این را بدانید که در این قرآن وظائف زندگى و حدود و دستورات انفرادى و اجتماعى شما مردم درج گردیده و حجج و بیّنات و براهین حقّ و حقایق و احکام الهى در آن منقوش است، و متوجّه این مطلب باشید که تکالیف الهى و قوانین دینى تنها براى خوشبختى و سعادت شما مردم است.خداوند ایمان را براى تطهیر قلوب شما از آلودگى شرک قرار داده، و اداى نماز را براى دورى از کبر، و پرداخت زکات را براى پاکى جان و برکت رزق و روزى، و روزه را براى تثبیت اخلاص، و اداى حجّ را براى بر پا داشتن دین، و عدل و انصاف را براى نظم اجتماع و حفظ روح مساوات، و لزوم اطاعت و امامت ما را موجب امان از تفرقه و جدائى مؤمنان، و جهاد را موجب عزّت اسلام و خوارى کفّار و منافقان، و صبر را پایه خوشبختى و وسیله نیل به هدف، و امر به معروف را براى صلاح همگانى، و نیکى به پدر و مادر را براى مصون ماندن از عذاب الهى، و صله رحم را براى طولانى شدن عمر و تکثیر یاران، و قصاص را براى محفوظ ماندن جان مردم، و اداى نذر را براى جلب مغفرت و رحمت حقّ، و رعایت وزن وکیل را براى اجتناب از کم فروشى، و ممنوعیّت شرب خمر را براى دورى از پلیدى، و خوددارى از فحّاشى و دشنام را براى مصونیت از لعنت مردمان، و دزدى نکردن را براى حفظ عفّت و پاکدامنى قرار داده است، و خداوند براى این شرک را حرام نمود تا همه با اخلاص او را بپرستند، پس تقواى الهى را بخوبى رعایت کرده بگونه اى که از این سرا با حال تسلیم خارج شوید، پس خدا را در اوامر و نواهیش اطاعت نمائید،زیرا در میان بندگان تنها دانشمندانند که در برابر خدا خاشعند.پس فرمود: اى مردم آگاه باشید که من فاطمه و پدرم محمّد است، گفتارم تماما یک نواخت از سر صدق بوده و از غلط و نادرستى بدور است، از من هرگز کلام بیجا و کردار بى ربط سر نمى زند، لَقَدْ جاءَکُمْ رَسُولٌ مِنْ أَنْفُسِکُمْ عَزِیزٌ عَلَیْهِ ما عَنِتُّمْ حَرِیصٌ عَلَیْکُمْ بِالْمُؤْمِنِینَ رَؤُفٌ رَحِیمٌ ، این رسولى که از جانب خدا آمده اگر تحقیق کنید پدر من بود نه شما، و در عقد اخوّت پسر عموى من بود نه شما، چه نسبت نیکویى میان آن دو است! آن رسول گرامى پیوسته ابلاغ رسالت نموده و تنذیر فرمود، و همیشه با عقیده مشرکان مخالف بوده و با کردارشان مبارزه مى کرد و از روى حکمت نیکو به راه پروردگارش مى خواند، بتهایشان را شکست و سران کفر را سرکوب کرد، تا سرانجام اجتماعشان پراکنده شد و عقب نشینى کردند، تا اینکه صبح حقیقت طلوع کرد و پیشواى دین زبان گشود و تفاله هاى شیاطین دم فرو بسته، و سران اهل نفاق به هلاکت رسیده، و کافران نابود شدند، و زبان شما با جمعى که منوّر و عفیف بودند به کلمه اخلاص گویا شد [همانها که آیه تطهیر در باره اشان نازل شد]، حال اینکه پیش از این کنار آتش سوزان گرفتار و دربند بوده و یک طعمه بیش نبودید، و در زیر چنگال دیگران هیچ اختیار و قدرتى نداشته و در زیر پاى دشمن بودید. آب کثیف و طعامهاى پست مى خوردید،ذلیل و خوار بودید، و با اینکه هیچ روزنه امیدى بر جاى نگذاشته بودید و اشخاص کینه توز و نادان دائما توطئه مى کردند، باز مشمول رحمت خداوند شده و شما را توسّط پیغمبر خود از این همه پستى و هلاکت نجات بخشید، و هر چه شعله آتش جنگ و خلاف را مى تافتند خداوند خاموشش مى کرد. و هر گاه شیطان شاخ خود را بیرون مى کرد یا توسّط گروهى از مشرکان زبان بغض و عداوت خود را مى گشود برادر او علىّ بن ابى طالب را براى مقابله و دفع آنها اعزام مى فرمود، و او (حضرت علىّ علیه السّلام) از هیچ کدام از آن مأموریتها بى نتیجه باز نمى گشت و بال و پر دشمن را زیر پاى خود گذاشته و شعله هاى آتش مخالفین را با شمشیر خود خاموش مى ساخت، و با خلوص نیّت و فقط براى خدا تحمّل آن سختى ها را کرده و نهایت کوشش را مى نمود، وى نزدیکترین مردم به پیامبر و آقا و سرور اولیاء اللَّه بود، او پیوسته آماده به خدمت و خیرخواه؛ جدّى و پرتلاش بود، و در راه خدا سخن هیچ ملامتگرى در او اثرى نداشت، و شما در آن روزگار در کمال رفاه و آسایش بسر برده و در کمال امنیّت در باغهاى خود لمیده، و پیوسته در انتظار آن بودید که حوادث بد و جریانهاى ناملایم شامل حال ما خانواده گردد، آرى شما هنگام یورش دشمن فرار کرده و از جنگ گریزان بودید.اکنون که خداى تعالى پیامبر خود را به سراى انبیا و برگزیدگان خود نقل مکان فرمود؛ میانتان کینه هاى باطنى ظاهر گشت و جامه دین کهنه و بى رونق شد، و گمراه بى زبان به سخن آمد و فرد بى نام و نشان معروف گشت، و سرکرده اهل باطل صداى زشت خویش بلند نمود، و قدم به ساحت شما نهاد، و شیطان با نیرنگ و فریب شما را تحریک کرد و پاسخ مثبت شنید و شما را گول خورده دید و براى اوامر خود آماده به خدمت یافت، و شما را به خشم آورد و به هدف خود رسید، و شما اعتدال عمل را از دست داده و گمراه شدید.الحال زمانى نگذشته دامنه جراحت گسترش یافته و گویى ناعلاج شده، و هنوز جسم شریف پیامبر در قبر مستقرّ نشده بود که حریصانه آشوب کردید و اعمال خود را جلوگیر از فتنه مى پنداشتید، بدانید که این مردم هنگام امتحان باختند و جایگاه مردم کافر جهنّم است، این اعمال از شما بدور است و جاى چه عجب است، و چگونه دروغ مى گوئید؟ در حالى که کتاب خدا در میان شما است، قرآنى که ظاهر و احکامش روشن و حقایق آن آشکار و نواهى آن واضح و اوامرش صریح است، آیا کلام خدا را پشت سر انداختید؟ یا از آن اعراض کرده اید؟ چه تبدیل بدى کردند ستمگران، و هر کس جز اسلام را پیروى کند از او پذیرفته نخواهد شد و در سراى آخرت از زیانکاران خواهد گشت. سپس آنقدر صبر نکردید که بحران و جوش این مصیبت فروکش کند و خروش آن آرام گیرد، و بلافاصله اقدام به دامن زدن و افروختن آتش کردید، و شراره هاى فساد مردم را شعله ور ساختید، و دعوت شیطان را اجابت نموده و گمراه شدید، و انوار دین مبین حقّ را خاموش، و احکام و سنّتهاى رسول خدا را ترک نمودید، شما به بهانه هاى واهى اهداف شوم خود را به اجرا گذاشته و در واقع به اهل بیت پیامبر خیانت و ستم نموده و هر چه خواستید کردید، و ما در مقابل شما صبر مى کنیم، همچون صبر در برابر تیزى و برش کارد و طعنه نیزه ها، و حال شما مى پندارید که مرا هیچ ارثى نیست، مگر از احکام جاهلیّت پیروى مى کنید؟ حال اینکه در نزد اهل یقین هیچ حکمى بهتر از حکم خدا نیست، مگر فهم ندارید؟ آرى حقیقت آن بر شما چون روز روشن است که من دخت پیامبرم. اى مسلمانان، آیا شایسته است که من از ارث خود محروم باشم؟ اى پسر أبو قحافه آیا در قرآن است که تو از پدر ارث برى و من نه؟ به تحقیق از نزد خود حکم تازه و دروغى در آوردى؟ مگر کتاب خدا را عمدا ترک کرده و احکام آن را پشت سر انداختى؟خداوند در قرآن مى فرماید: «و سلیمان از داود ارث برد- نمل: 16»، و نیز در نقل ماجراى [تولّد] یحیى علیه السّلام مى فرماید: « [زکریّا گفت: خدایا] از سر احسان به من پسرى عطا فرما که پس از من متولّى امور و وارث من و آل یعقوب باشد- مریم: 5»، و نیز فرمود: «صاحبان قرابت و خویشاوندان برخى از آنان بر برخى دیگر اولویّت دارند-انفال: 75» و باز فرمود: «حکم خداوند در باره ارث اولاد شما این است که نصیب یک مرد دو برابر زن باشد- نساء: 11»، و نیز فرموده: « [براى شما مقرّر شده که هنگام نزدیک شدن زمان مرگ ] اگر مالى از خود باقى گذاردید باید براى پدر و مادر و خویشاوندان خود وصیّت نمائید، این از جمله حقوقى است که باید اهل تقوا رعایت کنند- بقره: 180».و شما پنداشته اید مرا نصیب وارثى از پدرم نبوده و هیچ قرابتى میان ما نیست؟! آیا آیات قرآن عموم شما را شامل مى شود ولى پدر من از آن خارج است؟! نکند شما گمان برده اید که من و پدرم از یک آئین نبوده و از هم ارث نمى بریم؟! مگر شما از پدر و پسر عمویم به عموم و خصوص آیات قرآن داناترید؟! سپس به أبو بکر گفت: امروز فدک را از ما ستاندى، و هر چند که هیچ مخالفى ندارى ولى بدان که در روز حشر خداوند حاکم است، و چه خوب حاکمى است! و پیشواى ما محمّد صلّى اللَّه علیه و آله و وعده گاه ما قیامت خواهد بود. و در آن روز اهل باطل در ضرر و زیانند، و ندامت سودشان نبخشد، و براى هر خبرى موعدى است و شما در نهایت خواهید فهمید چه کسى عذاب خوارکننده و دائمى شود.سپس آن حضرت علیها السّلام رو به انصار نموده و فرمود: اى گروه بزرگان و اى بازوان تواناى ملّت، و اى نگهداران دین، این چه رفتار سست و سبکى است که ظالمانه در حقّ من روا داشته اید؟ مگر پدرم؛ رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله نفرموده بود:«مراعات هر شخصى در احترام به فرزندان اوست»؟ چه با شتاب خلاف آن عمل کردید، هر چند این امر قابل پیش بینى بود، با اینکه شما براى احقاق حقوق من قادر و توانائید، پنداشته اید که رسول خدا از میان رفت و ما رها گشتیم؟ آه که فوت او چه حادثه بزرگ و پیش آمد عظیمى بود، شکافى وسیع پدید نمود و همه چیز را بهم ریخت و از فقد او زمین تیره شد و خورشید و ماه گرفت، و تمام ستارگان از هم پاشیدند، و کشتى آرزو به گل نشست، و کوهها خاشع شدند، و در پى وفات او حریمها زیر پا گذارده شد و حرمتها ریخت، و بخدا سوگند که این فاجعه اى عظیم و پیش آمدى بزرگ و بى مانند بود آرى این قضاء حتمى و حکم قطعى خداوند بود که در قرآن از طریق وحى به پیامبر- همچون دیگر انبیا- به چندین طریق شما را از فاجعه خبر داده بود که: «و محمّد فقط رسولى است همچون دیگر رسولان، اگر بمیرد یا کشته شود از راه حقّ منحرف شده و به پشت سر خودتان برمى گردید [این را بدانید] و هر که رو به قهقرى بر گردد ضررى به خداوند نخواهد داشت، و خداوند آن کسانى را که به نعمتها و الطاف الهى متوجّه باشند؛ پاداشى نیکو مى دهد- آل عمران: 144».اى گروه انصار، شما حاضر و ناظر باشید و میراث پدر من مورد دستبرد دیگران واقع گردد؟! شما مشمول دعوت من گشته و در معرض امتحان و آزمایشید، حال اینکه شما برخوردار از سلاح و تجهیزات جنگى بوده و معروف به اهل خیر و صلاح و نیکوکارى هستید، چه شده که اکنون دعوت مرا شنیده و یاریم نمى کنید؟! و ناله ام را مى شنوید و به فریادم نمى رسید؟! با اینکه شما در گذشته به تلاش و شجاعت و نبرد و تحمّل سختیها و استقامت شناخته شده و آن گروه منتخب مخصوص ما اهل بیت بودید؟! شما با اعراب جاهلى به جنگ پرداخته و در این راه هر سختى و مشقّت را به جان خریدید، و با طوائف مختلف مبارزه کردید و با دلیرانشان به جدال پرداختید، و پیوسته گوش به فرمان ما اهل بیت بودید، و مشتاقانه اوامر ما را اجرا مى کردید، تا اینکه عاقبت نظم جامع اسلام برقرار گردید، و خیرات روزگار تراوش نمود، و مشرکان سر تسلیم فرود آوردند، و تظاهر دروغ و باطل آرام شد، و شعله هاى کفر خاموش گشت، و هرج و مرج خاتمه یافت، و نظام دین محکم شد، چرا پس از روشنى حقیقت حیران شدید؟ و پس از اظهار آن پنهان مى دارید؟ و بعد از پیشروى عقب نشینى کردید؟ و پس از ایمان به شرک افتادید؟ واى بر شما که مانند آن گروهى هستید که عهد خود را شکستند، و آهنگ بیرون کردن پیامبر را نمودند، و آنان بودند که نخستین بار [دشمنى و پیکار با شما را] آغاز کردند؟ آیا از آنان مى ترسید؟ و خدا سزاوارتر است که از او بترسید، اگر مؤمنید.آرى مى بینم که شما میل به رفاه و آسایش دنیا نموده و دست از آنکه شایسته تولیت و امامت است برداشته اید، و خود را از مسئولیّت تکالیف و حدود و وظائف دینى رها نموده و آزاد ساختید، و هر آنچه دیده و شنیده و مى دانستید را بدور انداختید، حال اینکه اگر شما و اهل زمین کافر شوند، براستى که خداوند بى نیاز و ستوده است.آرى من با کمال دقّت و معرفت شما را از آن ضلالت و خذلان و تیرگى که ظاهر و باطن شما را فرا گرفته است آگاه ساختم، و ناخواسته لبریز جان شد، و شور و خشمى به بیرون جهید، و طاقتم طاق شد، و حبس آن نتوانستم، و پیشگیرانه بر زبانم آمد «1»، اکنون بگیرید و ببرید این شترى که به ناحقّ غصب نمودید و این دابّه خلافت و فدک را مأخوذ دارید او را رام و منقاد خود شمارید و به آسودگى سوار شوید، امّا بدانید که پاى این دابّه مجروح و پشت او زخم دارد، حمل آن عار؛ و ننگ آن باقى و برقرار و به وسم و نشان خداوند تعالى داغ دار و موسوم بودنش به ننگ همیشگى آشکار و پیوسته و متّصل به آتش غضب خداوندگار و کشاننده است راکب خود را به سوى آتشى که شکافنده قلب فاجران و کفّار نابکار است همانا خداوند نگران است بدان چه میکنید و میداند ظالمان به کجا میروند و جاى میگیرند.من دخت پیغمبر شمایم که برایتان بشیر و نذیر بود، و شما را به عذاب شدید بیم میداد، پس آنچه که مى توانید انجام دهید، ما نیز انتقام خواهیم کشید، حال شما منتظر آن روز باشید، ما نیز منتظر آن روز هستیم.أبو بکر گفت: اى دخت رسول خدا، بى شکّ پدرت پیوسته با مؤمنین مهربان و کریم و بى نهایت مشفق و رحیم بود، و بر کافران سختگیر و چون عذابى شدید بود، بر همگان روشن است که رسول خدا تنها پدر شما بوده، و افتخار برادرى با او فقط متعلّق به شوهر تو است، همو که از میان همگان به دوستى و رفاقت خویش برگزید، و او نیز در هر کار سخت و مشکلى او را یارى نمود، فقط افراد خوشبخت شما را دوست مى دارند، و تنها افراد بدبخت به شما بغض مى ورزند. زیرا شما عترت طاهره و نجیبان برگزیده اید، راهنماى ما بر خیر و راه ما منتهى به بهشت است. و تو اى بهترین زنان، و دخت بهترین انبیاء، در کلامت صادقى و از جهت عقل و کمال خرد و فهم مقدّم هستى، کسى را نشاید که قول تو را ردّ نموده و حقّ تو را تصاحب کند، بخدا سوگند من از رأى پیامبر تجاوز نکرده، و بر خلاف فرمایش او رفتار نمى کنم، و البتّه راهنماى قوم به آنان دروغ نمى گوید، و من خدا را شاهد مى گیرم و همان مرا بس که خود از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله شنیدم که مى فرمود: ما جماعت پیغمبران هیچ طلا و نقره و زمین و مالى را از خود به ارث نمى گذاریم، و میراث ما فقط علم و حکمت و کتاب و نبوّت است، و آنچه از متاع دنیا از ما باقى بماند در اختیار کسى است که پس من از ولایت امور را بر عهده مى گیرد، و او هر طور که صلاح بداند در آن تصرّف کند»، و ما نیز آنچه تصرّف نمودیم در راه تهیّه وسائل و اسباب جنگ از اسلحه و چارپایان مصرف خواهیم کرد، تا مسلمین نیرو و عظمت پیدا کرده و در جنگ با کفّار و مخالفین پیروز شوند، و این اجماع مسلمین است و استبداد رأى من نیست، و این تمام ماجرا است، اینک فدک در پیش ما حاضر و در اختیار تو است، نه قصد قبض آن را داشته و نه از شما پنهان نمایم، و تو بانو و سرور زنان امّت پدرت مى باشى، و مادر گرامى فرزندان پیامبرى، و قصد تصاحب هیچ مالى از شما را نداریم، و منکر مقام تو از جهت پدران و اولاد نیستیم، و حکم و امر تو در آنچه تصاحب نموده ایم نافذ است، ولى آیا من مى توانم مخالف دستور پدرت رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله رفتار کنم؟! حضرت فاطمه علیها السّلام فرمود: سبحان اللَّه! هرگز پدرم رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله از کتاب خدا و احکام آن نه منصرف بود و نه مخالف، بلکه تنها بر اساس احکام و سوره هاى آن رفتار مى کرد، آیا شما باهم توطئه کرده و براى این حیله بهانه و علّتى مى تراشید؟ همان گونه که در زمان حیات آن رسول گرامى نیز به او سخنان ناروا نسبت مى دادید! این قرآن است که با صدایى بلند و رسا و صریح و عادلانه مى فرماید: « [زکریّاگفت: خدایا از سر احسان به من پسرى عطا فرما که پس از من ] متولّى امور و وارث من و آل یعقوب باشد- مریم: 5» و «و سلیمان از داود ارث برد- نمل: 16»، و خداوند در قرآن تا حدّى توزیع و توریث و قسط و قانون فرایض طبقات وارث را بیان فرموده است، که موردى براى تردید و اشتباه باقى نمانده است، حاشا! شماها در این امر از تمایلات نفسانى خود پیروى نموده اید و ما جز صبر چاره دیگرى نداریم، وَ اللَّهُ الْمُسْتَعانُ عَلى ما تَصِفُونَ .أبو بکر گفت: تمام سخنان خدا و رسول راست و حقّ است، و تو نیز اى دخت پیامبر راست مى گویى، تو معدن علم و جایگاه هدایت و رحمتى، تو پایه و اساس دین و حجّت حقّى، من هرگز سخن تو را ردّ نکرده و منکر کلام تو نیستم، ولى من بى هیچ عناد و استبداد و ستیزه اى هر چه گفتم با رأى نظر همین جماعت حاضر مسلمان بود و با مشورت ایشان انجام دادم، و ایشان همگى شاهدند.حضرت زهرا علیها السّلام رو به جانب مردم نموده و فرمود:اى جماعت مسلمین که عجولانه مبادرت به انتخاب امرى باطل و ناصواب نمودید، آیا پیرامون آیات قرآن هیچ تدبّر و تأمّل نمى کنید، یا اینکه دلهاى شما در حجاب و پوشیده شده، نه این طور نیست بلکه بدى کردار و اعمالتان بر دلهاى شما غالب گردیدو توان شنیدن و دیدن را از گوش و چشم شما گرفت، و چه بد تأویل نمودید و چه راه زشتى را پیش گرفتید و بدتر از همه آن وجهى است که به سبب آن حقّ دیگران را غصب کردید، سوگند به خداوند که چون پرده از برابر دیدگان شما برداشته شود منظره بسیار هولناکى را خواهید دید، سپس این آیه را قرائت نمود که:و بدا لکم من ربّکم ما لم تکونوا تحتسبون، وَ خَسِرَ هُنالِکَ الْمُبْطِلُونَ . آنگاه رو به قبر شریف پیامبر نموده و این مرثیه را سرود: (1) پس از تو اخبار و اکاذیبى منتشر شد که اگر شما حاضر بودى کار مردم تا این حدّ سخت نمى شد، (2) ما تو را از دست دادیم همچون زمینى که بارانى نافع را از دست دهد، قوم تو به اختلاف افتادند، پس تو خود شاهد امور ایشان باش، (3) هر یک از خویشان او داراى احترام و منزلتند، و نزد خدا آن گرامى تر است که به او نزدیکتر، (4) گروهى از مردم آنچه در سینه ها [از حقد و کینه ] داشتند به ما نمایاندند، آنگه که تو درگذشتى و خاکها میان ما و شما حائل شد، (5) گروهى از مردمان نسبت به ما روى ترش کرده و مقام ما را کوچک و سبک شمردند، چون از میان ما غایب شدى امروز ما مورد غضب و خشم واقع شدیم،(6) تو همچون ماه شب چارده و نورى بودى که از تو بهره مند مى شدند، و بر تو از جانب خداوند عزیز آیات نازل مى شد، (7) در گذشته فرشته وحى جبریل با آیات خدا مونس ما اهل بیت بود، چون از میان ما رفتى او نیز غایب شده و تمام خوبیها از ما پوشیده شد، (8) اى کاش مرگ پیش از تو سراغ ما مى آمد، وقتى شما از این دنیا رحلت نموده و میان ما و شما حائل شد، (9) به ما مصیبتى رسیده که به هیچ فرد اندوهناکى از عرب و عجم نرسیده بود.سپس آن حضرت علیها السّلام به منزل بازگشت در حالى که حضرت امیر علیه السّلام در انتظار مراجعت و درخشش سیماى مبارک او بود، چون در خانه قرار یافت؛ از شدّت تأثّر شروع به ملامت حضرت امیر علیه السّلام کرده و فرمود:اى فرزند أبو طالب، چرا همچون کودک در جنین پنهان شده و مانند افراد تهمت زده در کنج خانه نشسته اى؟ تو کسى بودى که شاه پرهاى بازها را درهم مى شکستى، چطور شده که اکنون از پر و بال مرغان ناتوان فرو مانده اى؟! این فرزند أبو قحافه، هدیّه پدر و قوت و معیشت فرزندانم را به ظلم ستانده، و در مخالفت با من به سختى مى کوشد، و جسورانه مجادله مى کند، آنچنان که جماعت انصار دست از یارى من برداشته و مهاجرین رشته دوستى را گسسته،و همه تنهایم گذاشته اند، نه مدافعى دارم و نه مانعى، از خانه با دلى آکنده از خشم خارج شدم و در نهایت خوارى بازگشتم، آرى آن روزى شکست خوردى که تندى و خشونت خود را ضایع نمودى، آرى روزگارى در شکار گرگان بوده و پاره مى کردى، و حال خاک نشینى را اختیار نموده اى!! نه پاسخ گوینده اى را مى دهى، و نه سخن یاوه اى را ممنوع مى سازى، من نیز دیگر هر چاره اى را از کف داده ام، اى کاش پیش از این خوارى مرده بودم، عذرخواه من در تمام این حرفها که با تو گفتم و کم حرمتى که صادر شد همانا خداى من است، چه مرا وابگذارى و یا حمایت نمایى! واى بر من در هر طلوع آفتاب! تکیه گاهم از دنیا رفت، و بازویم ناتوان شد، شکایت نزد پدر مى برم! و از خداوند دادخواهى مى کنم! خدایا! نیرو و قدرت تو از همه افزونتر؛ و عذاب و نکال تو از همه شدیدتر است!.آنگاه مولاى متّقیان از در تسلیت به آن حضرت علیهما السّلام گفت: اى دختر بهترین انبیاء بر تو هیچ ویل و واى مباد! که ویل و واى براى دشمن بدخواه تو است! اى دختر برگزیده عالمیان و یادگار آخر الزّمان، غم و اندوه خود فرو نشان، و بدان که من هرگز در دینم سستى نکرده و از حدّ توانم خارج نشده ام، اگر مقصود شما روزى به قدر کفاف است که آن را خداوند ضمانت فرموده، و او ضامنى استوار و امین است، و آنچه براى تو مهیّا و آماده فرموده برتر از آن است که از شما به غارت رفته، پس کار را به خدا واگذار!.پس حضرت زهرا علیها السّلام آرام گشته و عرض کرد: خدا مرا کافى است و او بهترین وکیل است، و دیگر چیزى نگفت. .

پرسمان دانشگاهیان

مرجع:

ایجاد شده در 1401/03/25

لینک کوتاه